ներ կազմելու, գիտակցել են կարիքը, պահանջներ
են դրել, մասամբ բաւարարուել եւ շարունակում
են պայքարը՝ լրիւ, բաւարարուելու համար:
Մինչեւ ո՞ւր կարելի է տարածել ինքնորոշման
այս անժխտելի իրաւունքը, արդեօք ամէ՞ն
մի ազգ կամ ամէն մի ազգային հատուած — ինչ
էլ լինի կարողութիւնների չափը — պիտի օգտւի՞
այս իրաւունքից՝ մինչեւ սեփական պետութիւն
կազմելու աստիճանը։
Տեսականօրէն, իբրեւ սկզբունք է ոչ մի
սահմանափակում, ոչ մի արգելք պիտի չդրուի ոչ
ոքի կամքի վրայ: Տեսականօրէն ամէն մի գաւառակ,
ամէն մի գիւղական համայնք իրաւունքը
պիտի ունենայ ազատօրէն ինքնորոշուելու եւ
ինքնորոշման ճանապարհով գնալու այնքան հեռու,
որքան կը ցանկանայ — մինչեւ պետական
առանձին միութիւն կազմելը։
Ակներեւ է, սակայն, որ գործադրոււթեան
ժամանակ այս զուտ տեսական իրաւունքը հանդիպելու
է յաճախ անյաղթելի արգելքների: Բաւական
չէ ցանկալը ու իրաւունք ունենալը, պէտք
է եւ կարողանալ։ Կայուն ու կենսունակ լինելու
համար՝ պետութիւնը պէտք է ունենայ ներքին
կարողութիւններ եւ ապա արտաքին պայմանների
բարեյաջող դասաւորում — գէթ նուազագոյն չափով։
Հակառակ պարագաներում պետութիւն չի
կարող կազմուել։ Իսկ եթէ պատահաբար կազմը-
