Վ․ Պ․ Ֆիլատով Հ․ Ֆիլդինգ վորը իր վեփական ծուղակում», 1730, «Ողբերգությունների ողբերգություն կամ Մեծն Թոմ մատնաչափիկի կյանքն ու մահը», 1731 են)։ «Դոն Կիխոտն Անգլիա– յում»(1734), «Պասքվին։ Դրամատիկական երգիծանք արդիականության մասին» (1736), «1736 թվականի պատմական օրա– ցույցը» (1 7հ 7) քաղ․ կատակերգություննե– րում սակս] է կառավարության բացա– հայտ քննադատություն, որը պատճառ դարձավ թատերական գրաքննության մա– սին 1737-ի օրենքի ընդունման, դա Էլ վերջ դրեց Ֆ–ի դրամատուրգիական գոր– ծունեությանը։ «Հանգուցյալ ’ Ջոնաթան Ուայլդ Մե՛ծի կյանքի պատմությունը» (1743) առաշին վեպը սերտորեն հարում է նրա կատակերգություններին։ Արձակոււ’ նորարարություն եղան նրա վեպ–Էպոպեաները՝ «Ջոզեֆ էնդրուսի ու նրա բարեկամ պարոն Աբրահամ Ադամ– սի արկածների պատմությունը» (1742) և «Թոմ Ջոնս ընկեցիկի պատմությունը» (1749)։ «Ամելիա» (1752) վեպը վկայում է Ֆ–ի սոցիալ․ հոռետեսության խորացու– մը։ Ֆ․ մեծ ավանդ է ներդրել եվրոպ․ ռեալիստ, արվեստի զարգացման գոր– ծում; Գրկ․ JI е ви д о в а И․ М․, Генри Филь– динг․ Биоби шиографический указатель, М-, 1957; Dudden F․ Н․, Henry Fielding,․,, v․ 1–2, Oxi ․, 1952․ Ա, Գաացւսրրսն
ՖԻԼԷՄԲՐԻՈԳԵՆԵ& « հուն․ фгйоу – ցեղ, սեռ, տեսակ և ёцрриоуёуеочд – սաղմնաբանություն), օրգանիզմների ան– հատական զարգացման՝ օնտոգենեզի Փո– փոխությունը էվոլյուցիայի ընթացքում։ Տերմինն առաջարկել է Ա․ Ն․ Սներցովը (1910)։ Համաձայն Ֆ–ի տեսության, ֆի– չոգենեզի սկզբնապատճառ են հանդիսա– նում օնտււգենեզի փոփոխությունները, առանց որւնց սերունդները չեն տարբեր– վի նախնիներից։ Ֆիլոգենեզն, այսպիսով, իրենից ներկայացնում է տարբեր օնտո– գենեզների հաջորդականություն։ Ֆ–ի մի– ջոցով կարւղ է փոփոխվել ինչպես ողջ օրգանիզմի, այնպես էլ նրա առանձին մասերի զարգացման ընթացքը, ընդ որում՝ օնտոգենեզի ցանկացած փուլում։
ՖԻԼԻԱԼ (ուշ լատ․ filialis – որդիական), մասնաճյուղ, ՄԱՀՄ–ում կազմա– կերպություն, որը որևէ այլ կազմակերպու– թյան4 իրավաբանական անձի (տես Անձ իրավաբանական) մասն է։ Ֆ* գլխամա– սային կազմակերպության (ձեռնարկու– թյուն, հիւ1նարկություն ևն) գործունեու– թյունն իրականացնում է ոչ լրիվ ծավալով կամ նրա գտնված տեդից դուրս այլ վայ– րում։
ՖԻԼԻԳՐԱՆ (իտալ․ filigrana, < լատ․ fi- lum – թել և granum – հատիկ), տես Մանրարարը։
ՖԻԼԻԴՈՐ (իսկ․ ազգանունը՝ Դա ն ի– կ ա ն–Ֆ ի լ ի դ ո ր, Danican-Phili- dor) Ֆրանսուա Անդրե (1726–1795), ֆրանսիացի կոմպոզիտոր։ Ֆրանս, կո– միկական օպերայի ստեղծողներից։ իր օպերաներում օգտագործել է արհեստա– վորների, գյուղացիների, զինվորների կյանքից սյուժեներ․ «Կոշկակար Բլեզը» (1759), «Կախարդ զինվորը» (1760), «Դար– բինը» (1761), «Այգեպանը և նրա տերը» (1761) են։ Դրել է նաև սերիա–օպերաներ, գործիքային պիեսներ, եկեղեց․ երաժըշ– տություն։ XVIII դ․ Եվրոպայի ուժեղա– գույն շախմատիստն Էր։ Նրա «Շախմա– տային խաղի վերլուծություն» աշխատու– թյունը (1749) հիմք է դրել շախմատի տե– սության ուսումնասիրմանը։ Ֆ–ի եղբայրը՝ կոմպոզիտոր եֆլեյտահար ԱննՖ․ (1681 – 1728), Ֆրանսիայում առաջին հրապարա– կային համերգների՝ «Հոգևոր համերգնե– րի», հիմնադիրն Է։ Գրկ․ Ля Лоранси ՜ Л․ де, Фран– цузская комическая опера XVIII в․, пер․ с франц․, М․, 1937․
ՖԻԼԻՊ (1206–1225), Կիլիկիայի Հայոց թագավոր 1222-ից։ Անտիոքի դուքս Pn- հեմունդի որդին։ Հայոց գահի խնամակալ Կոստանդին սպարապետը, գահաժա– ռանգ Զապեւին պսակելով Ֆ–ի հետ, նրան հռչակել է Հայոց թագավոր, պայմանով, որ նա հավատարմորեն հետեի հայոց կրոնին ու աշխարհիկ սովորույթներին։ Սակայն Ֆ․, հոր սադրանքով, չի կատարել իր պարտականությունները, որի համար Կոստանդինը ձերբակալել ու մահապատ– ժի է ենթարկել նրան։
ՖԻԼԻՊ Ա (Felipe) (1527–1598), Իսպա– նիայի թագավոր 1556-ից։ Հաբսբարգնե– ,րի դինաստիայից։ Կարլ У-ի որդին։ Ֆ․ II-ի գահակալությունը բնորոշվում է իսպ․ բացարձակ միապետության հետագա ուժե– ղացմամբ։ Կաստիլիան, Վալենսիան, Կա– տալոնիան, Արագոնը մասամբ զրկվել են միջնադարյան ազատություններից։ Աջակ– ցել է ինկվիզիցիային, պայքարել բողոքա– կանության և հերետիկոսների դեմ, հալա– ծել մորիսկներին (ռեկոնկիաոայից հետո Իսպանիա յում մնացած արաբ, տարր)։ Ուժեղացրել է ֆեոդալամիապետ․ ճնշումը Նիդերլանդներում, որով արագացրել է Նիդերչանդական բարժաական հեղավւո– խաթյանը XVI դ1581-ին Ֆ․ Il-ին հա– ջողվել է իր տիրույթներին միացնել Պոր– տուգալիան։ Ֆ․ II-ի աջակցությամբ Մարի Թյուդորը (Ֆ․ II-ի կինը 1554-ից) Անգ– լիայում հալածել է Ռեֆորմացիայի կողմ– նակիցներին։ Անգլիա ներխուժելու նպա– տակով 1588-ին ստեղծվել է մեծ նավա– տորմ («Անհաղթ արմադա»), որի ջախջա– խումը խարխլել է Իսպանիայի ռազմածո– վային հզորությունը։ Անվերջ պատերազմ– ները, հարկային լուծը, գների ահռելի աճն արագացրել են Իսպանիայի բնակ– չության աղքատացումը, կործանարար հե– տևանքներ ունեցել իսպ․ տնտեսության համար։
ՖԻԼԻՊ II ՕԳՈՍՏՈՍ (Ա65-1223), Ֆրան– սիայի թագավոր 1180-ից։ Կաւզեաինգ– ների դինաստիայից։ Հենվելով մանր և միջին ֆեոդալների, եկեղեցու վրա, դաշ– նակցելով քաղաքների հետ (դոմենից դուրս գտնվող քաղաքներին լայնորեն շնորհէլ է քաղաքային ազատություններ)4 վարել է Ֆրանսիայի միավորման և պետ․ իշխանության կենտրոնացման քաղաքա– կանություն։ 1186-ին իր դոմենին է միաց– րել Վերմանդուան, 1189-ին՝ Բերրիի և Ռեյմա դքսությունները, 1202–06-ին անգլի սցիներից վերանվաճել է Նորման– դիան, Մենը, Անժուն, Տուրենը, Պուատուի մեծ մասը։ 1206-ի պայմանագրով Անգ– լիան հրաժարվել է Լուարից հս․ ընկած ֆրանւ․ հողերից։ Այնուհետև իր դոմե– նին է միացրել Օվերնի (1213), Արտուայի (1214) կոմսությունները, ապա՝ Լանգե– դոկը։ Ֆ․ II Օ․ իրականացրել է վարչ․ և ֆինանս, մի շարք բարենորոգումներ։ 1189–91-ին խաչակրաց 3-րդ արշավանքի առաջնորդներից Էր։ ՖԻԼԻ^ւ IV ԳԵՂԵՑԻԿ (1268–1314); Ֆրան– սիայի թագավոր 1285-ից։ Կապեաինգնե– րի դինաստիայից։ Ֆ․ IY Գ․ ներքին և ար– տաքի ւ ասպարեզում վարել է Ֆրանսիա– յի մի սվորման ու կենտր․ իշխանության ամրապնդման քաղաքականություն։ Ամուսնանալով Նավարայի թագուհու հետ՝ 1284-քն դարձել է նաև Նավարայի թագա– վոր, 1 ր տիրույթներին է միացրել Անգու– մուան (1308), Լիոնը (1312), Գիենի (Աք– վիտա յիա) համար փոփոխակի հաջողու– թյամբ պայքարել է Անգլիայի դեմ, 1300-ին գրավել է Ֆլանդրիան, սակայն 1302-ին պարս ություն է կրել Կուրտրեի ճակատա– մարտում։ Կենտրոնացված պետության հզորս ւցումը և հոգևորականների հարկա– դրում ւ սուր բախում է առաջացրել Բո– նիփայկիոս YIII պապի հետ, որից հաղ– թող է դուրս եկել Ֆ․ IV Դ․, պապական իշ– խանությունն ընկել է ֆրանս․ գահի գեր– իշխանության տակ (տես Ավինյոնյան գե– րություն պապերի)։ Պապի դեմ մղած պայքարում Ֆ․ IV Գ․ ձգտելով ստանալ ֆեոդսլների և քաղաքային վերնախավե– րի աջակցությունը՝ հրավիրել է (1302) առաջւն Գչխավոր շաաաները։ Ֆ․ ] V Գ–ի օրոք Ֆրանսիան վերածվել է ուժեղ ֆեոդալ, միապետության։
ՖԻԼԻՊ (Philipe) ժերար (1922–1959), ֆրան ւիացի դերասան։ Թատրոնում առա– ջին ելույթն ունեցել է 1942-ին։ 1943– 1944-ին սովորել է Փարիզի կոնսերվա– տորիայում։ 1951-ից՝ Ազգ․ թատրոնի դե– րասան։ Լավագույնը Ռոդրիգոյի դերն Էր (Կոռ1ելի «Միդ», 1951)։ խաղացել է նաև՝ արքայազն Ֆրիդրիխ Հոմբուրգցի (Կլայս– ժ․ Л ի լ ի պ ը Ֆանֆ1 ււն Տյուլ– պաէ ի դերոււք (կադր «Ֆանֆտն Տյուլսյ ան» կինո– նկարից, 1952)
