ժամանակ էր Զաքարեի տիրապետությունը: Մեծ Սպասալարը ամենից շատ սիրեց Բագրատունյաց գեղեցիկ մայրաքաղաքը: Թեև Անին վրաց թագավորության մի մասի էր կազմում, բայց այտեղ իրական տերն ու իշխանը Զաթարեն էր ամբողջ քաղաքը նրա ժառանգական սեփականությաունը դարձավ և նա, իհարկե, իր առատությունից մեծ բաժին էր հանում մայրաքաղաքի բարեզարդության համար: Զաքրեից հետո Անին մնաց նրա ժառանգներին, որոնք հարյուր տարուցվավել տիրեցին այդ քաղաքին և նրա պատմության մեջբ երկրորդ հայկական իշխանության շրջանը կազմեցին, որ թեև նման չեր Բագրատունյաց շրջանին, բայց դարձյալ նախանջելի մի ժամանակ էր: Եվ ով գիտե գուցե Լոռու իշխանները կարողանային վերականգնել հայոց թագավորությունը այն այս կողմերից թաթարական արշավանքը արյունի հեղեղները շքրթներ դժբախտ երկրի և, մանավանդ, Անիի գլխին (1239): Այդ հեղեղները, սակայն, չընդհատեցին Զաքրյան տոհմի իշանությունը Անիում: Թաթարները ճանաչեցին նրա ժառանգական իրավունքները: Բայց մի կողմից Զաքարի սերունդները գնալով մանրացան, մյուս կողմից երկիրը երկիրը սաստիկ աղքատացած այնպես որ մեծ Սպասալարի ժամանակվա աշխարհաշինությունը, չե երևում այլևս և առանձնագրությունները մանր-մունր կար բագրատություններ և նվերներ են հիշատակում:
Ահա Զաքրե Սպասալարի ժամանակների գործ է զարդարուն գեղոցիկ Լուսավորիչը: Այն ժամանակ երբ Հոնենց Տիգրանը վերջացնում էր, թողնելովիր իշխանությունը իր Շահնշահ որդուն, որ այդ ժամանակ դեռ պատանի էր: Հոր և որդու անունները էլ Տիգրանը մրցեց արձանագրության մեջ: [1]
- ↑ վանքի առանագրության մեջ Զաքարեն գրում է «Գանձագին արարքի դրոշակավոր սուրը ուխտ հառիճայի բնական հայրենատանցն աղագս կենդանութեհան տեաոն իմոյ բարեպաշտ թամար թագուհուց ինեցի իամա ամրոց և կաթողիկոս բազում ծախուք և զարդարեցի ամենայն ապասիղքը և սրբութեամբ»: Հետազոտում հայնաբերված փաստերը հաստատում են,որ մողո թաթարներները Անին գրավել են 1236 թվականին:
