Թիւրքերի գնալով խոշոր չափով ընդարձակուեց Հանրապետութեան տերիտորիան եւ նսեմացաւ վտանգը արտաքին բարդութիւններից։ Բայց միաժամանակ նոր հոգսեր բարդացան կառավարութեան վրայ, որովհետեւ պէտք էր կարգ եւ ապահովութիւն հաստատել նոր կցուած շրջանների մէջ, խնամել ու կերակրել այդ նոր շրջանների թալանուած ու սոված ազգա բնակութիւնը։
Այսպիսի պայմանների մէջ էր, որ ապրեց Հանրապետութիւնը իր կեանքի առաջին տարին։
Հայ ցեղին յատուկ եռանդով ու տոկունութեամբ սկսեց ու տարաւ աշխատանքը Հայաստանի կառավարութիւնը։
Ռուսական յեղափոխութեան այն եռուն շրջանի մէջ շատ գայթակղիչ էին նորակազմ պետութիւնների համար այդ յեղափոխութեան յայտարարած սոցիալիստական լոզունգները։ Բայց Հայաստանի կառավարութիւնը չգրաւուեց այդ լոզունգներով։ Նա սկզբից եւ եթ ըմբռնեց երկրի իրական, անյետաձգէլի կարիքները եւ վարեց զգաստ, րէալ քաղաքականութիւն։
Փրկել ժոդովուրդը բնաջնջումից, հաստատել տարրական իրաւակարգ եւ հիմք դնել Հայաստանի անկախութեան այսպէս հասկացաւ կառավարութիւնը իր կոչումը, այս յայտարարութիւնը բերեց նա պարլամենտ եւ ստացաւ նրա հաւանութիւնը։ Համաձայն այս պրոգրամի, կառավարութեան գործունեութիւնը մի տարուայ շրջանում եղաւ հետեւեալը.
Կեանքի եւ գոյքի, ինչպէս նաեւ հաղորդակցութիւնների սպահովութեան համար կազմակերպուեց կենտրոնական եւ տեղական ոստիկանութիւն։
Վերակազմուեցին դատական հիմնարկությունները եւ վերսկսուեց կանոնաւոր դատավարութիւն։
Վերակազմուեց բանակը, թուով փոքր, բայց զօրեղ ոգով եւ կարգապահութեամբ։
Վերաբացուեցին դպրոցները։
Կանոնաւորուեց փոստային. հեռագրական եւ հեռախօսական հաշորդակցութիւնները, որքան դա հնարին էր նիւթականապէս։
Կարգաւորուեց նաեւ որոշ չափով երկաթուղային հաղորդակցութիւնը, որ համարեա անհնարին էր դառել թիւրքերի աւերումից յետոյ ու շահական կազմի (շոքեկառքերի ու վագոնների) պակասութեան պատճառով։
Կարգի բերուեց ֆինանսական սիստեմը, կազմակերպուեցին հարկահանական օրգաններր պետական հասոյթները կանոնաւոր կերպով ստանալու համար։
Մասամբ վերականգնեցրուին, մասամբ նոր կազմակերպուէցին բժշկա–
