Բարեգործություն
Հովհաննես Թումանյան |
Եթե Ռուսաստանը հաղթվի՝ մերը կլինի, իսկ եթե տիրի՝ Անգլիան կգա–կխլի կտա մեզ–ինչպես էլ լինի–մենք կտանենք։
Կարող է այնպես պատահել, որ այսինչն ու այնինչը միանան, այսինքն․․․ կարող է լինել–ենթադրենք, թե եղավ, ենթադրենք այսպես եկան, այնպես արին–և–ահա քեզ ազատություն–տեսար այժմ։
Ծեծում է թուլուխչի թուրքին– հանկարծ ճանապարհին գնալիս խփում է գլխին–մեկը–որ թուրքերի մասին մի լավ բան էր ասել կամ գրել էի ես նրան[1], հայհոյում է, դավաճան է ասում և այլն։
Բարեգործական ընկերության գրասենյակի նախասենյակում դիզած էին զանազան տեղերից եկած շորեր գաղթականների համար։ Այդտեղ կային Մոսկվայից ուղարկված նոր, մագազինից ղրկած ոտնամանի վերևից հագնելու բաներ, այնպիսի շորեր, որ[2] բաժանողներին էլ էր անհայտ․ կային զանազան (տեղերի անուններ) տեղերից եկած շորեր[3]՝ վերմակներ, դոշակներ, գլխարկներ։ Դուրսը խռնված էր նույնպիսի մի խառնուրդ մարդկանց՝ մշեցի, վանեցի, սասունցի, խիզանցի և այլն, և այլն։
Բաժանում են։
– Դու ինչ ես ուզում։
– Մի վերմակ կուզեմ, աղա,– կուչ եկած առաջ եկավ մի ծերունի, տարիքի և թշվառության տակ կորացած։
[ 474 ] – Դու չե՞ս ստացել,– խիստ ոճով դիմեց նրան քաչալ[4] աղեն[5], նայելով աչքերին, կարծես ուզում էր գողին բռնել։
– [6]Աղա, ես նոր եկեր եմ, ես․․․
– Սո՛ւտ ես ասում։
– Ալեքսա՛ն,– ձայն տվեց աղեն։
Ծառան եկավ։
– Ալեքսա՛ն, սա վերմակ չի՞ ստացել։
– Ոչ, սա չի եկել։
– Լավ նայիր, ես հիշում եմ սրա դեմքը,– հրամայեց աղեն և դարձավ կողքի կանգնածին,– գիտես այս անպիտանները, բոլորը խաբեբաներ են, տանում են, հետո գալիս էլի պահանջում։
– Ոչ, սա չի եկել,– վկայեց Ալեքսանը։
– Դե լավ, գնա, վաղը կգաս, կստանաս,– հրամայեց աղեն։
– Էսօր չըլլա՞ր, մրսում եմ, տաք տեղ չունիմ,– ողորմուկ ձայնով դիմեց պանդուխտը։
– Ամիսներով մնացել ես ցրտումը, հիմի չես կարող մի գիշեր էլ մնալ,– բարկացավ աղեն։
– Է՛հ, ձեր կամքն է, ինչի կբարկանաք,– կուչ գալով խոսաց պանդուխտը։
– Դե շատ մի խոսալ, դուրս գնա,– հրամայեց, աղեն։ Պանդուխտը գնաց։ Նա մյուս օրը կրկին երևաց նախասենյակում և վախվախելով առաջ եկավ։
– Դու էլի եկա՞ր[7],– նրան տեսնելով ձայն տվեց աղեն։
– Դու հրամայեցիր։
– Քեզ երեկ չտվի՞ն։
– Չէ, ըսիք վաղն արի։
– Դու ուրիշ անգամ չե՞ս տարել։
– Չէ, աղա, որ տարել եմ, էլ ո՞ւր կգամ։
– Երևի չի տարել,– նկատեց աղի կողքին կանգնած գրադարանի հաճախորդներից մեկը։
– Դուք չեք իմանում, թե ինչ աներեսներն ես սրանք,– [ 475 ] պատասխանեց աղեն,– մեկ տանում են, կրկին գալիս են խաբում, էլի տանում։
– Ալեքսան, սրան մի վերմակ տուր, թող գնա, լավ նայիր, որ մյուս անգամ էլ չգա։
Ալեքսանը մի վերմակ տվեց նրան։
– Շնորհակալ եմ,– վերմակը ձեռքին գլուխը խոնարհեց պանդուխտը։
– Դե լավ, գնա, մյուս անգամ էլ քեզ թե տեսել եմ, որ եկել ես վերմակ ուզել, այն ժամանակ վատ կլինի։
– Ես էլ ինչո՞ւ վերմակ կուզեմ, աղա։
– Դե լավ. գնա,– ձեռքը թափ տալով հրամայեց աղեն և դարձավ կողքի հաճախորդին.
– Պատիժներ են անիծյալները։
Վերմակը տարավ պանդուխտը։ Երբ նա մտավ սառն ու մութ ներքնահարկը, ընկերները ձայն տվին.
– Բերի՞ր, Խաչո։
– Բերի,– տխուր ձայնով պատասխանեց Խաչոն։
– Քեզի ալ[8] քֆրեցին։
– Իմալ ընենք,– հառաչեց Խաչոն, և սկսեցին խոսել[9] իրանց օգնության մասին։
Մթնեց։ Պանդուխտները պառկոտեցին։ Խաչոն էլ յուր նոր ստացած վերմակը քաշեց վրան և սկսեց նորից հիշել, թե ինչպես ստացավ։ Մի քիչ ժամանակից նրա մարմինը տաքացավ, բայց սիրտը… սիրտը…
Բարեգործական ընկերության գրադարանի անկյունում մի հասարակ սեղան[10] կար։ Նրա վրա դրած էր ջրի շիշը, բաժակը և մի մատյան։ Այդ բողոքների մատյանն էր, այնտեղ ամեն մարդ կարող էր յուր նկատողությունը գրել։ Գրադարանի հաճախորդներից մեկը գրել էր– Պանդուխտների հետ լավ չեն վարվում։ Այդ[11] ընթերցողներին չի վերաբերում,– դիմացը պատասխանել էր վարչությունը։