Ագնիվցև Ն.— Հեքիաթ Կոմինտերնի մասին

Եղիշե Չարենց

[ 245 ]

Ն.ԱԳՆԻՎՑԵՎ

ՀԵՔԻԱԹ ԿՈՄԻՆՏԵՐՆԻ ՄԱՍԻՆ

1

Խաղալիքների,
Կարկանդակնե՛րի,
Փոքրիկ ու չնչին
Բաների համար

Ծեծելով իրար,
Գզելով իրար,
Միշտ տխուր ու չար,
Ինչպես իսկական
Փոքրիկ գազաններ

Կային—չկային
Վեց երեխաներ։

2

Եվ նստել էին սյուների մոտին
Սյուները կպած իրենց ճակատին
Այդ լավ տղերքը, ինչպես հիմարներ

Վեց երեխաներ։

3

Իսկ այդ սյունե՞րը
Հասարակ հո՞ չեն․

[ 246 ]

Նայեցե՛ք հապա.
Դրանք սյուներ են

Պինդ,
Սահմանապահ...

4

Եվ այսպես ահա
Հետևե՛ք հիմա.
Ֆրանսիացի տղան՝

Անունը Ժակ՝
Ուտում է մի հսկա
Կարկանդակ․..

5

Իսկ անգլիացի
Երեխա Ջոնը —

Բոյը թիզ ու կես —
Մեծ ախորժակով
Ուտում է ահա
Իսկական բիֆշտեկս...

6

Նայեցե՛ք Ֆրիցին.

Այս գերմանացին
Ուտում է կրուպայով ապուր։
Իսկական
Գերմանական
Կերակուր..․

7

Իսկ չնչին երեխա
Չիու—Չաո—Չին—Չուն—Չեյը —

[ 247 ]

Հանգիստ մի կողմ նստած
Խմում է իր թեյը...

8

Իսկ մեր ռուս Գավրյուշը,

Որքան պատում է ուժը —
Կրծում է սև բոքոն,
Որ անչափ անուշ է։

9

Իսկ Տոմը սև,
Քանի որ չկար

Մի այլ բան համեղ —
Տխուր ու շվար
Ուտում էր
Դառը
Մանանեխ․․․

10

Այդպես դեմ ու դեմ
Սյուների ետև
Նստոտած նրանք
Աղմուկով, ծեծով,
Հարայ—հրոցով

Անցող—դարձողին
Համոզում էին,
Որ հնուց,
Վաղուց
Հիմա ու առաջ

Այս արևի տակ —
— «Իմ հայրենիքն է ամենից անուշ,

[ 248 ]

Ես հերոս եմ քաջ,
Իսկ դու այլանդակ․․․»։

11

Եվ նրանցից հենց որ մեկի

Քիթը մի քիչ հարևանի
Կողմը թեքվեր,
Հենց որ մեկը հարևանի
Կողմը նայեր —
Ռուսը լիներ,

Գերմանացին,
Թե չինացին —
Մյուսն իսկույն
Հարայ կտար,
«Կա՛ց» կկանչեր,

Կծղրտար։

12

Եվ հարևանն հարևանին,
Որպեսզի նա սյունից չանցնի,
Իրար անցած ու շտապով —
Ճիշտ ճակատին կտար թափով։

13

Կռվում էին տղերքն այս մեր
Թեկուզ հաճախ, սակայն ծածուկ.
Մեկը հանկարծ եղբոր գլխին
Կտար — ու պո՜ւկ։
Մյուսն էլ, դե,

Իրա հերթին
Կտար սրա
Քթին—մռթին,

[ 249 ]

Հետո կրկին
Կլռեին։

14

Բայց մի անգամ,
Ա՛յ, իսկական
Կռիվ եղավ, այնպես կռիվ,
Որ էլ փախի,
Որ էլ թռի․․․

15

Տվին իրար,
Տվին իրար,
Իրար քթի,
Իրար մռթի,
Իրար աչքի,

Իրար մեջքի,
Վզի, դնշի,
Ամեն ինչի —
Ջարդոտեցին
Ատամ ու կող

Տարածեցին
Սարսափ ու դող․․․

16

Ու նորից —
Թրա՛խկ — իրար փորի,
Դնչին — բո՛ւհ,

Ականջին — ո՛ւհ,
Վզին — թրա՛խ,
Ուսին — ա՛խ,
Ատամներին —

[ 250 ]

Տո՛ւր, տրորի։

Դրա քունքին,
Դրա փորին, —
Տալիս իրար, ո՜նց են տալիս —
Բռունցքներ են գնում — գալիս...

17

Շուրջը նրանց —

Աղմուկ ու լաց,
Ողջը թափած,
Իրար անցած,
Ծեծ ու կռիվ,
Ճիչ ու կական —

Չես հասկանում էլ ո՛չ մի բան.
Ամեն մեկը, սակայն, իրա
Ուժն է գովում —
Ամեն մեկի քիթը թեկուզ
Փշրվում է, արյունոտվում։

18

Իսկ երբ արդեն
Չափից անցան,
Բոլորն էլ լավ
Ծեծ ստացան,
Բոլորի էլ

Քթին, դնչին
Կապտած տեղեր
Երևացին —
Քիչ էր մնում մեկը մեռնի —
Հնչեց հանկարծ

Ոտնաձայնը
«Կոմինտերնի».․․

[ 251 ]

19

Եվ նա ասաց
Ձայնով հնչուն.
— Է՜խ, դուք տղերք,

Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ
Ինչո՞ւ եք դուք, այդքան հիմար,
Իրար հանդեպ ոխից վառվում—
Այդ սյուների համար կռվում․․․

20

— Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ։

— Որովհետև
Այդ սյուները, հնուց եթե
Ձեզ իրարից չզատեին—
էլ դուք ինչո՞ւ պիտի հիմա
Իրար այդպես գզգզեիք.․․

21

— Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ։
— Որովհետև
Դուք սկզբի օրից եթե
Այդպիսի կարգ սահմանեիք —
Հիմա հո դուք մի ընտանիք

Կկազմեիք,
Կկիսեիք թե խաղալիք,
Թե կարկանդակ—
Այն ժանմանակ
Չէիք կռվի արևի տակ։

22

— Ինչո ւ, ինչո՞ւ։
— Որովհետև

[ 252 ]

Ամեն մեկդ այն ժամանակ
Կունենար շատ
Թե խաղալիք, թե կարկանդակ։

Կլինեիք դուք հավասար.
Չէ՞ որ ոտից մինչև գլուխ
Դուք նման էք, տղերք, իրար։

23

Դրա համար շուտով վառեք
Այդ սյուները ամենուրեք,

Այն ժամանակ
Դուք կունենաք
Ձեր հայրենի փոքրիկ գյուղի,
Կամ խրճիթի, խարխուլ խուղի —
Ձեր նեղ

Տան տեղ
Դուք կունենաք աշխարքը ողջ>
Երկիրն ամբողջ —
Ու կդառնա աշխարհն ազատ
Ձեր հայրենիքը հարազատ։

24

Տղերքն այստեղ
Միատեղ
Վրա տվին այն սյուներին։
— Էլ չենք դառնա մենք ձեր գերին։
Եվ պոկեցին

Դրանք իսկույն,
Չթողեցին
էլ ոչ մի սյուն։

[ 253 ]

25

Իսկ հետս,
Վեց հոգով

Այդ նույն տեղում սեղան բացին,
Եվ առաջին անգամ կյանքում
Միասին
Նստեցին հացի։

26

«Առաջինը» ապուր էր —

Կրուպայով ապուր —
Իսկական
Գերմանական
Կերակուր։

27

Որպես երկրորդ

Տե՛ս մի, տե՛ս —
Տրվեց անգլիական բիֆշտեկս։

28

Ա՜յ քեզ ճաշ,
էլ ինչ ճաշ է, էլ ի՞նչ ճաշ —
Ոչ բոքոն կա, ոչ լավաշ․․․

29

Բայց որտեղի՞ց
Գտնեն հաց․
Գավրյուշն այստեղ՝
« — Կա՛ց տո, կա՛ց, —
Կերեք, տղերք,

Ռսի հաց․․․>>։

[ 254 ]

30

Սակայն տղերքն,
Այդ ճաշին
Երբ նստեցին
Միասին —

Մանանեխն էլ եկավ պետք.
Բիֆշտեկսի հետ մանանեխ —
Ախ, ինչքա՛ն է նա համեղ...

31

Բոլոր համեղ բաներն այս
Կերան նրանք հազիվ—հազ․

Բոլորն հո այդ չէ՞ր սակայն։
— Կերեք, տղերք,
էս էլ ձեզ —
Պիրոժնիներ ֆրանսիական...

32

Եվ այստեղ էլ —

Լցր՛ու դե,
Քեֆն ուզում է
Քո եթե —
Խմի՛ր չինի
Անուշ թեյ...

33

Եվ առաջին
Անգամ նրանք
Հարց տվեցին
Իրար ուրախ․
— Հրա՞շք էր այս,

Զարման՞ք էր այս․

[ 255 ]

Լացն ու կռիվն էլ ո՞ւր մնաց
Բոլորը կուշտ,
Բոլորը հաշտ
Ու քթներն էլ անվնաս․․․

34

Ահա և բոլորը։