որից առաջին զույգը (չորս էջ) անհայտ է, առայժմ ձեռքի տակ են նամակի երկրորդ և երրորդ զույգերը (8 էջ)։
Գրության ժամանակը՝ հոկտ. 13, 14, որոշվում է բովանդակությամբ։
«Վաղը փոստի օր է։ Գուցե քեզանից նամակ չինի, մնացածը թողնում եմ, որ նրան պատասխանեմ» խոսքերից որոշակի է, որ նամակը գրված է 13-ի գիշերը և 14-ին՝ փոստի օրը՝ Շանթի նամակը և կնոջ ուղարկած ծանրոցը ստանալուց հետո։
Առաջին անգամ այս նամակի մասին հաղորդվել է ՊԲՀ, 1977, № 3։
Տպագրվում է առաջին անգամ։
1 Խոսքը վերաբերում է Շանթի՝ հոկտեմբերի 10-ի նամակի հետևյալ տողերին. «…Հասկանո՞ւմ ես, այսպես թե այնպես գրավեր եմ հիմա տունդ ու տեղդ. առաջ քիչ մը դժվարացա այս քայլը ընելու, այնպես ավելորդ սկրյուբյուլ (մանրակրկիտ լինել-խմբ.) գուցե, միայն հիմա ճշմարիտ շատ ուրախ եմ, ինձ բոլորովին իմ տունս եմ զգում, ցավն էն է, որ դուն այստեղ չես» (ՈւՀ4, 366)։
2 Գրել է նաև Մ. Թումանյանին (տե՛ս հաջորդ նամակը), Շանթին (անհայտ), այլ տեղեկություններ այդ օրը գրած նամակների մասին չկան։
3 Օլգա Թումանյանի այդ բացիկն անհայտ է։
4 Աբասթումանից Աղայանին գրած որևէ նամակ չի պահպանվել։ «Журнал для Всех» (Ամսագիր բոլորի համար)—Առաջադիմականան ամսագիր էր, որին աշխատակցել են Մ. Գորկին, Ա. Չեխովը, Դ. Մամին Սիբիրյակը, Լ. Անդրեևը և ուրիշներ։ Թումանյանի անձնական գրադարանում պահպանվում է 1904 թ. № 11-ը։
195. ՄԱՐԻԱՄ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻՆ
Աբասթուման-Թիֆլիս
(էջ 337)
Ինքնտգիրը (4 էջ) պահպանվում է ԳԱԹ, ՄԹֆ, № 285։ Անթվակիր է. տարեթիվը որոշվում է Աբասթումանից գրված լինելու, Մ. Թումանյանի ներքո հիշյալ հոդվածի տպագրության փաստերով, 1903 թ. բանաստեղծությունների ժողովածուի նախապատրաստական աշխատանքի հիշատակությամբ։ Տպագրվել է ԵԺ V, 228-229։
1 Թումանյանը սխալմամբ է Աբասթուման գրելու փոխարեն՝ գրել Մարիա Մարկովնա և հակառակը՝ սիրելի Մարիա Մարկովնա-յի փոխարեն՝ սիրելի Աբասթուման։
2 Նկատի ունի սեպտեմբերի 30-ի նամակը (№ 189)։
