Կիև, բալեամայսաեր Ա․ Շիկերո), P․ Լյա– տոշինսկու «Վերադարձ» (1975, Կիև, բա– լետմայստեր Գ․ Մայորով) բալետներում։ Ուկր․ թատրոններում բեմադրվել են միու– թենական հանրապետությունների, մաս– նավորապես հայ կոմպոզիտորների լա– վագույն ստեղծագործությունները՝ Ա․ Խա– չատրյանի «Գայանե» և «Մպարտակ», Կ․ Խաչատրյանի «Չիպոլինո» (1974, Կիև, բալետմայստեր Դ․ Մայորով, ՍՍՀՄ պետ․ մրցանակ, 1976)։ Ուկր․ բալետի արտիստ– ներից են՝ ՍՍՀՄ ժող․ արտիստներ Վ․ Կալինովսկայան, Վ․ Կովտունը, Ե․Պոտա– պովան, Տ․ Տայակինան, ՈԻՍՍՀ ժող․ արտիստներ Ն․ Ապուխտինը, Ն․ Բարիշե– վան, Ա․ Գավրիլենկոն, Ե․ Երշովան, Ս․ Կոլիվանովան, Վ․ Կրուգլովը, Ա․ Լա– դոգան, Ի․ Լուկաշովան, Տ․ Պոպեսկուն, Ն․ Պրյադչենկոն, Ն․ Սլաբոդյանը, Լ․ Սմոր– գաչյովան, Ռ․ Խիլկոն, բալետմայստեր– ներ՝ ՍՍՀՍ ժող․ արտիստներ Պ․ Վիրսկին, Վ․ Վռոնսկին, Լ․ Չեռնիշովան, ՈԻՍՍՀ ժող․ արտիստներ Դ․ Իսուպովը, Ս․ Սեր– գեևը, Ա․ Շիկերոն, ՈԻՍՍՀ արվեստի վաստ․ գործիչ Վ․ Սմիռնովը։ Հանրապե– տությունում գործում է օպերայի և բալե– տի 6 թատրոն (Կիևում, Խարկովում, Օդե– սայում, Լվովում, Դոնեցկում, Դնեպրո– պետրովսկում), ՈԻՍՍՀ պարի պետ․ ակա– դեմիական Վիրսկու անվ․ վաստ․ ան– սամբլը, «Բալետ սառույցի վրա» (1960), Դասական բալետի անսամբլը (1980)։ Բալետի կադրեր են պատրաստում Կիևի պարարվեստի ուսումնարանը (1938), Դո– նեցկի, Լվովի, Խարկովի ու Օդեսայի օպերայի և բալետի թատրոններին կից բալետի դպրոցները, ինչպես և ՈԻՍՍՀ պարի պետ․ անսամբլի ստուդիան։ Ուկր․ բալետի պատմությունն ուսումնասիրում է ՈԻՍՍՀ ԴԱ Մ․ Ֆ․ Ռիլսկու անվ․ արվես– տաբանության, ֆոլկլորի և ազգագրու– թյան ինստ–ին կից թատերագիտության բաժինը։ Պարարվեստի մասին հոդված– ներ է հրապարակում «Музыка» ամսա– գիրը։ Վ․ Մուրզա XVIII․ Թատրոնը Ուկր․ պրոֆեսիոնալ թատրոնի ակունք– ները մինչսլավոնական և սլավոն, հինա– վուրց ցեղերի (հեթանոսական ժող․ սո– վորույթներ, խաղեր, ծեսեր), Կիևյան Ռու– սիայի դարաշրջանի մշակույթի, ժող․ դե– րասանների՝ սկոմորոխների, ստեղծա– գործության (նրանց խաղերը պատկեր– ված են Կիևի Սոֆիայի տաճարի որմնա– նկարներում, XI դ․) մեջ են։ XVI դ․– XVII դ․ սկզբին ծնունդ են առել դպրոցա– կան (այդ թվում հայկ․՝ 1668-ին «Սուրբ Հռիփսիմեի չարչարանքը» ներկայացու– մը Լվովի հայկ․ գաղութի դպրոցում) և թափառաշրջիկ ժող․ տիկնիկային թատ– րոնները։ XVHI դ․ վերջից ստեղծվել են ճորտական թատրոնները։ XVIII դ․ վեր– ջին – XIX դ․ սկզբին երևան են եկել առաջին պրոֆեսիոնալ թատերախմբե– րը։ Ուկր․ պրոֆեսիոնալ թատրոնը սկըզբ– նավորվել է Ի․ Կոտլյարևսկու ղեկավարու– թյամբ գործող Պոլտավայի ազատ թատ– րոնում՝ Մ․ Շչեպկինի մասնակցությամբ, «Նատալկա Պոլտավկա» (1819) ներկա– յացումով։ Ուկր․ թատրոնի իսկական ծաղ– կումն սկսվել է Հոկտեմբերյան մեծ հե– ղափոխությունից հետո։ Բազմաթիվ թատ– րոններ ազգայնացվել, վերանվանվել և անցել են լուսժողկոմատի տնօրինությա– նը։ Կազմակերպվել են բանվոր–գյուղաց․ առաջին թատրոնները։ Ստեղծվել են ուկր․ սովետական նոր թատրոններ՝ Ուկր․ Սո– վետական Հանրապետության Տ․ Շևչեն– կոյի անվ․ առաջին թատրոնը (1919, Կիև, այժմ՝ ուկր․ դրամատիկական թատրոն Դնեպրոպետրովսկում), Ֆրանկոյի անվ․ թատրոնը (1920, Վիննիցա, 1926-ից՝ Կիե– վում), «Բերեզիլ» թատրոնը (1922, Կիև, 1926-ից՝ Խարկովում, 1935-ին կոչվել է Տ․ Շևչենկոյի անունով), Մ․ Զանկովեց– կայայի անվ․ թատրոնը (1922, Կիև, այժմ՝ Լվովում), Օդեսայի Հոկտեմբերյան հե– ղափոխության անվ․ ուկր․ դրամատիկա– կան թատրոնը (1925)։ Կիևում, Խարկո– վում, Օդեսայում, Լվովում ստեղծվել են պատանի հանդիսատեսի, մարզային կենտրոններում՝ դրամատիկական թատ– րոններ։ 1939–40-ին Մովետական Ուկ– րաինայի հետ Արմ․ Ուկրաինայի միավո– րումից հետո բոլոր մարզային կենտրոն– ներում՝ Լվովում, Մտանիսլավում (այժմ՝ Իվանո–Ֆրանկովսկ), Տեռնոպոլում, Լուց– կում, Ռովնոյում, բացվել են մշտական թատրոններ։ Հայրենական մեծ պատե– րազմի տարիներին թատրոնները գոր– ծել են թիկունքում և ռազմաճակատում։ Ուկր․ սովետական թատրոնի նշանավոր գործիչներից են՝ դերասաններ և ռեժի– սորներ, ՍՍՀՄ ժող․ արտիստներ Դ․ Ցու– րտն, Ա․ Բուչման, Ցու․ Շումսկին, Մ․ Կրու– շելնիցկին, Բ․ Ռոմանիցկին, Վ․ Վասիլ– կոն, Ա․ Սերդյուկը, Դ․ Միլյուտենկոն,
ՈԻՍՍՀ ժող․ արտիստներ Լ․ Կուրբասը, Բ․ Տյագնոն, Լ․ Դուբովիկը, Լ․ Գակկե– բուշը, Պ․ Նյաւոկոն, Վ․ Չիաոյակովան, Ս․ Ֆեդորցևան, Վ․ Լյուբարաը և ուրիշ– ներ։ Թատրոններում աշխատում են (1984)՝ ՍՍՀՄ ժող․ արտիստներ Վ․ Դալսկին, Վ․ Դոբրովոլսկին, Լ․ Տաբաբարինովը, Ա․ Դաշինսկին, Ն․ Ուժվին, Պ․ Կուման– չենկոն, Օ․ Կուսենկոն, Ն․ Դոցենկոն և ուրիշներ։ Թատերական կադրեր են պատ– րաստում Կիևի Կարպենկո–Կարիի անվ․ թատերարվեստի ինստ–ը („1918, մինչև 1934-ը Ն․ Լիսենկոյի անվ․ երաժշտադրա– մատիկական ինստ․), Խարկովի Ի․ Կոտ– լյարևսկու անվ․ արվեստների ինստ–ը (1941–63-ին՝ Խարկովի թատերական ինստ․)։ 1947-ին ստեղծվել է ՈԻԱՍՀ ԴԱ Մ․ Ռիլսկու անվ․ արվեստագիտության, ֆոլկլորի ՝և ազգագրության ինստ․, 1948-ին՝ Ուկր․ թատերական ընկերու– թյունը։ 1970-ից լույս է տեսնում «Ուկրաինական թատրոն» ամսագիրը։
ՈԻՍՍՀ–ի թատրոններում բեմադրվում են հայ ժամանակակից դրամատուրգների՝ Վ․ Սխիթարյանի «Վերադարձրեք տատի– կին» (Վորոշիլովգրադ, Նիկոլաև, Սևաս– տոպոլ), Ա․ Պապայանի «Աշխարհն, այո, շուռ է եկել», «Փարիզյան փեսացու» (Չեռնիգով, Խարկով, Նեժին) և այլոց պիեսները։ Ն․ Լաբինսկի XIX․ Կինոն 1893-ին, Օդեսայում մեխանիկ Ի․ Ա․ Տիմչենկոն (պրոֆ․ Ն․ Ա․ Լյուբիմովի օգ– նությամբ) պատրաստել է սարք, որը էկրանին վերարտադրել է մարդկանց և առարկաների անընդհատ շարժումներ։ 1896–1902-ին խարկովցի լուսանկարիչ Ա․ Կ․ Ֆեդեցկին կատարելագործելով կի– նոսարքը, նկարահանել և ցուցադրել է ուկր․ փաստագրական առաջին ֆիլմերը։ 1909-ից դերասան Ա․ Մ․ Ալեքսեենկոն ըստ Ի․ Կոտլյարևսկու, Մ․ Ստարիցկու և այլոց գրական երկերի՝ Խարկովում նկա– րահանել է գեղարվեստական ֆիլմ–կինո– վոդևիլներ։ Ուկր․ առաջին օպերատոր Դ․ Սախնենկոն կազմակերպել է գեղար– վեստական կինոնկարների արտադրու– թյուն․ դրանք գլխավորապես ուկր․ թա– տերախմբերի ներկայացումներն էին («Նատալկա Պոլտավկա» ևն)։ Հոկտեմ– բերյան մեծ հեղափոխությունը կտրուկ փոխել է կինոյի դերը հասարակության կյանքում։ Ուկր․ սովետական կինոն, ինչ– պես և ողջ սովետական կինոարվեստը, սկսել է փաստագրական կինոյից։ 1919– 1921–ին ստեղծվել է 30-ից ավելի ագիտա– ցիոն ֆիլմ։ 1922-ին կազմակերպվել է Համաուկրաինական ֆոտոկինովարչու– թյուն (ՀՈԻՖԿՎ), որին ենթարկվել են Օդեսայի և Ցալթայի կինոստուդիաները, ուր աշխատում էին ռեժիսորներ Վ․ Գար– դինը, Դ․ Ստաբովոյը, օպերատոր Դ․ Դե– մուցկին և ուրիշներ։ Ա․ Դովժենկոյի ստեղծագործությունը («Դիվանագիտա– կան սուրհանդակի պայուսակը», 1927, «Զվենիգորա», 1928, «Արսենալ», 1929, «Հողը», 1930) ուկր․ կինոարվեստը հասց– րել է համաշխարհային ճանաչման։ 1927-ին, Խարկովում ստեղծվել է մուլ– տիպլիկացիայի արվեստանոց։ 1928-ին, Կիևում կառուցվել է գեղարվեստական ֆիլմերի ստուդիա (1956-ից՝ Դովժեն– կոյի անվ․)։ 1930-ական թթ․ ֆիլմերից են՝ «Իվան» (1932, ուկր․ առաջին խաղարկա– յին հնչուն ֆիլմը), «Շչորս» (1939, երկուսն էլ՝ ռեժ․ Դովժենկո), «Տրակտորիստներ» (1939, ռեժ․ Ի․ Պիրև), «Բոգդան Խմելնից– կի» (1940, ռեժ․ Ի․ Սավչենկո)։ Հայրենա– կան մեծ պատերազմի տարիներին են ստեղծվել «Ալեքսանդր Պարխոմենկո» (1942, ռեժ․ Լ․ Լուկով), «Ծիածան» (1944), «Անհնազանդները» (1945, երկուսն էլ՝ ռեժ․ Մ․ Դոնսկոյ) գեղարվեստական և «ճակատամարտ հանուն մեր Մովետական Ուկրաինայի» (1943), «Հաղթանակ Աջափ– նյա Ուկրաինայում» (1945, երկուսն էլ՝ ռեժ–ներ Դովժենկո, Ցու․ Սոլնցևա) վա– վերագրական ֆիլմերը։ 1950-ական թթ․ ճանաչված կինոնկարներից են՝ «Տարաս Շևչենկո» (1951, ռեժ․ Աավչենկո), «Գրի– գորի Սկովորոդա» (1960, ռեժ․ Կավալե– րիձե), «Գարունը Զարեչնայա փողոցում» (1956, ռեժ․ Ֆ․ Միրոներ, Մ․ Խուցիև)։ էկրանավորվել են ուկր․ դասական եր– կերից՝ «Գողացված երջանկություն» (1952, ըստ Ի․ Ֆրանկոյի, ռեժ․ Գ․ Ցուրա, Ի․ Շմարուկ), «Ուկրաինայի տափաստան– ներում» <1952, ըստ Ա․ Կոռնեյչուկի, ռեժ․ Գ․ Ցուրա, Տ․ Լևչուկ)։ 1960–70-ական թթ․ առավել հայտնի ֆիլմերից են՝ «Իվաննա» (1960, ռեժ․ Վ․ Իվչենկո), «Հավատարմու– թյուն» (1965, ռեժ․ Պ․ Տոդորովսկի), «էս– կադրայի խորտակումը» (1966, ռեժ․ Վ․ Դովգան), «Քարե խաչ» (1968), «Զախար Բերկուտ» (1971, երկուսն էլ՝ ռեժ․ Լ․ Օսի– կա), «Կոմիսարները» (1969, ռեժ․ Ն․Մաշ– չենկո), «մն նշանով սպիտակ թռչունը» (1970, ռեժ․ Ցու․ իլյենկո), «Մարտի են գնում միայն ծերուկները» (1974, ռեժ․
