Նկարում` «Պրո–Կոմիտաս» երգչախումբը։
թարգմանեց ու հրատարակեց «Սասունցի Դավիթ» դյուցազներգությունը (չափածո), իսկ Լևոն Զավեն Սյուրմելյանը՝ «Սասնա ծռեր»–ն (արձակ) ու «Հայ ժողովրղական հեքիաթներ» ժողովածուն, որոնք մեծ տպաքանակով լույս տեսան ՅՈՒՆԵՍԿՈ–ի և ՀԲԸՄ հրատարակությամբ։ Կոմիտասի սան, բանահավաք Միհրան Թումաճանը տպագրության է պատրաստել ավելի քան վաթսուն տարիների ընթացքում հավաքած ու ձայնագրած հայկ. ժողովրդական երգերի բազմահատորյակը, որի առաջին հատորը, Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի հրատարակությամբ, լույս տեսավ 1972-ին։
ԱՄՆ–ում ելույթներ են ունեցել Կոմիտասի անվան պետական ակադեմիական քառյակը, կոմպոզիտոր Արամ խաչատրյանը, երգիչներ Պավել Լիսիցյանը, Գոհար Գասպարյանը, Զարուհի Դոլուխանյանը, Նար Հովհաննիսյանը, Հայաստանի գեղարվեստական խմբեր, առանձին մենակատարողներ։ ԱՄՆ–ում միջազգային գիտաժողովներին մասնակցող հայ սովետական գիտնականները՝ ՀՍՍՀ ԳԱ պրեզիդենտ, ակադեմիկոս Վիկտոր Համբարձումյանը, ՍՍՀՄ ԳԱ թղթակից–անդամ Արտեմ Ալիխանյանը, ՀՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս ակադեմիկոսներ Նագուշ Հարությունյանը, Հրաչյա Բունիաթյանը, Գագիկ Դավթյանը և ուրիշներ հանդիպումներ են ունեցել ամերիկա–հայության տարբեր շրջանների հետ։
ԱՄՆ–ի հայ գաղութում, տակավին 1920-ական թթ., սկսվել է Հայաստանի գրադարանները, թանգարաններն ու գեղարվեստական ֆոնդերը հարստացնելու հայրենասիրական շարժումը։ 1930-ական թթ. սկզբին ամերիկահայ Աստիկ Տևեճյանի նվիրատվությամբ Երևան փոխադրվեց և Ա. Մյասնիկյանի անվան հանրապետական գրադարանին հանձնվեց Թեոդիկի (Թեոդորոս Լապճինճյան) 30 հզ. կտոր պարունակող գրադարանը։ Հայ հոգևոր գանձերի «հայրենադարձության» գործը առանձնապես մեծ ծավալ ստացավ 1950-ական թթ. վերջերից։ Երևանի Եղիշե Չարենցի անվ. գրականության և արվեստի թանգարանը ստացել է Զարուհի Գալեմքյարյանի, Վահե Հայկի, Հովհաննես Ավագյանի, Հակոբ Գույումճյանի արխիվներն ու նյութերը։ ՀՍՍՀ կենտրոնական պատմական արխիվին հանձնվեցին մի շարք հասարակական գործիչների, պատմաբանների ու բանասերների դիվանները։ Հայաստանի պատմության պետական թանգարանի ֆոնդերը համալրվեցին Արևմտյան Հայաստանի նյութական ցուցանմուշներով՝ կենցաղային իրերով, տարազներով, Գեղամ Գալայճյանի և Զարեհ Պտուկյանի հայկական և հին աշխարհի այլ երկրների դրամների հավաքածուներով, Պետական պատկերասրահը հարստացավ Հովսեփ Փուշմանի, Սարգիս Խաչատուրյանի, Եղիա Գասպարյանի, Խորեն Տեր–Հարությանի և այլոց կտավներով ու արձաններով։ Կոլեկցիոներ Հարություն Հազարյանը (Նյու Յորք) Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվ. Մատենադարանին է նվիրել 300-ից ավելի հայերեն և այլալեզու ձեռագրեր, իսկ Արիս Փափազյանը (Ուոթերթաուն), Ամերիկահայ ազգային խորհրդի օգնությամբ, Երևանի գրադարաններին է ուղարկել 50 հզ. ավելի գիրք։ Հայկական սովետական հանրագիտարանի խմբագրությունը 1972-ին որպես նվեր ստացավ պատմաբան Աղան Ենկոյանի (Սան Ֆրանցիսկո) հայագիտական գրադարանը։ Արժեքավոր գրականություն են ուղարկել Արշակ Ալճյանը (Փեշտիմալճյան, Դետրոյտ), Արա Ավագյանը (Ֆրեզնո), Առաքել Եղիկյանը (Իսթ Սենտ Լուիզ), Հովակ Հակոբյանը (Քրենսթոն), Ալբերտ Նալպանտյանը (Սան Ֆրանցիսկո), Սուրեն Սարգիսյանը (Էվընսթոն), Լևոն Փափազյանը (Ֆրեզնո) և մի շարք այլ ամերիկահայեր։
1960-ական թթ. կեսերից ամերիկահայ ուսանողներ սովորում են Երևանի պետական համալսարանում, ուսումնասիրում հայոց լեզու, պատմություն, հայ գրականություն։
ԱՄՆ–ի հայ գաղութի առջև ծառացած գլխավոր խնդիրը հայապահպանման և ամերիկահայության երիտասարդ սերունդը ուծացումից փրկելն է։ Վերջին տարիներին այդ սերնդի մոտ նկատվում է աճող հետաքրքրություն դեպի ազգային ավանդույթները, մայր հայրենիքը, նրա տնտեսական ու մշակութային նվաճումները, որն ամրապնդում է ամերիկահայ երիտասարդության ազգային ինքնագիտակցությունը։ Դրան զգալի չափով նպաստում է նաև ԱՄՆ–ում ազգային, ռասայական փոքրամասնությունների պայքարը քաղաքացիական իրավունքների և ազգային ու սոցիալական իրավահավասարության համար։ Միաժամանակ դա նպաստում է ամերիկահայ երիտասարդ սերնդի շրջանում քաղաքական հայացքների դեմոկրատացմանը և առաջադիմական, արմատական հոսանքների ուժեղացմանը։
Ամերիկահայ գաղութի կենսունակության, ամերիկահայությունը ուծացումից փրկելու երաշխիքը Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետության գոյությունն է, նրա տնտեսական ու մշակութային հարաճուն վերելքը սովետական ժողովուրդների համերաշխ ընտանիքում։
Քարտեզը տես 289 էջից առաջ՝ ներդիրում։
Գրկ. Маркс К., Гражданская война в Северной Америке, Маркс К. и Энгельс Ф., Соч., т, 15; Маркс К., Гражданская война в Соединенных Штатах, там же; Энгельс Ф., Уроки американской войны. там же; Энгельс Ф., О концентрации капитала в Соединенных Штатах, там же, т. 19; Լենին Վ. Ի., Ամերիկյան բանվորների հաջողությունները, Երկ., հ. 18։ Լենին Վ. Ի., Իմպերիալիզմը որպես կապիտալիզմի բարձրագույն ստադիա, Երկ., հ. 22։ Լենին Վ. Ի., Նամակ ամերիկյան բանվորներին. Երկ., հ. 28։ Լենին Վ. Ի., Քրտինք քամելու «գիտական» սիստեմը, Երկ., հ. 18։ Ֆոստեր Ու., ԱՄՆ–ի կոմպարտիայի ճգնաժամը և նրա հաղթահարումը, Ե., 1959։ Մարտիրոսյան Լ., Հո՜ երթաս Ամերիկա։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների անցյալը, ներկան և ապագան, Բեյրութ, 1958։ Գասպարյան Ա., Սփյուռքահայ գաղթօջախներն այսօր, Ե., 1962։ Մանկունի Ն. Լ., Ամերիկահայ գաղութի պատմությունից, «ՊԲՀ», 1962, .№ 1։ Աբրահամյան Ա. Գ., Համառոտ ուրվագիծ, հայ գաղթավայրերի պատմության, հ. 2, Ե., 1967։ Соединенные Штаты Америки. Словарь-справочник, М., 1960; Экономическое положение каппталистыческих и развивающихся стран. Обзор за 1970 т. и начало 1971 г., М., 1971; Аптекер Г., История американского народа (в 12-и п.), пер. с англ., т. 1-2..., 1961-62...; Очерки новой н новейшей истории США, т. 1-2, М., 1960; Великий Октябрь и прогрессивная Америка. Сб. документов п материалов, пер. с англ., М., 1967; Фостер У., Октябрьская революция и Соединенные Штаты Америки, пер. с англ., М., 1958; Лан В. И., США в военные и послевоенные годы (1940-1960). М., 1964; США: проблемы внутренней политики, под ред. В. С. Зорина, М., 1971; История рабочего движения в США в новейшее время. 1918-1965; т. 1-2, 1970-71; Сомин Н. И., Основные вопросы рабочего и коммунистического движения в США после второй мировой войны, М., 1961; Сов-ременная философия н социология п странах Западной Европы н Америки, М., 1964; Паррингтон В. Л., Основные течения американской мысли. Америк. литература со времени ее возникешвения до 1920 г., т. 1-3, пер. изд. с англ., М., 1962-63; Самохвалов Н. И., Американская литература
