Քաջազնունին Հայաստանի կառավարութեան անունից պայմանագիր է ստորագրել «Չիկագոյի ինտերնացիոնալ միացեալ ընկերութեան» ներկայացուցիչներ հետ, որով ընկերությունը պարտաւորուել էր մինչեւ 50 միլիոն դոլլար գումարի ապրանքներ մատակարարել Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութեանը։
Յովհ. Քաջազնունին համապատասխան դիմում է արել ամերիկեան կառավարութեանը Հայաստանին օգնելու նպատակով։ Յայտնաբերել ենք արխիւային փաստաթուղթ (ռուսերէն) հետեւեալ խորագրով՝ «Սենատի արտաքին յարաբերութիւնների կոմիտէի հայկական գործերի գծով ենթակոմիտէի նիստը. Վաշինգտոն, Ամերիկա, 10 Հոկտեմբերի 1919»։ Փաստաթղթի վրա Յովհ. Քաջազնունու կողմից, դարձեալ ռուսերէն, կատարուած է նշում-մակագրութիւն՝ «Հոկտեմբերի 13-ի իմ նամակի յաւելուածը»։ Այդ նամակ (письмо) կոչուածը, պէտք է ենթադրել, եղել է կամ տպագրուող «Հայաստանի Հանրապետութիւն» յուշագիրը կամ համաբովանդակ այլ վաւերագիր։ Մենք հակուած ենք առաջին ենթադրութեան կողմը։
Ինչեւէ, կարեւորը տուեալ յուշագրի գոյութիւնն է, որը համառօտ գծերով ներկայացնում է Հայաստանի Հանրապետութեան ծնունդը, նրա գործունեութիւնը։ Այն արժէքաւոր, հետաքրքիր սկզբնաղբիւր է այսօրուայ ընթերցողի համար՝ ճանաչելու Հայաստանի առաջին հանրապետութեան կեանքը։ Պատմաճանաչողականից զատ, Յովհ. Քաջազնունին անցեալի վարձով օգնում է նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան ներկայ պետութեան կերտման գործին։
«Հայաստանի Հանրապետութիւնը» պատրաստուել է ամերիկեան պետութեանը ներկայացնելու յատուկ նպատակով։ Այդ հանգամանքը, մեր կարծիքով, իր դրոշմն է դրել հեղինակի որոշ մօտեցումների վրայ։ Բացի այդ, պէտք է նկատի ունենալ, որ Հայաստանի հետագայ իրադարձութիւնները բնականաբար հեղինակը չէր կարող կանխագուշակել եւ հաշուի առնել, ուստի առանձին եզրակացութիւներ հակասութեան մէջ են իրադարձութիւնների պատմական հետագայ ընթացքի հետ։
Յովհ. Քաջազնունու տպագրուող գրքոյկը ուշագրաւ է իր հանրագիտարանային բնոյթով եւ տեղեկութիւնների հաւաստիութեամբ։ Նա նկարագրած իրադարձութիւնների ու դէպքերի ոչ միայն ականատեսն է, այլեւ զգալի մասի ակտիւ մասնակիցը, կազմակերպիչներից ու ղեկավարներից մէկը։ Գրքոյկի ընդհանուր վերնագիրը, ինչպէս տիտղոսաթերթը, դրւում է ըստ անգլերէն տարբերակի։ Տպագրուող բնագիրը ստորագրութիւն չունի, իսկ անգլերէնի վերջում գրուած է «Յովհ. Քաջազնունի» (Oh. Kadjaznouni)։
