| Մոլորակների արբանյակների տվյալների աղյուսակ | |||||||||||||||||||
| Մոլորակ | Արբանյակ | Ո՞վ և ե՞րբ է հայտնաբերել | Միջին հեռավորությունը մոլորակից (հզ. կմ) |
Պտտման սիդերիկ պարբերությունը |
Ուղեծրի էքսցենտրիսիտետը |
Ուղեծրի թեքությունը | Տրամագիծը (կմ) | Զանգվածը (Լուսնի զանգվածը 1) |
|||||||||||
| մոլորակի հասարակածի նկատմամբ |
մոլորակի ուղեծրի նկատմամբ |
||||||||||||||||||
| Երկիր | Լուսին | - | 384 | ,4 | 27 | օր | 07 | ժ | 43 | ր | 0,055 | 18°–29° | 5 | ° | 09 | ՛ | 3476 | 1,0 | |
| Մարս (Հրատ) | I Ֆոբոս (Ահ) | Է. Հոլլ 1877 | 9 | ,4 | 0 | 07 | 39 | 0,017 | 1 | 25 | 11 | 15 | ? | – | |||||
| II Դեյմոս (Սարսափ) | Է. Հոլլ 1877 | 23 | ,5 | 1 | 06 | 18 | 0,003 | 2 | 24 | 16 | 8 | – | |||||||
| Յուպիտեր (Լուսնթագ) | V | Է. Բարնարդ 1892 | 181 | 0 | 11 | 57 | 0,003 | 0 | 3 | 07 | 160 | ? | – | ||||||
| I Իո | Գ. Գալիլեյ 1610 | 481 | 1 | 18 | 28 | 0,000 | 0 | 3 | 07 | 3700 | 1,09 | ||||||||
| II Եվրոպա | Գ. Գալիլեյ 1610 | 671 | 3 | 13 | 14 | 0,000 | 0 | 3 | 06 | 3000 | 0,65 | ||||||||
| III Գանիմեդես | Գ. Գալիլեյ 1610 | 1020 | 7 | 03 | 43 | 0,002 | 0 | 3 | 02 | 5150 | 2,10 | ||||||||
| IV Կալիստո | Գ. Գալիլեյ 1610 | 1872 | 16 | 16 | 32 | 0,008 | 0 | 2 | 43 | 5180 | 0,58 | ||||||||
| VI | Խ. Սինանյան 1894 | 11450 | 250 | 13 | 35 | 0,158 | 31 | 28 | 26 | 1607 | – | ||||||||
| VII | Չ. Պերրայն 1905 | 11740 | 259 | 15 | 40 | 0,207 | 30 | 27 | 45 | 60 | ? | – | |||||||
| X | Ս. Նիկոլսոն 1938 | 11750 | 260 | 0,132 | – | 28 | 30 | ? | – | ||||||||||
| XII | Ս. Նիկոլսոն 1951 | 21000 | 620 | 0,139 | 145 | 148 | ? | 30 | ? | – | |||||||||
| XI | Ս. Նիկոլսոն 1938 | 22250 | 692 | 0,207 | – | 163 | 30 | ? | – | ||||||||||
| VIII | Պ. Մելոտտ 1908 | 23500 | 737 | 0,38 | 145 | 148 | 60 | ? | – | ||||||||||
| IX | Ս. Նիկոլսոն 1914 | 23800 | 758 | 0,26 | 154 | 156 | 30 | ? | – | ||||||||||
| Սատուրն (Երևակ) | X Յանուս | Օ. Դոլֆյուս 1967 | 157 | ,5 | 0 | 17 | 58 | – | – | – | 300 | ? | – | ||||||
| I Միմաս | Վ. Հերշել 1789 | 186 | 0 | 22 | 37 | 0,020 | 1 | 26 | 44 | 650 | ? | 0,0005 | |||||||
| II Էնցելադուս | Վ. Հերշել 1789 | 238 | 1 | 08 | 53 | 0,004 | 0 | 26 | 44 | 800 | ? | 0,0019 | |||||||
| III Տեթիա | Ժ. Կասսինի 1684 | 295 | 1 | 21 | 18 | 0,000 | 1 | 26 | 44 | 1300 | ? | 0,0085 | |||||||
| IV Դիոնե | Ժ. Կասսինի 1684 | 377 | 2 | 17 | 41 | 0,002 | 0 | 26 | 44 | 1100 | ? | 0,015 | |||||||
| V Ռեա | Ժ. Կասսինի 1672 | 527 | 4 | 12 | 25 | 0,001 | 0 | 26 | 42 | 1750 | ? | 0,031 | |||||||
| VI Տիտան | Հ․ Հյույգենս 1655 | 1220 | 15 | 22 | 41 | 0,029 | 0 | 26 | 07 | 4400 | 1,9 | ||||||||
| VII Հիպերոն | Ջ. Բոնդ 1848 | 1480 | 21 | 06 | 38 | 0,104 | 1 | 26 | 00 | 500 | ? | 0,0015 | |||||||
| VIII Հապետուս | Ժ. Կասսինի 1671 | 3560 | 79 | 07 | 55 | 0,028 | 14 | 16 | 18 | 1700 | ? | 0,074 | |||||||
| IX Ֆեբա | Ու. Պիկերինգ 1898 | 12960 | 550 | 12 | 0,166 | 149 | 174 | 42 | 320 | ? | – | ||||||||
| Ուրան | V Միրանդա | Ջ. Կոյպեր 1948 | 120 | 1 | 08 | ? | 0 | 98 | – | – | |||||||||
| I Արիել | Ու. Լասսել 1851 | 192 | 2 | 12 | 29 | 0,007 | 0 | 97 | 59 | 950 | ? | – | |||||||
| II Ումբրիել | Ու. Լասսել 1851 | 267 | 4 | 03 | 28 | 0,008 | 0 | 97 | 59 | 700 | ? | – | |||||||
| III Տիտանիա | Վ. Հերշել 1787 | 438 | 8 | 16 | 56 | 0,001 | 0 | 97 | 59 | 1700 | ? | – | |||||||
| IV Օբերոն | Վ. Հերշել 1787 | 586 | 13 | 11 | 07 | 0,000 | 0 | 97 | 59 | 1500 | ? | – | |||||||
| Նեպտուն | I Տրիտոն | Ու. Լասսել 1846 | 354 | 5 | 21 | 03 | 0,002 | 20 | 139 | 49 | 5000 | ? | 1,9 | ||||||
| II Ներեիդ | Ջ. Կոյպեր 1949 | 5570 | 359 | 06 | 0,76 | – | 6 | 31 | 300 | – | |||||||||
թյունը՝ 34-ից 35‰։ Մակընթացությունները անկանոն են, կեսօրյա բնույթի, 2,5–7,6 մ բարձրությամբ։
ԱՐԲԱԹ, գյուղ Հայկական ՍՍՀ Մասիսի շրջանում, շրջկենտրոնից 20 կմ հյուսիս–արևմուտք։ 1274 բն. (1970), հայեր, քրդեր։ Կոլտնտեսությունն զբաղվում է բանջարաբուծությամբ և անասնապահությամբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, ակումբ, գրադարան, հիվանդանոց։
ԱՐԲԱՆՅԱԿ (մոլորակի), երկնային մարմին։ Պտտվում է արեգակնային համակարգի որևէ մոլորակի շուրջը։ Երկիրն ունի 1, Մարսը (Հրատ)՝ 2, Յուպիտերը (Լուսնթագ)՝ 12, Սատուրնը (Երևակ)՝ 10, Ուրանը՝ 5, Նեպտունը՝ 2 Ա.։ Ա–ների մի մասը անվանակոչված է, մյուսը համարակալված ըստ հայտնաբերման կարգի (տես աղյուսակ)։ Համեմատաբար մեծ չափերի մի քանի Ա–ների ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ նրանք իրենց առանցքի և համապատասխան մոլորակի շուրջը պտտվում են միևնույն ժամանակամիջոցում, այսինքն՝ Լուսնի նման նրանք միշտ միևնույն երեսով են ուղղված դեպի մոլորակը։ Մեծ Ա–ների չափերը և զանգվածները որոշվել են սովորական եղանակներով, իսկ փոքրերինը՝ մոտավորապես, ըստ նրանց տեսանելի պայծառության։ Մթնոլորտ նկատվել է միայն մեկի՝ Տիտանի շուրջը։ Ա–ի շարժման օրինաչափությունները Կեպլերի օրենքներով կարելի է արտահայտել միայն առաջին մոտավորությամբ։ Անհրաժեշտ է հաշվի առնել Արեգակի, մոլորակների և արբանյակների ձգողական ուժերի, ինչպես նաև մայր մոլորակի սեղմվածության շնորհիվ առաջ եկած խանգարումները։ Ա–ի ձգողական ուժի ազդեցությամբ մոլորակի մթնոլորտում և պինդ ու հեղուկ զանգվածներում առաջ են գալիս մակընթացություններ ու տեղատվություններ։
Ա–ների մեծ մասը պտտվում է մոլորակի հասարակածային հարթությունից ոչ հեռու և այն ուղղությամբ, ինչ ուղղությամբ պտտվում է մոլորակը իր առանցքի շուրջը։ Տես նաև Արհեստական արբանյակ։
(նկ․) Տեսարան Գ. Եղիազարյսւնի «Սևան» բալետից։ 1956։ Ալ. Սպենդիարյանի անվ. թատրոն։ Երևան։ Բեմադրությունը Ի. Արբատովի։
ԱՐԲԱՏՈՎ Իլյա Իլյիչ (Յաղուբյան Եղիա Եղիայի) (1894–1967), բալետի հայ դերասան, բալետմայստեր։ ՀՍՍՀ ժող. արտիստ (1967)։ Հայ ազգային բալետի հիմնադիրներից։ Ծնվել է մարտի 6(18)–ին, Թիֆլիսում։ 1916–21-ին սովորել է Մ. Ի. Պերինիի Բալետային ստադիայում (Թիֆլիս)։ 1922–26-ին աշխատել է Բաթումի թատրոնում, որպես բալետի արտիստ, 1926–38-ին՝ նաև բալետմայստեր Թբիլիսիի, Տաշքենդի, Խարկովի, Բաքվի և այլ քաղաքների օպերայի և բալետի թատրոններում։ 1938–57-ին (ընդմիջումներով) եղել է Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի թատրոնի
(նկ․) Ի․ Ի․ Արբատով
