Ուրեմն Հայաստանի տերիտորիայի 67.000 քառակուսի կիլոմետր տարածութիւնից մշակւում եւ օգտագործւում է մօտ 40.000 քառ. կիլոմետր կամ 69%, մնացած 27.000 քառ. կիլոմետրը (41%) կազմում են լճեր, գետեր, ձիւնապատ լեռներ, ապառաժներ եւ անապատ հողեր։ Վերջիններիս մեծ մասը կարող են մշակուել, եթէ ոռոգուեն, որի համար ամէն հնարաւորութիւնները կայ, բայց որի համար նախկին Ռուսական կառավարութիւնը արգելքներ էր դնում որոշ քաղաքական նպատակներով։
1914 թուականին (վերջի նորմալ տարին պատերազմից առաջ) Հայաստանի 1.363.000 հեկտար արտերից ցանուած էր 734.000 հեկտար, ցանած սերմի ընդհանուր քանակը (ցորեն եւ գարի, գարնացան եւ աշնացան) էր մօտ 160.000 տոնն։
Բացի ցորենից եւ գարիից Հայաստանի գիւղատնտեսութեան համար կարեւոր նշանակութիւն ունի բրինձի, բամբակի եւ հաղողի մշակոյթը։
Բրինձի բերքը պատերազմիք առաջ, եղել է Հայաստանում տարեկան միջին թուով 10.600 տոնն։
Բամբակի բերքը նոյն տարիներում 8.100 տոնն (մաքուր բամբակ)։
Հաղողի բերքը 69.000 տոնն։
Հաղողից պատրաստւում է բարձը տեսակի գինի եւ ալկոոր:
Գինու քանակը տարեկան միջին թուով է 316.000 հեկտոլիտը։
Ալկոոլի քանակը 1.880.000 հեկտոիտը-աստիճան։
b) Անասնապահութիւն. Հողագործութիւնից ոչ պակաս նշանակութիւն Վրաստանի տնտեսութեան համար ունի անասնապահութիւնը։ Պատերազմի նախօրեակին կար Հայաստանում անասուններ հետեւեալթուով. ձի-106700, էշ եւ ջորի-42.800, խոշոր եղջիւրաւոր–1.243.100, ոչխար-1.869.000։ Վերոյիշեալ թուերը բնորոշում են Հայաստանի գիւղատնտեսութեան դրութիւնը պատերազմից առաջ, նրա նորմալ վիճակը։ Պատերազմի ընթացքում երկիրը կիսով չափ աւերուել է, տնտեսութիւնը քայքայուել, շատ գիւղեր քանդուած ու բնաջինջ են արուած, այգիները ոչնչացուած, արտերը մնացած են առանց ցանքի, անասունները մեծ թուով քշուած են Թուրքիա, կոտորուած են սովից, սպանուած են հացազուրկ ազգաբնակութիւնը կերակրելու համար։
c) Հանքային արդիւնաբերութիւն. Հայստանի լեռները շատ հարուստ են ամէն տեսակ հանքերով։ Բայց նրանք մնում են առանց շահագործման, սպասելով կապիտալի եւ նախաձեռնութեան ներմուծութեանը երկիր։ Մինչեւ հիմա երկրի տնտեսութեան համար նշանակութիւն են ունեցել միայն պղինձի հանքերը, որոնցից ստացւում է տարեկան միջին թուով մօտ 6.500 տոնն կարմիր (մաքուր) պղինձ։ Ապա կարեւոր են քարաղի
