Էջ:Թումանյանի ԵԼԺ հ6.djvu/223

Այս էջը հաստատված է

 Բայց աստուծո պաշտամունքից կնոջ իդեալականացրած պաշտամունքին անցնելը, ասում է, վրաց կյանքի մեջ իր պատմությունն ունի։ Հին վրացական հասարակությունը, որ քրիստոնեական եկեղեցու հոգևոր հպատակն էր, առանց իր բարոյական հայացքները փոխելու և առանց ներքին պատրաստության չէր կարող յուրացնել ու մշակել կնոջ պաշտամունքը լոկ արտաքին գրական ազդեցության տակ։ Հարկավոր է հոգեբանական հասունություն։ Եվ էդ երկու պաշտամունքի մաքառումից պատմություններ բերելով, ցույց է տայիս, թե ինչ երկար ժամանակի ընթացքում և ինչքան զոհերի գնով է երկրային սերը մի նախատական զգացմունքից դարձել փառաբանության առարկա և կինը՝ պաշտամունքի։

Բայց նա ենթադրում է, որ բացի պարսկական ազդեցությունը, Վրաստանում եղել են ժողովրդական սիրային երգեր, որոնք ազդել են հոգևոր գրականության եթե ոչ բովանդակության, գոնե ձևի վրա։ Սրա համար կարևոր է համարում Վրաստանի հոգևոր և աշխարհիկ բանաստեղծության շփման կետերը նայել։ Հոգևոր բանաստեղծությունն էլ, ասում է, իր ձևերն ու պատկերներն առել է բյուգանդականից և առհասարակ քրիստոնյա Արևելքից, իսկ աշխարհիկ բանաստեղծները սնվել են մուսուլմանական-իրանական ձևերի վրա։

Էս երկու հոսանքները, Թամարի ծաղկած դարում, ի մի չձուլվեցին վրաց գրականության մեջ ու չկարողացան կազմել մի զորեղ հոսանք, որ ազգային կուլտուրական կյանքի ամբողջությունը վկայեր։ Մի հոսանքը արտացոլում էր ժամանակի ընտիր, ասպետորեն տրամադրված ֆեոդալների ճաշակը, մյուսը՝ ճգնազգյաց քրիստոնյաների։ Հետագայում Վրաստանի սև օրերում վանական բանաստեղծության իդեալներն ու մոտիվները մեծ չափով յուրացրին աշխարհիկ բանաստեղծները։ Բայց, հարցնում է, թե արդյոք հնուց էլ ընդհանուր առնչություն չի՞ եղել հոգևոր և աշխարհիկ բանաստեղծությունների մեջ։ Էս ենթադրությանը որպես ապացույց բերում է վերջերս գտնված մի փոքրիկ հին եկեղեցական երգ, գրված վրաց ժողովրդական բանաստեղծության 16 վանկանի չափով։ Կարծում են, թե էս երգը X դ. գործ է։ Եվ եթե հիրավի X դարի է, սա, ասում է, իբրև ժողովրդական չափի