տպագրված հեքիաթը՝ «Цветок Адама» պիտի ունենար «Цветок Эдема» («Եդեմական ծաղիկը») վերնագիրը, քանի որ Ադամը հեքիաթի հերոսի անունն է միայն և նրանով չէ, որ բնորոշվում է հեքիաթի կախարդական ծաղիկը։ Այնուամենայնիվ, հեքիաթն առաջին անգամ «Եդեմական ծաղիկը» վերնագրով լույս ընծայելուց վեց տարի հետո Թումանյանն այն անվանում է «Ծաղիկի հեքիաթը» (Լ V, 1917)[1]։
Ձեռնամուխ լինելով իր այս հեքիաթի գրությանը՝ Թումանյանը նախապես ուսումնասիրել է վրացական, իմերեթական, թալիշական, ռուսական և հայկական , բազմաթիվ հեքիաթներ, արել ծրագրային նշումներ և կազմել հեքիաթի տարբերակների աղբյուրների զանազան ցանկեր (տես ԹԹ, № 1052/9352-9353, 1052/9377, 1052/9388, ԳԱԹ Թֆ, №133 և այլն)։ Ահա դրանցից երկուսը.
«Եդեմական ծաղիկը»
Մոտիվներ
Афанасьев, кн. I, с 173.
Зорька, Вечорка и Полуночка.
Թագավորի գեղեցիկ աղջիկներին դաշտից փոթորիկը թռցնում է։ Տարել է ստորերկրյա աշխարհքը։
Որբևայրու որդիները գնում են գտնելու։ Փոքրը՝ Зорька-ն հաղթում է Карлик-ին, իջնում է ստորերկրյա աշխարհքը, հաղթում է տիրող օձերին, որոնք գալիս են, տղա դառնում (տղաներ են՝ օձի կերպ առած) և բերում աղջիկներին, հետներն ամուսնանում։
Зорька-ն դառնում է թագավոր» (ԹԹ, № 1052/9352–9353)։
«Ծաղիկը»
«Աղբյուրի հարսն», Համով-հոտով, 179,
էմինյան ժող. IV, 20. ՕՁ-մանուկ և Արին-Արմանելին,
Համով-հոտով, 252. Օձեմանուկ, Արևմանուկ. (1052/9377)։
Պահպանվել են «Եդեմական ծաղիկը» հեքիաթի տարբերակներից երկուսի՝ Արծկեի բարբառով գրի առնված հայկական Ժողովրդական «Մեռուկ Մանուկ» և «Մեր ու աղջիկ» հեքիաթների բովանդակության սեղմ շարադրանքները՝ գրի առնված Թումանյանի կողմից (ԳԱԹ Թֆ, № 15)։
ԳԱԹ Թֆ, № 133-ում պահվում է հեքիաթի մշակման սևագիր մի հատված, գրված երկու մեծադիր էջերի ձախ կեսերի վրա, իսկ թղթի աջ կեսերի վրա կան հունական դիցաբանության վերաբերյալ զանազան
- ↑ Չի հաստատվում այն ենթադրությունը, թե հեքիաթի վերջնական վերնագիրը եղել է «Ծաղիկի հեքիաթը» (տե՛ս Ա. Վարդանյան Հովհաննես Թումանյանի հեքիաթների սևագիր պատառիկները, «Լրաբեր հասարակական գիտությունների», Երևան, 1978, № 11, էջ 41—52), քանի որ «Լուսաբերում» տպագրվածը հեքիաթի դասագրքային տարբերակն է, ուստի և՝ ենթարկված անհրաժեշտ փոփոխությունների։
