Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 11.djvu/515

Այս էջը սրբագրված չէ

թյան տարիներին արմատապես վերա– փոխվեց Վ–ի տնտեսությունը։ Վ․ դարձավ Միության ինդուստրիալ–ագրարային հան– րապետություններից մեկը։ Ստեղծվեցին ժամանակակից առաջավոր ճյուղերը միա– վորող բարձր զարգացած արդյունաբերու– թյուն (որին բաժին է ընկնում հասարա– կական համախառն արդյունքի 61,1% -Q) և տեխնիկապես հագեցած բազմաճյուղ գյուղատնտեսություն։ Գյուղատնտեսու– թյան տեսակարար կշիռը 19,5% է, շինա– րարությանը, տրանսպորտինը և կապինը՝ 12,0%, մնացած ճյուղերինը՝ 7,4%։ Ին– դուստրացման քաղաքականության կա– պակցությամբ հատկապես արագ զար– գացավ արդյունաբերությունը։ իրակա– նացվեց արտադրության ճյուղերի սոցիա– լիստ․ վերակառուցումը, շարք մտան խո– շոր արդ․, գյուղատնտ․ և տրանսպորտա– յին ձեռնարկություններ, ստեղծվեցին սպասարկման ժամանակակից ճյուղեր։ Ռուսթավիի քիմիական մանրաթելի գործա– րանում 1921–81-ին տնտեսության բոլոր ճյուղե– րում կապիտալ ներդրումները կազմել են 30307 մլն ռուբ․։ Եթե նախապատերազմյան հնգամյակներին (համադրելի գներով) կապիտալ ներդրումները տարեկան չէին գերազանցում 80 մլն ռուբլուց, ապա 1976––81-ին այդ թիվը հասել է 1692 մլն ռուբլու։ Կապիտալ ներդրումների կեսից ավելին բաժին է ընկնում արդյունաբերու– թյանն ու գյուղատնտեսությանը։ Բարձր է նաև բնակարանային շինարարության և սոցիալ–կուլտուրական միջոցառումների ծախսերի բաժինը։ Վ․ ընդհանուր միութենական մասշտա– բով հանդես է գալիս որպես սե մետա– լուրգիայի, քիմիայի, մեքենաշինության, թեթև և սննդի արդյունաբերության ար– տադրանքի մի շարք տեսակների ար– տադրող։ Արտադրատնտ․ լայն կապեր են հաս– տատվել Վ–ի և երկրի այլ շրջանների և առաջին հերթին՝ անդրկովկասյան հան– րապետությունների միջե։ Արդյունաբերությունը, գրավելով առա– ջատար դիրք նյութական արտադրության ճյուղերի մեջ, զարգանում է առավել բար– ձըր տեմպերով։ 1922–81-ին այդ ճյուղի արտադրանքի ընդհանուր ծավալը աճել է 292 անգամ։ 1978-ի տվյալներով արդ– յունաբերության համախառն արտադրան– քը կազմել է 8,9 մլրդ ռուբ․, որից մոտ 65% –ը բաժին է ընկնում արտադրության միջոցներ արտադրող արտադրությանը, 35% –ը՝ սպառողական առարկաներին։ Առավել բարձր տեմպերով են զարգա– նում մեքենաշինությունն ու մետաղա– մշակումը, քիւք․ արդյունաբերությունը, շինանյութերի արտադրությունը և թեթե ու սննդի արդյունաբերության մի շարք ճյուղեր։ Արդ․ արտադրանքի ծավալում բարձր տեսակարար կշռով աչքի են ընկ– նում (1981-ի տվյալներով) սննդի (39,5%), թեթե (21,8%) արդյունաբերությունը, մե– քենաշինությունն ու մետաղամշակումը (13,7%)։ Վառելիքա–էներգետիկ արդյունաբե– րությունը ներկայացված է քարածխի (Տղի– բուլի, Տղվարչելի) և նավթի արդյունա– հանությամբ, էլեկտրաէներգիայի արտա– դրությամբ։ Կառուցվել են հզոր հիդրո– (Ռիոնի, Լաջանուրի, խրամի են) և ջեր– մաէլեկտրակայաններ (Թբիլիսիի ՊՇԷԿ), որոնք միացվել են ՍՍՀՄ եվրոպ․ մասի միասնական էներգահամակարգին։ 1978-ին շարք է մտել խոշորագույն (Կով– կասում) Ինգուրի հէկը։ 1879-ից շահագործվում է ճփաթուրայի մանգանի հանքավայրը, որի հանքանյու– թը օգտագործում են Ռուսթավիի մետա– լուրգիական (արտադրության լրիվ ցիկ– լով) և Զեստաֆոնի ֆեռոհամաձուլվածք– ների գործարանները։ Վ–ի մետալուրգիա– յի հիմնական արտադրանքը՝ սե մետաղ– ների գլոցվածքի պողպատե խողովակներն ու այլ տեսակները առաքվում են այլ հանրապետություններ և արտասահման։ Մառնեուլում ստեղծվել է գունավոր մե– տաղների արդյունահանման և հարստաց– ման ամենահզոր ձեռնարկությունը Ան– դըրկովկասում։ Գունավոր մետաղների արդյունահանություն է կատարվում նաե Հվ․ Օսեթ․ ԻՄ–ում (Կվայիսու ավ․)։ Քիմ․ արդյունաբերության խոշոր ձեռնարկու– թյուններ են գործում Ռուսթավիում և Քու– թայիսում։ Արտադրվում են հանքային պարարտանյութեր, հանքային ներկեր, արհեստական մանրաթելեր, կենցաղա– յին քիմիայի առարկաներ, դեղագործա– քիմ․ ապրանքներ են։ Արդյունաբերու– թյան մեջ առաջատարներից են մեքենա– շինությունն ու մետաղամշակումը։ Առա– վել զարգացած է տրանսպորտային և էլեկտրատեխ․ մեքենաշինությունը։ Այդ Ճյուղի խոշորագույն կենտրոնը Թբիլիսիե է, ուր գործում են ավիացիոն, էլեկտրա– քարշաշինական, հաստոցաշինական, էլեկտրատեխ․ ձեռնարկություններ, ինչ– պես նաև սննդարդյունաբերության և գյու– ղատնտեսության համար մեքենաներ ու սարքավորումներ արտադրող գործարան– ներ։ Բեռնատար մեքենաներ, էլեկտրա– տեխ․ սարքավորումներ ու փոքրածավալ տրակտորներ են թողարկում Քութայի– սի, ծովային նավակներ (այդ թվում ստոր– ջրյա թեերով) և այլ տեսակի մեքենաներ՝ Բաթումի և Փոթիի գործարանները։ Մեքե– նաշինական գործարաններ կան նաև Ռուս– թավիում, Մուխումում, Զեստաֆոնում, Ցխինվալիում, Գորիում, Կասպիում, Սամտրեդիայում։ Հանրապետությունում ստեղծվել է շի– նանյութերի արդյունաբերություն և շի– նարարական ինդուստրիա։ Ցեմենտի գոր– ծարաններ կան Ռուսթավիում և Կաս– պիում։ Շահագործվում են մարմարի և երեսպատման քարերի հանքավայրերը, կառուցվել են տնաշինական հզոր կոմ– բինատներ։ Փայտամշակման ձեռնարկու– թյունները պատրաստում են շինարարա– կան մասեր և կահույք։ Արտադրվում են ապակե տարաներ, ճենապակե և հախ– ճապակե իրեր։ Թեթե արդյունաբերու– թյունը զբաղվածների քանակակազմի տե– սակարար կշռով հանրապետությունում գրավում է 1-ին տեղը։ Թբիլիսիում, Քու– թայիսում, Բաթումում, Սուխումում և այլ քաղաքներում արտադրվում են անձնա– կան սպառման բազմաքանակ իրեր, այդ թվում՝ բրդե, մետաքսե և բամբակե գործ– վածքներ, հագուստ, կոշիկ, տրիկոտաժե և գալանտերեական ապրանքներ։ Սննդ– արդյունաբերությունը համախառն արտա– դրանքի ծավալով գերազանցում է մնա– ցած բոլոր ճյուղերին, վերամշակում է գյուղատնտ․ հումքը և արտադրում թեյ, բարձր տեսակի սեղանի գինիներ, շամ– պայն, կոնյակներ, պտղի U բանջարեղենի պահածոներ, ծխախոտ, եթերայուղեր, հրուշակեղեն, մսեղեն, կաթնամթերք։ Կատարվում է հանքային ջրերի լցում։ Սննդարդյունաբերության արտադրանքի նշանակալի մասը առաքվում է միութե– նական այլ հանրապետություններ և ար– տահանվում ։Գյուղատնտեսությունը։ Վ–ի բնական պայմանները հնարավորություն են տա– լիս աճեցնել գյուղատնտ․ կուլտուրաների Արդյունաբերական արտադրանքի կարևոր արտադրությունը տեսակների 1940 1965 1970 1975 1981 1984 էլեկտրաէներգիա, մլն կվա–ժ 742 6042 8964 11603 15100 15,9 Մանգանի հանքանյութ, հզ․ ա 1449 2873 1569 1835 2734 2,8 Պողպատե խողովակներ, հզ․ m Հանքային պարարտանյութեր (պայմ․ միա– – 415 470 525 515 505 վոր), հզ․ m – 436 467 696 84,4 122 Մագիստրալային էլեկտրաքարշեր, հատ – 186 91 115 129 21,8* Բեռնատար ավտոմոբիլ, հզ․ հատ – 10 14 18,3 21,9 Կաշվե կոշիկ, մլն զույգ 8,7 11․1 14,6 13,4 1Տ,5 15,8 Թուղթ, հզ․ trt – 32,2 35,5 32,6 28,1 40,1 Քիմ․մանրաթել և թել, հզ․ in – – 234,0 14,4 18 27,5 Պահածոներ, մլն պայմ․ տոսի 29,1 140,5 329,6 501 676 Գինի խաղողի, մլն դալ – 8․6 114,3 16,8 22,5 24,5 Շամպայն, մլն շիշ – 7,7 10,0 14,7 17,8 18,9* Թեյ բնական (տեսակավոր), հզ․ m

  • 1982

24,1 28,0 52,1 55,5 83,7