Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ1.djvu/543

Այս էջը հաստատված է



Ձորե՜ր, ա՜յ ձորեր, սև, լայնաբերան,
Սրտիս էս խորունկ վերքերի նման,
Աստծո հարվածի հետքերն եք դուք էլ,
Ձեզ մոտ եմ գալիս, ուզում եմ երգել.

Դուք էլ խոսեցե՛ք, դուք էլ պատմեցե՜ք,
Ձեր անդունդներով եկեք չափվեցե՜ք,
Դուք է՞լ եք, տեսնեմ, էնքան մեծ ու խոր,
Ինչքան իմ հոգու թախիծն ահավոր...

Ահա այսպիսի կատարելությամբ ու վարակիչ ուժով է արտահայտվում թումանյանական «հայոց վիշտը» միմյանց հյուսված իր երկու կողմերով։ Այս կատարելության ու վարակիչ ուժի մեջ է նաև բանաստեղծի ժողովրդայնության գաղտնիքը։

Եվ, այնուամենայնիվ, «հոգու ահավոր թախիծը» բանաստեղծին չի համակում անանց հոռետեսությամբ։ «Հայոց վշտի» երգչի ստեղծագործության մեջ նախ հայտնվում է հազիվ նշմարվող մի կայծ, ապա հետզհետե ավելի ու ավելի վառ է բոցկլտում հավատը ժողովրդի ապագայի նկատմամբ։ Ընդ որում, սա միանգամայն տարբեր է նոր Ավարայրի ռոմանտիկ սպասումից, պայմանավորված այն քաղաքական իրադարձություններով, որոնք XX դարի առաջին տասնամյակներում պարբերաբար ցնցում էին աշխարհը և արձագանքվում նաև հայ ժողովրդի կյանքում։ Հեղափոխական խմորումները Ռուսաստանում, ազգային-ազատագրական շարժումները Բալկաններում և Արևմտյան Հայաստանում՝ ընդդեմ օսմանյան բռնապետության, բանաստեղծին ոգեշնչում են գրելու իր լավատեսական հայրենասիրական բանաստեղծությունները։ Դեռ դարասկզբին, չնայած հայկական դպրոցների փակմանն ու եկեղեցական կալվածքների հարքունիս գրավմանը, և այդ առիթով տեղի ունեցած ժողովրդական հուզումների ազդեցությամբ, Թումանյանը «Հայոց վիշտը», «Հայոց լեռներում» բանաստեղծությունների հետ միասին գրում է «Մեր ուխտը», որը մի ձոն է հայ ժողովրդի տոկունության, տոգորված պայծառ լավատեսությամբ. 

Բայց գնում ենք մենք անվեհեր
Զարկերի տակ չար բախտի,
Մեր աչքերը միշտ դեպի վեր
Դեպի լույսը մեր ուխտի։

1915 թ. հունիսին, երբ աշխարհն արդեն ցնցել էին հայոց եղեռնի քստմնելի փաստերը, կոտորածների իսկ վայրում՝ Վանում Թումանյանը գրում է «Շուռ է գալիս ծանր քարը...» բանաստեղծությունը, արտահայտելով իր խոր հավատը հայ ժողովրդի ազգային վերածննդի նկատմամբ, հավատ, որ նա փայփայում էր ի հակակշիռ թուրքական բռնակալության կազմակերպած ցեղասպանության։ Լավատեսությամբ են