մանքները, գնահատել Մաշտոցին (որ– պես թէսր^մանչի և հեղինակի), Աղվանք և Վիրք կււտարած նրա ճանապարհորդու– թյունը, անդրադարձել է Մովսես Խորե– նացու գործունեության ժամանակին (նը– րան համարել V դ․ հեղինակ) և նրա «Հա– յոց պատմության»-ը։ Ֆ․ հոդվածներ է նվիրել Կւրյունի, Եզնիկ Կողբացու, Ներ– սես Շնոլհալու, Եվսեբիոս Կեսարացու ստեղծագործություններին, բարձր գնէս– հատել հս յկ․ հեթանոսական Էպոսի պահ– պանված հատվածներն ու հեթանոսական ժող․ երգսրը, եկեղեց․ երաժշտությունը։ Ի․ Կարադեչյան
ՖԵՐԲԵՆՔՍ (Fairbanks) Դուգլաս (իսկա– կան անունը և ազգանունը՝ Դուգլաս Էլ– տոն Թոմաս Ու լ մ ա ն, Ullman, 1883– 1939), ամերիկյան կինոդերասան։ 1909– 1914-ին աշխատել է թատրոնում, 1915-ից՝ կինոյում ^Նկարահանվել է «Կրկնակի հոգ– սեր» (19k5), «Ամերիկյան արիստոկրա– տիա» (19(18) և այլ ֆիլմերում։ Մի շարք կինոնկարներում ստեղծել է բարեհոգի, լավատես! էներգիայով լեցուն հրաշալի սպորտսմենի կերպարի տարատեսակներ՝ «Նոր դ’ Արտանյան» (1918), «Զոռոյի նշա– նը» (1920), «Ռոբին Հուդ» (1922), «Բաղ– դադի գողը» (1924), «ՍԱ ծովահենը» (1926), «Դոն ժուանի անձնական կյանքը» (1934) են։ 1917-ից եղել է իր ֆիլմերի պրոդյուս|երը, ապա՝ «Յունայթեդ ար– թիսաս» կինոֆիրմայի հիմնադիրներից (Դ․ Ու․ Գրիֆիտի, Չ․ Ս․ Չապլինի, նաև իր կնոջ՝ Մ․ Պիկֆորդի հետ)։ Գրկ․ Разумовский А․, Дуглас Фер– бенкс, в кн․։ Звёзды немого кино, М․» 1968․
ՖԵՐԳԱՆԱ (մինչե 1910-ը՝ Նոր Մ ա ր– գելան, 1910–24-ը՝ Սկոբելև), քաղաք, Ուզբ․ ՍՍՀ Ֆերգանայի մարզի վարչ․ կենտրոնը (1938-ից)։ 1918–24-ը եղել է Թուրքեստանյան ԻՍՍՀ կազմում, 1924-ից՝ Ուզբ․ ՍՍՀ–ում։ Գտնվում է Ֆեր– գանայի հովտի հվ․ մասում։ 195 հզ․ բն․ (․1985)։ Ունի երկաթուղային կայարան։ Արդ․ նշանակությամբ Ֆ․ հանրապետու– թյան 2-րդ (Տաշքենդից հետո) քաղաքն է։ Հիմնական ճյուղերն են քիմ․, թեթև, շի– նանյութերի, սննդի արդյունաբերությունը։
ՖԵՐԳԱՆԱՅԻ ԼԵՌՆԱՇՂԹԱ, Տյան Շա– նում, Կիրգ․ ՍՍՀ–ում։ Ֆերգանայի հովի– տը բաժանում է Ներքին Տյան Շանից։ Երկարությունը 225 կմ է, բարձրությունը՝ մինչև 4692 մ։ Հվ–արմ․ լանջերը երկար են, զառիկող, հս–արլ․՝ կարճ, զառի– վեր։ Կազմված է թերթաքարերից, ավա– զաքարերից, կրաքարերից, գաբբրոննե– րից, դիւեբազներից։ Հվ–արլ–ում կա ավելի քան 150 սառցադաշտ (ընդհանուր տա– րածությունը՝ մոտ 125 կմ2)։
ՖԵՐԳԱՆԱՅԻ ՀՈՎԻՏ, Ֆերգանայի գոգավոր ու թյ ու ն, Ֆերգանա, միջլեռնային գոգավորություն Տյան Շանի և Հիսարա–Ալայան լեռնային համակար– գերի միջև, Միջին Ասիայում, Ուզբ․, Կիրգ․, Տաշիկ․ ՍՍՀ–ներում։ Արմ–ում նեղ անցու– մով միանում է Սովյալ տափաստանին։ Ունի եռանկյունու ձև, մոտ 300 կմ երկա– րություն, մինչև 170 կմ լայնություն։ Տա– րածությունը 22000 կմ2 է։ Տեկտոնական ճկվածք!է՝ լցված ալյուվիալ ու պրոլյու– վիալ նետվածքներով։ Հատակի բարձրու– թյունը 330–1000 մ է։ Հվ–արլ–ում ձգվում են բլրաթմբավոր նախալեռները (ադըր– ներ), հս–արմ–ում՝ ցածրալեռնային թըմ– բերը։ Ֆ․ հ․ բարձր սեյսմիկության շըր– ջան է։ Կան նավթի, գազի, ածխի, պղնձի, բԱւզմամետաղների և այլ հանքավայրեր։ Կլիման ցամաքային է, չոր։ Գլխ․ գետը Սիրդարյան է, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման համար։ Կառուցվեւ են Մեծ Ֆերգանայի և Հվ․ Ֆերգանայի ջրանցքնե– րը, Կայրակկումի ջրամբարը։ Կան ավա– զային անապատների և աղուտային տե– ղամասեր։ Հատակի եզրամասերով ձըգ– վում է օազիսների շերտը (Ֆերգանայի օազիս)։ Ֆ․ հ․ բամբակագործության, շե– րամապահության և գինեգործության կա– րևոր շրջան է։ Ֆ․ հ–ում են խոշոր քաղաք– ներ Լենինաբադը, Կոկանդը, Ֆերգանան, Նամանգանը, Անդիժանը, Օշը։
ՖԵՐԳԱՆԱՅԻ ՍԱՐ*, Ուզբ․ ՍՍՀ կազ– մում։ Կազմավորվել է 1938-ի հունվ․ 15-ին։ Գտնվում է հանրապետության արլ–ում, Ֆերգանայի հովտի հվ–ում։ Տարածությու– նը 7,1 հզ․ կմ2 է, բն․՝ 1990 հզ․ (1985)։ Կենտրոնը՝ Ֆերգանա։ Ունի 13 շրջան, 8 քաղաք, 10 քտա։ Պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով (1964)։ Բնությունը։ Ֆ․ մ–ի հս․ մասը զբաղեց– նում է Քուշթեփին զանգվածը և Ցազյա– վանի տափաստանը։ Հվ–ում ադըրների շարքն է, որոնք հերթագայվում են Ալա– յան նախալեռներով։ Կլիման ցամաքային է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը –3,2°Cէ, հուլիսինը՝ 28°С, տարեկան տեղումները՝ 100–270 մմ, վեգետացիոն շրջանը՝ 210–220 օր։ Մարզի հս–արմ․ սահմանով հոսում է Սիրդարյա գետը։ Աւայան լեռնաշղթայից սկիզբ են առնում Իսֆարա, Սոխ, Շահիմարդան, Իսֆայ– րամսայ գետերը։ Զրերն օգտագործվում են ոռոգման համար։ Տիրապետում են մոխրագույն ու մարգագետնաճահճային, Սիրդարյայի դարավանդներում՝ ալյու– վիալ հողերը։ Հանդիպում են աղուտներ, գետահովիտներում՝ տուգայներ։ Կեն– դանիներից կան կինճ, գայլ, աղվես, շնա– գայլ, նապաստակ, գորշուկ, սողուններ, սարդանմաններ ևն։ Կլիմայավարժեցվում են մշկամուկը, ճահճակուղբը։ Շատ կան թռչո․ններ։ Ջրամբարները հարուստ են ձկնե րւով։ Բնակչությունը։ Մեծ մասն ուզբեկներ են։ ,-նակվում են նան ռուսներ, տաշիկ– ներ, թաթարներ, կիրգիզներ և այլք։ Մի– ջին [ստությունը 1 կւՐ վրա 280 մարդ է։ Առաւխլ խիտ բնակեցված է Ֆերգանա– Մար յ․իլան արդ․ հանգույցի շրջանը և Կոկսնդի օազիսը։ Քաղաքային բնակչու– թյունը 34% է (1985)։ Խոշոր քաղաքներն են Ֆերգանան, Կոկանդը, Մարգիլանը են։ St տեսությունը։ Հանրապետության զարւլացած արդյունաբերության և գյու– ղատնտեսության մարզերից է։ Առավել զար լացած են քիմ․, թեթև, սննդի, նավ– թավերամշակման և շինանյութերի արդ– յունաբերությունը, մետաղամշակումը։ էներգետիկ տնտեսությունը հիմնված է գազէւ, նավթի և ներմուծվող ածխի հիմ– քի ւ րա։ Գործում են Կուվասայի ՊՇԷԿ–ը, Ֆեր<լանայի և Կոկանդի ջէկերը։ Կառուց– վել են Իաջաբադ–Ֆերգանա–Կուվա– utujJ Հս․ Աոխ–Ֆերգանա, Հս․ Մոխ– Կոկոնդ գազամուղները։ Զարգացած է քիվւական արդյունաբերությունը։ Մետա– ղամշակման ձեռնարկությունները թողար– կոււ են սարքավորում ու պահեստամա– սեր արդյունաբերության և գյուղատըն– տեսության տարբեր ճյուղերի համար։ Թերն արդյունաբերության մեջ առանձնա– նոս է բամբակազտիչ ճյուղը (Ֆերգանա– յում, Կոկանդում, Կուվայում և այլուր)։ Զաւգացած են նաև տեքստիլ և կաշվի– կոշիկի արդյունաբերությունը (Ֆերգա– նա, Կոկանդ, Մարգիլան)։ Սննդի արդյու– նաբերության ճյուղերից զարգացած են յուղի–ճարպի, պահածոների, գինու, հրու– շակեղենի արտադրությունը։ Գյուղատնտ․ հողահանդակները զբաղեցնում են 514 հզ․ հա, որից վարելահողեր՝ 286,2 հզ․ հա։ Հողագործությունը ոռոգովի է։ Խոշոր ոռոգիչ համակարգերն են Մեծ Ֆերգա– նայի, Հվ․ Ֆերգանայի, Մեծ Անդի ժանի, Սոխ–Շահիմարդանի ջրանցքները, Կար– կիդոնի, Կուրգանթեփինի ջրամբարները։ Ցանքատարածությունների մեծ մասը զբաղեցնում են տեխ․ կուլտուրաները։ Բամբակագործության և շերամապահու–
