Այդ առումով հետաքրքիր է նաև այն, թե էպիկական բանաստեղծության բնագավառում ի՛նչ երկերի է անդրադարձել Թումանյան թարգմանիչը: Ակնհայտորեն առանձնանում են երկու կարգի բանաստեղծական գործեր, որոնք նրա թարգմանական անմրցելի շնորհքի ուժով դարձել են հայ գրականության հավերժական սեփականությունը։ Նախ, դա ռոմանտիկական պոեզիայի դասական օրինակներն են՝ Լերմոնտովի «Մծիրին», Բայրոնի «Շիլիոնի կալանավորը», Ժուկովսկու «Աքիլլեսը», որոնց թարգմանության մեջ ամեն քայլափոխի տեսնում ես ոչ միայն սեր և վարպետություն, այլև նրանց գեղարվեստական հյուսվածքի բոլոր կողմերի խոր իմացություն, դրանք հայացի վերարտադրելու զարմանալի կարողություն։ Այդ թարգմանությունները կատարվել են 90-ական թվականներին, թեև հետագայում էլ Թումանյանը մի քանի անգամ անդրադարձել է դրանց, մտցրել է բազմաթիվ ուղղումներ,—մի հանգամանք, որը Թումանյանի հոգում ռոմանտիկական պոեզիայի նկատմամբ մինչև վերջ էլ պահպանված սիրո և հետաքրքրության հաստատումն է։
Երկրորդ խումբը կազմում են ժողովրդական էպիկական երկերի թարգմանությունները, որոնք կատարվեցին XX դարի սկզբին։ Այստեղ մտնում են ռուսական բիլինային էպոսից երեք (մեկը անավարտ) և սերբական վիպերգից չորս մասերի թարգմանությունները, ինչպես նաև երկու գլուխ Հ. Լոնգֆելլոյի «Հայավաթի երգից», որն ամբողջովին ներծծված է ամերիկյան բնիկների բանահյուսության մոտիվներով ու ձևերով։ Այդ էպիկական երգերի ոգին շատ մոտ ու հարազատ էր Թումանյանի սեփական ստեղծագործությանը, և նրանց միջև հաճախ կարելի է լսել գաղափարական և գեղարվեստական «փոխարձագանքներ»։
Նշված և՛ մեկ, և՛ մյուս խմբի երկերի թարգմանության փաստն ինքնին Թումանյանի սեփական նախասիրությունների և ըմբռնումների արտահայտման միջոց էր։ Իրենց հերթին՝ այդ թարգմանությունները մեծ չափով նպաստեցին հայ բանաստեղծի գեղարվեստական սկզբունքների, հատկապես նրա էպիկական ոճի ձևավորմանն ու զարգացմանը։
Թումանյանի ստեղծագործության ժանրային համակարգում պոեմի գրաված առաջատար և հանգուցային դիրքը տարբեր ուղիներով ազդել և արտահայտվել է նաև նրա մշակած մյուս ժանրերի բնույթի և զարգացման ընթացրի վրա։ Լինելով նրա աշխարհայացքի, գեղարվեստական մեթոդի և գրական վարպետության առավել լրիվ և ամբողջական դրսևորման ոլորտը, պոեմներն անհամար գծերով կապվում են նրա ստեղծագործության մյուս մասերի հետ։ Ինչպես Թումանյանի չափածո (բալլադ, բանաստեղծություն, քառյակ), այնպես էլ արձակ (պատմվածք, հեքիաթ) ժանրերում որոշակիորեն զգացվում է էպիկական պոեզիայի մեծ վարպետի փորձը, նրա լայն աշխարհըմբռնման, ոճի և մտածողության կնիքը։ Նրա ստեղծագործական աշխարհը զարմանալիորեն միասնական է և միաձույլ, այնտեղ որևէ ներքին երկատում, առավել ևս հակադրություն չկա։ Եվ այդ միասնության ամենացայտուն արտահայտություններից մեկն այն
