1612
Աղավնու Վանքը
«Լենկտեմուրն եկավ, հուրն ու սուրն եկավ»)
(էջ 165, 405)
Հիմքում ընկած է միջնադարյան մի ավանդություն, որը հիշատակվում է Ղազար Ջահկեցի․ գիրք աստվածարանական, որ կոչի դրախտ ցանկալի Կ․ Պոլիս, 1795, էջ 672—673, Միքայել Չամչյան, պատմություն հայոց, հատ․ Գ Վենետիկ, 1786, էջ 880—882 և Август фон Гакстгаузен, Закавкзский край, ч. 1, (По. 1895, с 159—160․ Թումանյանն ավելի շատ օգտվել է Չանչյանի գրքից, սակայն մկատի է ունեցել նաև Ա ֆոն հաքստահուգենի գրի առած տարբերակը, քանի որ միայն այստեղ է հիշատակվում Սևանա լիճը, իբրև այն վայրը, որտեղ կատարվել են դեպքերը։ Սկզբնաղբյուրներում աղավնի դարձած գերիները գետի մյուս ափին վերստանում են իրեմց մարդկային կերպարանքը, իսկ Թումանյանի Երկում, գերի․ աղավնիները իրենց երազած ազատությունը գտնում են բնության մեջ բաց երկնքում։ Գրված է 1912 թվականին։ Ամբողջական ինքնագիրը չի պահպանվել, ԹԸԱ պահվում է մեկ ինքնագիր, որի թերթիկների վերին մասերը պատռված են։ Առաջին անգամ «Ազգային ավանդություն» եմթավերնագրով տպագրվե է ՆՀ, 1913, էջ 34—36, այնուհետև ՀՀ, էջ 44—46, ԲՊ, էջ 115—117,ԱՊՏ ԵԺ1, 334—336։ Արտատպվում է ՊԲ—ԻՑ։
