հայերի արտագաղթը Թուրքիայի սահմաններից: Էրզրումի հայերի գաղթը կազմակերպում է Կարապետ արքեպիսկոպոսը, ժողովուրդը տեղավորվում է Ախալցխայում, Ախալքալաքում և շրջակա գյուղերում (մանրամասնությունները տե՛ս Աղ. Երիցյան, Ամենայն Հայոց կաթողիկոսությունը և Կովկասի Հայք XIX դարում, մասն Ա, Թ. 1894, էջ 437—442)։
5 Բանաստեղծի սույն նամակի պատասխանը Փիլ. Վարդազարյանի հուլիսի 24-ի նամակն է (ԳԱԹ, Թֆ, № 1016)։
6 Հավանաբար նկատի ունի Մ. Թումանյանի՝ հուլիսի 8-ի նամակը (ԳԱԹ, Թֆ, № 660),
7 Թումանյանի այդ նամակը՝ Փիլ Վարդազարյանի քրոջ աղջկան չի պահպանվել։
8 Ս. Շահազիզի՝ 1901 թ. հունիսի 26-ի նամակն է (ԳԱԹ, Թֆ, № 936)։
9 Նկատի ունի Լ. Շանթի՝ 1901 թ, հունիսի 12-ի նամակը (ՈւՀ4 338—340)։
151. ՓԻԼԻՊՈՍ ՎԱՐԴԱԶԱՐՑԱՆԻՆ
Ուրավել-Թիֆլիս
(էջ 264)
Ինքնագիրը (3 էջ) պահպանվում է ԳԱԹ, ՓՎֆ, № 9(բ)։ Անթվակիր է, տարեթիվը որոշվում է բանաստեղծի՝ Ուրավելում գտնվելու փաստով։
Տպագրվել է ԵԺ V, 188-189։
1 Տե՛ս № 153 նամակը։
2 Պահպանվում է Ուրավելում նկարված երկու խմբանկար (տե՛ս ԹԹ, նկարների բաժին, № 530, 531)։
152. ՕԼԳԱ ԹՈԻՄԱՆՅԱՆԻՆ
Ուրավել-Բելի Կլյուչ
(էջ 265)
Ինքնագիրը (4 էջ) պահպանվում է ԳԱԹ, Թֆ, ց3, № 42։
Անթվակիր է. տարեթիվը որոշվում է բանաստեղծի՝ Ուրավելում գտնվելու փաստով:
1 Օլգա Թումանյանի հիշատակված նամակներն անհայտ են։
2 Երեք տող հանվում է (խմբ.)
3 Այդ և վերևում հիշատակված նամակները չեն պահպանվել։
4 Հովհ. քահանա Մարտիրոսյանն է։
