«Վատիկան և հայք» (1873, ֆրաէւս․)], որոնք հետագայում Հռոմի պապի հա– տուկ կոնդակով արգելվել են։ 0-ի սմե– նախոշոր երկը՝ «Ազգապատումը» (մաս 1–3, 1912–27) հարուստ նյութ է պարու– նակում ոչ միայն հայ եկեղեցու, այլև հայ ժողովրդի քաղ–մշակութային պատմու– թյան վերաբերյալ։ Արժեքավոր աշխատու– թյուն է նաև «խոհք և խոսք»-ը (1)29)։ Երկ․ Համապատում, ԿՊ, 1911։ ^այոց եկեղեցին և իր պատմությունը, Անթիւիաս, 1952։ Ծիսական բառարան, Անթիլիաս, 1957։ Աթոո Հայաստանյայց, էշմիածին, 1972։ Գրկ․ Պոզապալյան Հ․, Մաղսքիա արքեպիսկոպոս Օրմանյանի համառոտ կեն– սագրությունը, «էշմիածին», 1961, № 5։ Սի– րուն ի Հ․, Օրմանյան և իր ժամաէակը, «Էշմիածին», 1961, JS& 5–9, 11-12, 1962, Ne 1-5։ <1 Ղաղադ յան
ՕՐՅՈԼ, քաղաք, ՌՍՖՍՀ Օրյոլի մւ4րզի վարչական կենտրոնը։ Գտնվում է Օկա գետի ափերին։ Երկաթուղային հանգույց Է։ 328 հզ․ բն․ (1985)։ Արդ․խոշոր կենտրոն Է։ Տնտեսության գլխավոր ճյուղերն են մեքենաշինությունն ու սարքաշինությու– նը։ Հիմնադրվել է 1566-ին, որպես ft-ուս․ պետության հվ․ սահմանների աւ՚րոց։ XVII դ․ սկգբին եղել է Ի․ Ի․ Բոլո ոնի– կովի ղեկավարած գյուղացիական Ապս– տամբության կենտրոններից։ 1778-իյ ե– ղել է Օրյոլի նահանգի վարչական կ Յնտ– րոնը, XVIII–XIX դդ•՝ ազնվական–վւււճա– ռականական քաղաք։ Ունի 2 բո հ, 3 թատրոն։ Կան Ի․ Ս․ Տուրգենեի, ․ Ս․ Լեսկովի U օրյոլցի գրողների, ինչպես նաե երկրագիտական թանգարաէներ, պատկերասրահ։ Պարգևատրվել է հայրե– նական պատերազմի I աստիճանի շքա– նշանով (1980)։
ՕՐՅՈԼ ԻՋՈԻՍ՚ՐՈհԴ, գյուղ ՌՍՖՍՀ Կ^աս– նոդարի երկրամասի Սոչիի Ադլերի շրջա– նում, Մեծ իյէրոտա գետի ափին, շրջկենտ– րոնից 2 կս ոս–արլ․։ Բնակչությունը՝ հա– յեր, ռուսներ։ Մովետական անտնու– թյունն զբաղվում է թեյի մշակությ ււմբ, այգեգործությամբ, ծաղկէսբուծությ ււմբ։ Ունի միջնակարգ դպրոց, գրադաւան, ակումբ, կինո, մանկապարտեզ, մանկա– մսուր։ Հիմնադրել են Մտմսունի շրջակա գյուղերից եկած հայերը, 1913-ին։
ՕՐՅՈԼԻ ՄԱՐՋ, ՌՍՖՍՀ կազմում։ Կազ– մավորվել է 1937-ի սեպտ․ 27-ին։ Տսրա– ծությունը 24,7 հզ․ կմ2 Է, բն․ 868 հզ․ (1985)։ Բաժանվում է 19 շրջանի։ Ունի 7 քաղաք, 14 քտա։ Վարչական կենտրոնը՝ Օրյոլ։ 1967-ին պարգևատրվել է Լե ւինի շքանշանով։ Բնությունը։ Օ– մ․ գտնվում է Մւջին Ռուսական բարձրության կենտրոնս կան մասում (միջին բարձրությունը՝ 220--250 մ), Օկա և Սոսնա գետերի ավազանում։ Մակերևույթը գետահովիտներով ու ձո– րակներով կտրտված բլրավոր հարթավայր Է։ Կլիման չափավոր ցամաքային Է։ Գ խա– վոր գետը Օկան է (Զուշա, Օպտո խա, Ռիբնիցա, Նուգր վտակներով), որը 2] 1 կմ ձգվածությամբ կտրում է մարզի տաւած– քը։ 0․ մ․ գտնվում է անտառատաՓաւլուս– նային զոնայում։ Տիրապետում են ւևա– հողերը, մուգ և բաց մոխրագույն, /лГш- պոդզոլային հողերը։ Տարածքի £%–ը անտառապատ Է։ Տափաստանը հերէ ված Է։ Կենդանիներից կան կրծողներ, կզա– քիս, ժանտաքիս, այծյամ, ջրսամույր, որմզդեղն, ազնիվ եղջերու ևն։ Բնակչությունը։ Մեծ մասը ռուսներ են։ Միջին խտությունը 1 կմ2 վրա 35,1 մարդ Է, քաղաքային բնակչությունը՝ 61% (1985)։ Մեծ քաղաքներն են Օրյոլը, Լիվնին, Մը– ցենսկը ևն։ Տնտեսությունը։ Օ․ մ․ ինդուստրիալ– էսգրարային մարզ Է։ Մտնում է Կենտրո– նական տնտ․ շրջանի մեջ։ Առաջատար ճյուղը մեքենաշինությունն Է։ Զարգացած են սարքաշինությունը, մետալուրգիան, քիմ․ և թեթև արդյունաբերությունը։ Կա– րևոր նշանակություն ունի սննդի արդ– յունաբերությունը։ Գյուղատնտեսությունն ունի հացահատիկաանասնապահական ուղղություն։ 1983-ին գյուղատնտ․ հողա– հանդակները կազմել են 2092,7 հզ․ Лш, որից 1690,2 հզ․ հա՝ վարելահողեր, 319․8 հզ․ հա՝ արոտավայրեր, ցանքատա– րածությունները կազմել են 1558,6 հզ․ հա, որից 960,3 հզ․ հա՝ հացահատիկային, 465․9 հզ․ հա՝ կերային կուլտուրաներ։ Մշակում են գարի, ցորեն, կորեկ, տարե– կան, վարսակ, հնդկացորեն, շաքարի ճակնդեղ, կարտոֆիլ, կանեփ, հատիկա– ընդավորներ ևն։ Զարգացած է կաթնա– մսատու անասնապահությունը, խոզաբու– ծությունը, մսաբրդատու ոչխարաբուծու– թյունը, թռչնաբուծությունը, ազնվացեղ ձիաբուծությունը։ 1984-ին մարզում կար 634,1 հզ․ խոշոր, 188 հզ․ մանր եղջերավոր անասուն, 353,9 հզ․ խոզ, 23,7 հզ․ ձի։ Եր– կաթուղիների երկարությունը 657 կմ Է, ավտոճանապարհներինը կոշտ ծածկով՝ 3800 կմ։ Մարզի տարածքով է անցնում «Բարեկամություն» նավթամուղի 202 կմ հատվածը։ 1984–85 ուսումնական տարում մար– զում կար 674 հանրակրթական դպրոց, 34 պրոֆտեխ․ ուսումնարան, 17 միջնա– կարգ մասնագիտական ուս․ հաստատու– թյուն, 2 բուհ։ Գործում են 10 գիտական հիմնարկ, 570 մասսայական գրադարան, 431 նախադպրոցական հիմնարկ, 652 կի– նոկայանք, 2 թատրոն։ Օ․ մ–ում է Ի․ Ս․ Տուրգենևի կալվածք–արգելոցը, Ն․ Ս․ Լես– կովի և օրյոլցի գրողների տուն–թանգա– րանները։ Լույս է տեսնում մարզային 2 թերթ։ 1985 թվականին մարգի 76 հիվանդա– նոցային հիմնարկներում աշխպտում Էին 2736 բժիշկ։ Մարզում կան ադողջարան– ներ, հանգստյան տներ։ ՕՐՆ Ի ԹԻՆ, H2N(CH 2)3СН(Ю2)СООН, երկամինավալերիանաթթու, ջրում և սպիրտում հեշտությամբ լուծ– վող ամինաթթու։ Ունի ածխածնի մեկ ասիմետրիկ ատոմ։ Գոյություէ ունի եր– կու օպտիկապես ակտիվ (D, Լ) և մեկ ռացեմիկ ձևերով։ L– Օ․ պարունակվում է կենդանիների և մարդու հյուսվածքնե– րում․ կարևոր դեր է կատարւււմ միզա– նյութի կենսասինթեզում․ առաջանում է արգինինից և օէ–ամինա–7–ֆո ւմիլկարա– գաթթվից։ Կարող է վերածվել ւցրոչինի։ Ազատ L–Օ․ հանդիպում է բույսերում, կապվածը մտնում է որոշ պեպտիդային անտիբիոտիկների (բացիտրային, գրա– միցիդին) կազմության մեջ։ Բնական սպի– տակուցներից L–Օ․ չի անշասվել։
ՕՐՆԻԹՈձՆԵՐ (հուն․ opvig 4- թռչուն), թռչունների և մարդու վարակիչ հիվան– դություն․ բնորոշվում է օրգանիզմի ընդ– հանուր թունավորման երևույթներով ու թոքերի ախտահարումով, հաճախ ունե– նում է ձգձգվող և քրոնիկական ընթացք։ Առաջանում է վիրուսանման հսրուցիչնե– րով՝ խլամիդներով ախտահարվելիս։ 0․ առաջին անգամ նկարագրել է Թ․ Ցուր– գենսոնը, 1875-ին։
