Թորոս Թորանեան
արծարծւում են մեր ժողովրդի ճակատագիրի համար բախտորոշ եւ վճռական նշանակութիւն ունեցող իրադարձութիւններ։ Գիրքը տրուել է գրախօսութեան։ Գրախօսը՝ բանասիրական գիտութիւնների դոկտոր Կարլէն Դանիէլեանը, բարեխղճօրէն ընթերցել, արել է արժէքաւոր դիտողութիւններ եւ յանձնարարել տպագրութեան։ Դիտողութիւններն իմ կողմից խնամքով կատարուել են։ Գիրքը քննարկուել է ՀԽ գրողների միութեան նախագահութեան, կուսկազմակերպութեան բիւրոյի եւ արձակի սեկցիայի համատեղ նիստում, քննարկմանը մասնակցել են էդ. Թոփչեանը, Սերօ Խանգադեանը, Զաբզանդ Դարեանը, Մկրտիչ Սարգսեանը եւ ուրիշներ։ Լուրջ եւ ծանրակշիռ, պատմական այդ ժամանակաշրջանը պատմաբաններից ոչ պակաս իմացող մարդիկ յանգել են եզրակացութեան, որ վէպում միանգամայն ճիշդ եւ ռէալիստօրէն են ներկայացուած քաղաքական անցքերն ու իրադարձութիւնները, որ գիրքը գաղափարապէս ընդունելի է եւ տպագրութեան արժանի։ Արուել են առանձին դիտողութիւններ, որոնք նոյնպէս կատարուել են իմ եւ հեղինակի կողմից՝ ձեռագրի վրայ։ Աւելացնեմ նաեւ, որ խնդրոյ առարկայ վէպի, այսպէս կոչուած՝ «ջուր վերցնող» հատուածները, որոնց շուրջը ծաւալուեց, իմ կարծիքով, ջղային եւ ոչ օգտակար խօսակցութիւն, տպագրուել են «Սովետական գրականութիւն» ամսագրում։
— է՜հ յետոյ ի՞նչ,- կասէք դուք։- Մենք այդ ամէնը գիտենք, սակայն գիրքը խմբագրական միջամտութեան կարիք ունի եւ մենք կը միջամտենք։
— Միանգամայն ճիշտ էք,- կասեմ ես։- Գիրքը խմբագրական միջամտութեան կարի՞ք ունի, եկէք միջամտենք, սակայն ոչ «հանե՛լ, հանե՛լ․․․» ձայնարկութիւնների անողոք ճանապարհով, այլ՝ ստեղծագործական խաղաղ մթնոլորտում եւ լուրջ քննարկման միջոցով։
Եթէ բորբոքուած է մարդու կոյր աղիքը, ուրեմն վիրաբուժական դանակը թող շարժուի կոյրաղիքի՛ տարածքում։ Թէ չէ ի՞նչ տեղի կունենար, եթէ վիրաբոյժը կոյր աղիքը հանելու փոխարէն դանակով թափէր հիւանդի փորնուփսորը։
Վէպը կենդանի օրգանիզմ է։ Տեսանելի, նոյնիսկ անտեսանելի բազմաթիւ թելերով հիւսւում է նրա սիւժէն։ Պատկերների եւ
