Լ․ Ա․ Սեն–ժյուսա Հ․ Սենկևիչ Ստեղծագործության վաղ շրջանում Ս․ հանդես է եկել Լիտվոս կեղծանվամբ, հրա– տարակել «Հանիա» (1876, հայ․ հրտ․ 1960), «էսքիզներ ածուխով» (1877), «Երա– ժիշտ Ցանկոն» (1880), «Բարտեկ հաղթո– ղը», (1892) և այլ պատմվածքներ ու վի– պակներ։ 1876–79-ին եղել է ԱՍՆ–ում, հրատարա– կել ամեր․ կյանքը պատկերող «Նամակ– ներ ճանապարհորդությունից» (1876–78) ժողովածուն, 1882-ին դարձել «Սլովո» («Slowo») պահպանողական թերթի խըմ– բագիրը։ Լեհաստանում ճնշման ծանր տարիներին լեհ ժողովրդի «ոգու ամրա– պնդման» համար գրել է «Հրով ու սրով» (1883–84), «Ջրհեղեղ» (1884-86), «Պան վոլոդիյովսկի» (1887–88) պատմ․ եռեր– գությունը։ «Առանց դավանանքի» (1889– 1890) հոգեբանական վեպում տվել է դե– կադենտ արիստոկրատի կերպարը, «Պո– լոնեցկիների ընտանիքը» (1893–94) վե– պում՝ ազնվականության քաղքենի բար– քերը, «Ցո երթաս» (1894–96, նոբելյան մրցանակ, 1905) կաթոլիկական միտում– ներով հագեցած վեպ էպոպեայում4 քրիս– տոնեության վաղ շրջանի ներկայացուցիչ– ների պայքարը Ներոնի բռնատիրության դեմ։ XIV–XV դդ․ սահմանագծում Տևտո– նական օրդենի դեմ լեհ ժողովրդի պայքա– րին է նվիրել «Խաչակիրները» (1897– 1900) պատմ․ վեպը։ 1910–11-ին մանուկ– ների համար գրել է «Անապատում և թա– վուտում» արկածային վիպակը, 1913– 1914-ին՝ «Լեգեոններ» անավարտ վեպը՝ նապոլեոնյան պատերազմներում լեհերի մասնակցության մասին։ Ս–ի ստեղծագործությունը մեծ դեր է խա– ղացել լեհ մշակույթի զարգացման գոր– ծում։ 1890-ական թթ․ սկսած Ս–ի ստեղծագոր– ծությունների հայերեն թարգմանություն– ները լույս են տեսել «Արձագանք» («Հաղ– թող Բարդեկը», 1893, 82–91, «Ցանկո երաժիշտը», 1894, «Երթանք նրա ետևից», 1894, № 2–8, թրգմ․ Ք․ Նարթամյանց), «Սուրճ» («Առանց դավանանքի», 1891 – 1892, թրգմ․ Տ․ Հովհաննիսյան), «Տա– րազ» («Եղիր օրհնված», 1893, № 22, թրգմ․ Ա․ Իսահակյան, «Աղբյուրի մոտ», 1893, Mb 21–22, թրգմ․ Հ․ Կարապետյան), «Սշակ» («Սախեմ», 1899, № 143, թրգմ․ Տ․ Հովհաննիսյան) պարբերականներում և առանձին հրատարակությամբ («Պոզ– նանի ուսուցչի օրագրից», Շուշի, 1881, թրգմ․ Տ․ Նազարյան, «Ցո երթաս», 1898, թրգմ․ Ստ․ Լիսիցյան), հետագայում տպագրվել են Ա․ Գոնտաքճյանի («Սրով և հրով», հ․ 1–4, 1906–07, «Ջրհեղեղ», 1913, «Պան Վոլոդրյովսկի», 1914, եռեր– գություն), Սա․ Զորյանի («Երաժիշտ Ցան– կոն», Ե․, 1955), Հ․ Հարությունյանի («Խա– չակիրները», 1957) և այլոց թարգմանու– թյունները։ Երկ․ Ամերիկյան նովելներ, Ե․է 1954։ Առանց դավանանքի, Ե․, 1961։ 6ո երթաս, 3-րդ ուղըղ– ված հրտ․, Ե․, 1961։ Երաժիշտ Ցանկոն, Ե․, 1975։ Գրկ․ Բարսեդյան P․, Տենրիկ Սենկևի– չը և հայ գրականությունը, Ե․, 1978։ Բ․ Բարսեղրսև ՍԷՆ–ՄԱՐՏԵն (Saint-Martin) Անտուան ժան (17․1․1791, Փարիզ–4․7․1832, Փա– րիզ), ֆրանսիացի հայագետ։ Ակզբնական կրթությունն ստացել է Քառազգյաց վար– ժարանում (1802–09), ապա ուսումը շա– րունակել Փարիզի Արլ․ կենդանի լեզու– ների դպրոցում՝ մասնագիտանալով արաբ․-ի, հայերենի, ասորերենի, թուրքե– րենի և իրան, լեզուների մեջ։ 1820-ից եղել է Ֆրանս, ակադեմիայի Արևելքի բա– ժանմունքի ղեկավարը։ 1822-ին Ա․ Լ․ Շեզիի, Ա․ Ռեմյուզայի, Մ․ Բրոսեի և այլոց հետ հիմնել է «Ասիական ընկե– րություն»^ («La Societe Asiatique») և «ժուռնալ Ազիատիկ» («Journal Asiati– que») հանդեսը։ «Պատմական և աշխար– հագրական հիշատակություններ Հայաս– տանի մասին» (հ․ 1–2, 1818–19) ուսում– նասիրությունների ժողովածուներում Ա–Մ․ նկարագրել է հայոց լեզուն, տվել Հայաս– տանի պատմությունն ու աշխարհագրու– թյունը, կազմել հայ իշխանների ժամանա– կագրությունը, ուսումնասիրել Ատեւիա– նոս Օրբելյանի կյանքն ու գործը, Մեծ և Փոքր Հայքերի վիճելի տեղանունները, վերլուծել Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմությունը», նկարագրել Դվինը և Հայաստանի այլ քաղաքներ։ Ա–Մ․ անդրադարձել է հայկական ա– ռակներին ու դրանց հեղինակներին, հա– յերեն ձեռագրերին, Արշակ II-ի ապըս– տամբությանը, Արշակունիների հարստու– թյան սկզբնավորմանը Պարսկաստանում և Հայաստանում։ Գրկ․ Շ ր ու մ պ ֆ Գ․ Ա․, Ուսումնասիրու– թյունք հայ լեզվի և մատենագրության հարև– մուտս (ժդ–ժթ դար), Գ․ Զարբհանալյանի առաջաբանով և լրացումներով, Վնտ․, 1895։ խ․ ԿարաղեչյաԱ
ՍԷՆՆԵԹ (Sennett) Մաք [իսկական անու– նը և ազգանունը՝ Մայքլ Ա ի ն ն ո թ (Sin- nott) (1880–1960)], ամեր․ ռեժիսոր, դե– րասան։ 1902-ից Նյու Ցորքի թատրոննե– րում եղել է կատակերգակ դերասան, եր– գիչ, պարող։ 1908-ից՝ կինոյի դերասան, ապա՝ ռեժիսորի ասիստենտ, 1910-ից՝ ռեժիսոր։ 1912-ին հիմնել է «Քիսթոուն» սեփական կինոընկերությունը։ Ս․ զավեշ– տական դրությունների, անտրամաբանա– կան սրամիտ հնարանքների վրա հիմնը– ված ամեր․ կինոկատակերգական ժանրի նախահայրն է։ Նա է «հայտնաբերել» աշ– խարհահռչակ դերասաններ Չ․ Չապլի– նին, Մ․ Նորմանին, Ռ․ Արբեքլին, Բ․ Տյոր– պինին, ավելի ուշ՝ Դ․ Սուենսոնին, Բ․ Քի– թոնին, Հ․ Լլոյդին և ուրիշների։ 1916-ից հիմնականում եղել է պրոդյուսեր։ Հնչուն կինոյից հետո իր ստեղծած ժանրի ավան– դույթները շարունակելու Ս–ի փորձերը հա– ջողություն չեն ունեցել։ 1935-ից թողել է կինոն։ ՍԷԱ–ՍԱՆՍ (Saint-SaԽտ) Շառլ Կամիլ (9․ 0․1835, Փարիզ –16․12․1921, Ալժիր, թաղված է Փարիզում), ֆրանսիացի կոմ– պոզիտոր, դաշնակահար, դիրիժոր, երաժշտ․ քննադատ և հասարակական գոլ ծիչ։ Ֆրանսիայի ինստիտուտի անդամ (18 31), Քեմբրիջի համալսարանի պատվա– վոր Դ՜Ր (1893), Ռուս, երաժշտ․ ընկերու– թյան Պետերբուրգի բաժանմունքի պատ– վավոր անդամ (1909)։ 1848-ին ընդունվել է Փարիզի կոնսերվատորիան, աշակեր– տն Ֆ․ Բենուային (երգեհոն) և Ֆ․ Հա– լևիին (կոմպոզիցիա)։ 1853–77-ին աշ– խատել է Փարիզի տաճարներում իբրև եր<] եհոնահար, 1861–65-ին դաշնամուր է դսսավանդել Լ․ Նիդերմեյերի դպրոցում (աշակերտների թվում՝ Դ․ Ֆորե, Ա․ Մես– սա!ե)։ Ֆրանս․ Ազգ․ երաժշտ․ ընկերու– թյան (1871) կազմակերպիչներից է։ Իբրև դաշնակահար և դիրիժոր, գլխավորապես սեսական գործերի կատարումով, հան– դեւ։ է եկել շատ երկրներում, այդ թվում՝ Կ․ Սեն–Սանս Ռուսաստանում (1875, 1887)։ Տարբեր ժանրերում գրված բազմաթիվ երկերի հեղինակ է։ Նրա ստեղծագործության ամենացայտուն ասպարեզը գործիքային երաժշտությունն է, առավելաբար՝ սիմ– ֆոնիկ և վիրտուոզ–կոնցերտային։ Ա–Ա–ի երաժշտության մեջ գերիշխում են լուսեղ քնարականությունը և ազնվաշունչ պա– թեաիկան։ Աչքի են ընկնում «Աամսոն և Դսլիլա» օպերան (1877, Վայմար), 3-րդ սիմֆոնիան (երգեհոնով, 1886), «Մահվան պս րը» սիմֆոնիկ պոեմը (1874), ջութակի և նվագախմբի 3-ոդ կոնցերտը (1880) և «Ինտրոդուկցիա և ռոնդո–կապրիչչիոզո»-ն (1863), դաշնամուրի 2-րդ, 4-րդ, 5-րդ (1868, 1815, 1896) և թավջութակի 2-րդ (1902) կոնցերտները, «Կենդանիների կառնա– վալ» նվագախմբային ֆանտազիան (1886) ևն։ Ծավալուն է Ա–Ա–ի քննադատա– կան ժառանգությունը։ Նշանակալի են «Հւսրմոնիա և մեղեդի» (1885), «Դիմա– նկարներ և հուշեր» (1899) աշխատու– թրւնները։ Մ–Ա–ի խմբագրությամբ հրա– տարակվել են ժ․ Ֆ․ Ռամոյի ստեղծա– գործությունների լիակատար ժողովածուն, Ք․ Վ․ Դլյուկի մի շարք օպերաներ ևն։ 19! 0-ին Երևանի Օպերայի և բալետի թատրոնում բեմադրվել է Ա–Ա–ի «Աամսոն և Դալիլա» օպերան։ ЭД․Ро ллан Р․, К․ Сен-Санс, в его кн․։ Музыканты наших дней, Собр․ соч․, т․ 16, Л․, 1935; Кремлев Ю․, К․ Сен- Санс, М․, 1970; Harding J․, Saint-Sadns anc his circle, L․, [1965]․ ՍէՆՍԻԲԻԼԱՏՈհՄ (<ֆրանս․ sensibilisa- tion, < լատ․ sensibilis – զգայուն), գ և ր– զ (։ ա յ ն ա ց ու մ, օրգանիզմի զգայու–
