յացումն ու ավտոմատացումը, միավոր մեծ հզորության ագրեգատների, անընդ– հատ միափուլ տեխնոլոգիական պրոցես– ների ներդրումը։ ճյուղի արագ զարգա– ցումը ժողտնտեսության համակողմանի քիմիացման հիմքն է։ Մեքենաշինությունն ու մե– տաղամշակ ու մը։ Արդյունաբերու– թյան առաջատար ճյուղերից է, ապահո– վում է ժողտնտեսության տեխ․ առաջըն– թացը։ Մեքենաշինության մեջ զբաղված է արդ․ բանվորների մոտ 2/5-ը, նրան բա– ժին է ընկնում արդ․ արտադրանքի թո– ղարկման ծավալի ավելի քան 1/4-ը, ար– տահանության 1/5-ը։ Արտադրանքի թո– ղարկման ծավալով ճյուղը երկրորդն է աշխարհում (1983)։ էներգետիկ և էլեկտրատեխ․ սարքա– վորումների արտադրության աճն ուղեկց– վում է թողարկվող արտադրանքի մշտա– կան կատարելագործմամբ U միավոր հզո– րության ավելացմամբ։ Օրինակ, 1940-ին ջերմատուրբինների միավոր հզորությու– նը կազմում էր 100 ՄՎւո, իսկ 1982-ին՝ 500, 600 և 1200 ՄՎւո։ Ցուրացվել է 250 ՄՎւո հզորությամբ շոգետուրբինների, 1,0 ԳՎւո հզորությամբ էներգաբլոկների արտա– դրությունը են։ Մետաղահատ հաստոցների արտադրու– թյամբ ՄՍՀՄ–ը առաջինն է աշխարհում (1983)։ Հատկապես արագ է աճում թվա– յին ծրագրային կառավարմամբ (ԹԾԿ) հաստոցների արտադրությունը (1970– 1982-ին՝ 6,7 անգամ)։ 1950-ական թթ․ կե– սերից ճյուղն արտադրում է ավտոմատ և կիսաավտոմատ գծեր (1960-ին՝ 174, 1982-ին՝ 792 համակազմ)։ Անընդհատ աճում է մետաղների էլեկտրաֆիզ․ և էլեկ– տրաքիմ․ մշակման, հատուկ, մասնագի– տացված, ագրեգատային հաստոցների, դարբնոցամամլիչ ավտոմատների ու մե– խանիկական մամլիչների, ծրագրային կա– ռավարմամբ ավտոմատ մանիպուլյատոր– ների թողարկումը։ Քիմ․ մեքենաշինությունը բարձր տեմպերով է զարգացել 60– 70-ական թթ․՝ կապված քիմ․ արդյունաբե– րության ճյուղերի ինտենսիվ աճի հետ։ Հիմնականում արտադրում է միավոր մեծ հզորության ագրեգատներ՝ հատկապես նոսր ազոտական թթվի, ամոնիակի, էթի– լենի մեծաքանակ արտադրության հա– մար։ 1965–82-ին թողարկված քիմ․ սար– քավորումների և դրանց պահեստամասե– րի արժեքն աճել է 2,6, պոլիմերային նյու– թերի մշակման սարքավորումների և դը– Տաջիկական UIK ալյումինի գործարանի էլեկ– արոլիզի արտադրամասը (ք․ Թուրսունզադե) Մեքենաշինական արդյունաբերության հիմնական արտադրատե– սակների արտադրությունը 1913 1940 1960 1970 1983 Տուրբիններ, մլն կվա 0,006 1,2 9,2 16,2 15,4 Տուրբինների գեներատորներ, մլն կվա – 0,5 7,9 10,6 12,6 Մետալուրգիական սարքավորում, հզ․ m – 24,0 218 314 323* Ածխազտիչ կոմբայններ, հատ – 22 881 1199 1284 Տուրբինային հորատիչներ, սեկցիաներ – 90 6222 6562 9291* Մետաղահատ հաստոցներ, հզ․ հատ 1,8 58,4 155,9 202 190 Դարբնոցամամլիչ մեքենաներ, հզ․ հատ – 4,7 29,9 41,3 57,9 Մայրուղային ջերմաքարշեր, սեկցիաներ – 5 1303 1485 1375 Մայրուղային էլեկտրաքարշեր, հատ – 9 396 323 453 Բեռնատար մայրուղային վագոններ, հզ․ հատ 12,9 30,9 36,4 58,3 58,4 Տրակտորներ,ֆիզ․ միավորներով, հզ․ հատ – 31,6 239 459 564 Հատիկահավաք կոմբայններ, հզ․ հատ – 12,8 59,0 99,2 118 Մանամեքենաներ, հզ․ հատ – 1,1 2,7 4,0 4,3 Ջուլհակային հաստոցներ, հզ․ հատ
- 1982
4,6 1,8 16,5 19,8 21,4 րանց պահեստամասերի արժեքը՝ 2,7 ան– գամ։ Մարքերի, ավտոմատաց– ման և հաշվողական տեխնի– կայի միջոցների արտադրու– թյան արագատեմպ զարգացումն սկսվել է 60–70-ական թթ․։ 1970–82-ին սարքերի, ավտոմատացման միջոցների և դրանց պահեստամասերի արտադրությունն ար– ժեքային արտահայտությամբ ավելացել է մոտ 3 անգամ, այդ թվում առավել արագ է աճել ժամանակի և մեխանիկական մե– ծությունների չավւման սարքերի թողար– կումը։ Նույն ժամանակաշրջանում հաշ– վողական տեխնիկայի և դրա պահեստա– մասերի արտադրությունն ավելացել է 6,5 անգամ։ Աճում է կառավարող հաշվո– ղական համալիրների, տեխնոլոգիական պրոցեսների կառավարման ավտոմատ համակարգերի թողարկումը են։ Լենինականի տրիկոտաժի ֆաբրիկան Ծանր և տրանսպորտային մեքենաշինությունը։ Մետալուր– գիական մեքենաշինության մեջ 1965– 1982-ին դոմնային սարքավորումների ար– տադրությունն ավելացել է 32,3% –ով, պողպատաձուլականը՝ 77,7, իսկ գլոց– վածքայինը՝ 20,6%–ով։ Կազմակերպվել է խողովակագլոցվածքային և խողովակա– զոդիչ ունիկալ հաստոցների արտադրու– թյունը։ Մեծ զարգացում է ստացել հանք– արդյունահանող ճյուղերի համար սարքա– վորումների թոդարկումը․ 1970–82-ին 91,4%–ով ավելացել է հորատող կոմբայն– ների, 33% –ով՝ հորանային բեռնող մեքե– նաների, մոտ 2,3 անգամ՝ նավթասարքե– րի արտադրությունը։ ժողտնտեսությունը ստանում է նաև բարձրարտադրողական հողափոր տեխնիկա՝ ռոտորային, քայլող էքսկավատորներ են։ Տրանսպորտային մեքենաշինությունը ջերմա– և էլեկտրաքարշերի թողարկմամբ առաջինն է աշխարհում։ Աճում է ինքնա– թափ վագոնների արտադրությունը։ 1970–82-ին ավելի քան 50% –ով ավելա– ցել է բեռնատար (27, 40, 75 ա բեռնատա– րողությամբ ինքնաթափեր, մասնագիտաց– ված տարբեր մեքենաներ), 3,9 անգամ՝ մարդատար ավտոմոբիլների, 1,8 անգամ՝ ավտոբուսների թողարկումը։ ՄՄՀՄ–ն առաջինն է աշխարհում նաև տրակտորա– շինության և գյուղատնտ․ մեքենաշինու– թյան հիմնական արտադրատեսակների թողարկմամբ (1982)։ 1970–82-ին տրակ– տորների արտադրությունն ավելացել է 21, հատիկահավաք կոմբայններինը՝ 17, բամբակահավաք մեքենաներինը՝ 67, կթի հարմարանքներինը՝ 75%–ով են։ Միայն X հնգամյակի տարիներին սկսվել է 200 նոր մակնիշի գյուղատնտ․ մեքենաների թողարկումը։ Աովետական մեքենաշինու– թյունը թեթե, սննդի, պոլիգրաֆիական արդյունաբերությանը, առետրի և հասա– րակական սննդի ձեռնարկություններին մատակարարում է ժամանակակից տեխ– նոլոգիական սարքավորում։ Շինանյութերի արդյունա– բերությունը։ ՄՄՀՄ–ը ցեմենտի, Քիշնեի տրակտորի գործարանի արտադրանքը
