85. ՓԻԼԻՊՈՍ ՎԱՐԴԱԶԱՐՅԱՆԻՆ
Էջմիածին-Թիֆլիս
(էջ 165)
Ինքնագիրը (4 էջ) պահպանվում է ԳԱԹ, ՓՎֆ, № 3 (դ)։
Տպագրվել է ԵԺ V, 112-113:
1 «Երկինք և երկիր» բանաստեղծությունը գերմաներեն թարգմանելու մասին այլ աղբյուր հայտնի չէ։
2 Տե՛ս նախորդ նամակի № 4 ծանոթագրությունը։
3 Հավանաբար, նկատի ունի Էջմիածնի Ս. Հռիփսիմե վանքում Երեմիա եպիսկոպոս Գալստյան, նախաձեռնությամբ կատարված շինարարական գործերը։
86. ՍԻՄԵՈՆ ՀՈՎՎՅԱՆԻՆ
Թիֆլիս-Բաքու
(էջ 167)
Ինքնագիրը (4 էջ) պահպանվում է ԳԱԹ, Թֆ, № 370։
Տպագրվել է ԵԺ V, 114-115։
1 Ինչպես երևում է այս կատակից («բանը խո երկարությունը չի…»), Խրիմյան Հայրիկի հետ հանդիպումը կրել է պաշտոնական բնույթ՝ կապված նրա ճանապարհորդության բուն նպատակին արևմտահայ գաղթականությանն օգնելու գործին։
2 Խոսքը վերաբերում է Լերմոնտովի «Հաջի Աբրեկ» պոեմի՝ Հակոբ Տեր-Գեորգյանի հայերեն թարգմանությանը, որ տպագրվել է, ՄՃ, 1895, № 11։ Ս. Հովվյանի նույն պոեմի թարգմանությունը առանձին գրքով տպագրվել է 1897-ին Բաքվում։
3 Հանված է հայատառ վրացերեն մի ասացվածք (խմբ.)։
4 Նկատի ունի «Մծիրիի»՝ դարձյալ Հակոբ Տեր-Գեորգյանի թարգմանությունը, որ տպագրվել էր ՄՃ, 1895, № 5, 6։
5 Նկատի ունի ինքնուրույն և թարգմանական այն գրքերը, որոնք պատրաստվում էին տպագրության և լույս տեսան 1896 թ. գարնանը «Դաշնակներ» (փոփոխված), «Լոռեցի Սաքոն», Բայրոնի «Շիլիոնի կալանավորը», Լերմոնտովի «Մծիրին»։