գրքերից մեկը կդառնա իր կենսական խրատներով, իր առողջ մտքերով, իր ըմբռնելի բովանդակությամբ և վերջապես իր հերոսի բարձր, իդեալական անձնավորությամբ։ Այս թարգմանությունը սակայն չի կարող այդ դերը լավ կատարել։
Երբ ասում ենք «Հայ գրականության ապագա», դա նշանակում է, որ մենք խոսում ենք նրա ապրելու մասին։ Որևէ ժողովրդի գրականության զարգացում կապված է նույն ժողովրդի իրականության զարգացման հետ։
Ինչ նպաստավոր և աննպաստ պայմաններ կան հայ կյանքի մեջ, որոնք կարող են նպաստել կամ արգելք հանդիսանալ հայ ինքնուրույն գրականության զարգացմանը։
Հայ գրականության ինքնուրույն զարգացման հանգամանքներ են հանդիսանում կյանքի անապահովությունը Թյուրքիայում, լեզվի վտանգը Ռուսաստանում և հայ ժողովրդի ցրվածությունը Թյուրքիայում, Ռուսաստանում և մանավանդ Պարսկաստանում։ Վերջին հանգամանքը աննպաստ է ազգային ամբողջական մթնոլորտի գոյության տեսակետից, որովհետև յուրաքանչյուր ազգային գրականություն կարիք ունի իրեն հատուկ մթնոլորտի, ինչ տեսակ էլ որ հասկանանք գրականություն ասելով։ Իսկ որպեսզի հայոց գրականության ապագան կասկածից դուրս լինի, անհրաժեշտ է ստեղծել ազգային հատուկ մթնոլորտ, իսկ դրա համար պետք է, որ ապահովվի կյանքը Թյուրքիայում, լեզուն Ռուսաստանում, պետք է ստեղծվի մի հայրենիք, բայց ոչ թե պատմական, այլ իրական իմաստով, կուլտուրական, աշխարհագրական մի հայրենիք, որտեղ ապրելիս լինի հայերի հոծ բազմություն։
Հայ գրականության ապագայի համար նպաստավոր պարագա է հանդիսանում Թյուրքիայում տիրող ճնշիչ քաղաքականության թուլացածը, որի հետևանքն է լինելու հայերի ապաքինումը հոգեպես և նյութապես. դրանով արդեն կզարգանա հայ ստեղծագործական միտքը, կարողությունն ու լեզուն, հետևապես և գրականությունը։ Ռուսաստանում
- ↑ Ընդմիջումից հետո Ն. Աղբալյանը անցավ իր դասախոսությանը։