|
Այս զուգահեռները ցոյց են տալիս, որ «Հին Աստուածների» պատկերները իբրեւ տարերք ու սաղմ գտնւում էին Շանթի երեւակայութեան մէջ «Երազ օրերին» եւ նրանից առաջ: Այստեղից մինչեւ միգանուշների եւ ալենուշների, ինչպէս նաեւ դրամայի վերջին տեսարանը մի ստեղծագործական քայլ է միայն:
Բայց ահա ձեզ եւ ամենահիմնական տեսարանն ու հակադրութիւնը: Դեռատի զոյգը առաջին անգամ ճաշակում է համբոյրի քաղցրութիւնը Սեւանի գլխին, ուր երբեմն մեհեան է եղած, կիսաւեր մատուռի դրանը, վերջալոյսի կարմիր շողերի մեջ։ «Հին Աստուածներն» այստեղ են առաջին անգամ յաղթանակում մատաղ ու երազոտ սրտերի զգաստութեան վրայ:
«Արեւը դիմացի Գեղարքունեաց լեռներու երկու սուր գագաթներուն մէջ մայր կը մտնէր. խոշոր, ամեհի ոսկի մը կարծես, որ բնութիւնը ծանր—ծանր ու դժուարաւ կը մղէր իր գանձանակը: Բայց ոսկին անյայտացած է արդէն ու արեան կարմիր մը կ՚ողողէ երկնակամարի այդ հատուածը…:Այդ կարմիրը կ՚արտացոլէ կղզիին ժայռերուն վրայ, գագաթին վրայ, մատուռին վրայ, մեր վրայ»… (էջ 137-138)։
Եւ այդ կարմիր շողերի մէջ՝ աղջիկը կրթնած «մատուռի» դրանը, Սեւանի «անապատում» տղան գալարուած նրա կուրծքին ու երկուսն էլ վերացած մի կիզանուտ համբոյրի մէջ—ահա ձեզ «Հին Աստուածների» հիմնական հակադրութիւնը: Նայեցեք այս զոյգին հեռուից եւ կը տեսնեք նրանց արեւի լայն սկաւառակի վրայ, ինչպէս երեւում են ծագող արեւի սկաւառակի մէջ Վահագն ու Աստղիկը «Հին Աստուածնեում»:
ը.
Կարծում ենք պարզուեց այն սերտ առընչութիւնը, որ կայ Շանթի այս երկու գրուածների մէջեւ։ Նոր դրամայի կենդրոնական անձերից երկուսին՝ Աբեղային ու Սեդային մենք գտնում ենք «Երազ
