Խ. ԱԲՈՎՅԱՆ
յառաջադիմութիւն իմ ի լեզու գերմանացւոց։ Կին նորս։ ի մի կողմանկ և Ենգելհարդ ի միւս կողմանէ՝ «չափազանց խնդամք յամենայն նուագի, մինչ տէր դիակոնոսն խօսի ընդ մեզ, զի ի լեզուի նորա սակալ երևի այլայլութիւն արտասանութեան, քան ի լեզուս այլ օտար ազգաց, որք ի ծնէ ուսանին զլեզու մեր. թարերարն իմ՝ «ի մէջ հայոց սակալք գտանին, որք գիտեն զլեզու գերմանացւոց»։ Նա պատմէ զուուսուցանելն զիս զշինութիւն զնդին։ Պր<օֆեսսօր> Ենգելհարդ ուրախանայ յոյժ, «այդ է ամենապատուութիւն յոյժ»։ թարերարն իմ պասւմէ զանհմտութիւն ձեոին իմոյ ի ձեռագործութիւն, նոքա զարմանան. դարձեալ առիս, «խնդրեցէ՛ք, զի պարոն Ենգելհարդ առողջասցի, նա ուսուցէ ձեզ զայլ բազում ինչ», պր<օֆեսսօր> Ենգելհարդ՝ «ամենայն խնդութեամբ սրտի, ամենայն փափագանօք, ո՛չ խնայեցիր, որքան ինչ մի անգամ կարողանամ» և այլն։ Յետ միջոցի ելանեմք ի միասին, կին նորա առաջնորդէ զմեզ մինչև ցդուռն ճրագով։ Բաերարն իմ ի ճանապարհին. «պարոն Ենգելհարդ հիւանդ գոլով, չէ պարտ ընդ երկար խօսիլ ընզնմա։ Ես նկատեմ ի ձեզ զհարբուխս, անզգոյշ էք դուք վասն առողջութե ան ձերոյ. ընգէ՞ր ո՛չ տայք կարել վասն ձեր վերնակոշիկս, ես այս քանիցս նկատեմ, զի վերնակոշիկ ձեր է մաշուն և դուք հարբխէք, վաղիւն գնացէք առ կոշկակարն պարոն... և ասացէք յանուանէ իմմէ, զի նա կարեսցէ վասն ձեր զվե ընակոշիկս»։
Նոյեմբ<եր> 1831
Ֆ<րիդլէնդէր>. 12. Ի զրուցելն իմ յայսմ երեկոյի ընդ պարոն
պր<oֆեսսօր> Ֆր<իդլէնդէրի>. նա խրատէ զիս վասն բազում իրազ. լինիլ երկայնամիտ, հեզ, մի՛ փոքրոգի և երկչոտ, առ պր<օֆեսսօրս> միշտ համարփակ գն՛ալ, և խօսիլ. մի՛ լինիլ ամաչկոտ. ես պատմեմ նմա, թէ պրօֆեսսօրք գիտնականք գոլով, գուցէ գտցին սխալանս ի բանս իմ. այլ նա՝ «քաւ լիցի, ո՛չ ոք զմտաւ ածցէ զայդ, ոչինչ պարծանք է մեզ պրօֆեսաօրացս, զի գտեալ եմք զմիջոցս ի մանկութենէ ուսանիլ, և ձեզ ո՛չ պատահեալ այս միջոց, միթէ պարտիմք մեզ գեր ի վերոյ համարել, քա՛լ,
եթէ ոք կարծեսցէ զայդ», «մի՛ կոչէք զիս պրօֆեսսօր և մի՛ Hoffrat», զի ես վասն ձեր բարեկամ եմ և ո՛չ պր<օֆեսսօր> կամ Hoffrat զամենայն զոր ունիս ի սրտիդ, խոսեաց համարձակ, այդ նշան է մտերմութեան առ ոք»։ Պր<օֆեսսօր> Ֆրիդ<լէնդէր> խրատէ զիս միշտ ընթեռնուլ զաստուածաշունչն. ի նմա պարունակեն ամենայն առաքինութիւն և արդարութիւն։
Պ<արրօտ>. 17. Ի պարապիլ մեր այսօր ի շինութեան գնդին, եհարց բարեր<արն>,<ref>[վասն]<ref> թէ ես գնամ արդ՞օք առ պ<արոն> թլէյներդ. պատասխանիմ «այո՛», «հարցանէ՞ նա վասն հայրենեաց ձերոց և վասն աշխարհին ձերոյ». «Երբեմն», և նա լռէ. այլ իմ աւարտեալ զգունդն, և ի կարծիս մտեալ, համարձակեցայ հարցանել զպատճառ հարցման նորա. առաջի առնելով նմա, թէ ցաւ լինի ինձ մինչ նա այնպէս ինչ ինչ առանց պատճառի հարցանէ և եթէ չեն կամք նմա գնալ յայնպիսի ժողովս, ես այնպէս արարից, «ո՛չ, սիրելի իմ, ո՛չ ի բազում հաւատարմութենէ իմմէ
