Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/229

կան շարժման ծավալմանն ու ամրապընդ– մանը։ Զգալիորեն նեղացել էին արհմիու– թյունների գործունեության շրջանակնե– րը, շատ դեպքերում արհմիությունները իրենց ֆունկցիաները կատարելու համար նախաձեռնություն հանդես չէին բերում։ ՍՄԿԿ XXI (արտահերթ) համագումարը (1959) ուղիներ նշեց կոմունիստական շի– նարարության մեջ արհմիությունների դե– րի բարձրացման համար։ 1959-ի մարտին Մոսկվայում տեղի ունեցավ ՄԱՀՄ արհ– միությունների XII համագումարը, որը նշեց կոմունիստական շինարարության մեջ արհմիությունների աճող դերը և ՍՄԿԿ XXI համագումարի որոշումների լույսի ներքո արհմիությունների խնդիր– ները։ Ցոթնամյակի տարիներին (1959– 1965) ամբողջ երկրում սկիզբ առավ սո– ցիալիստ․ լայն մրցություն։ 1960-ի ապրիլին տեղի ունեցավ Հայաս– տանի արհեստակցական միությունների IX համագումարը, որն ամփոփեց արհմիու– թենական կազմակերպությունների գոր– ծունեությունը, նրանց առջև տնտ․ ղեկա– վար մարմինների ու առանձին տնտեսվար– ների նկատմամբ անհրաժեշտ պահանջկո– տություն հանդես բերելու խնդիր դրեց։ Համագումարը նշեց գյուտարարական և նորարարական առաջարկությունների ուղ– ղությամբ ձեռք բերված նվաճումները և բացահայտեց եղած թերությունները։ Հա– մագումարը ընդգծեց, որ մշտական գոր– ծող արտադր․ խորհրդակցությունները հանդիսանում են աշխատավորներին ար– տադրության ղեկավարմանը մասնակից դարձնելու լավագույն միջոց։ 1960-ին Հա– յաստանի ձեռնարկություններում գործում էր 827 այդպիսի խորհրդակցություն, որոն– ցում ընդգրկված էր 33551 աշխատող, այդ թվում՝ 24066 բանվոր։ Ցոթնամյակի տա– րիներին Հայաստանում արագորեն աճում է բանվոր դասակարգը, հետևաբար նաև արհմիութենական կազմակերպություննե– րի ու նրանցում ընդգրկված արհմիություն– ների անդամների թիվը։ 1960-ին հանրա– պետության բանվոր–ծառայողների ճնշող մասը (94,8%) ընդգրկված էին արհմիու– թյունների շարքերում։ ՍՄԿԿ XXII համագումարը (1961) սո– վետական արհմիությունների առջև խըն– դիր դրեց մշտապես զարգացնել աշխատա– վորների ստեղծագործական ակտիվությու– նը, նրանց պայքարի ներգրավելով տեխ․ առաջադիմության, աշխատանքի արտա– դրողականության հետագա աճի, կոմու– նիստական շինարարության ծրագրի իրա– կանացման համար։ Արհմիությունները ակտիվորեն պայքարում էին տեխ․ առա– ջադիմության, արտադրության մեջ գի– տության նվաճումների, նոր տեխնիկայի արմատավորման, տեխնոլոգիական պրո– ցեսների կատարելագործման համար։ Արհմիությունների ակտիվ մասնակցու– թյամբ էին քննարկվում բանվոր–ծառայող– ների աշխատանքի պայմանների և կեն– ցաղի բարելավման հետ կապված հար– ցերը։ ՍՄԿԿ XX–XXII համագումարների որո– շումներից հետո, բարձրացավ արհմիու– թյունների կազմակերպական–դաստիա– րակչական աշխատանքի մակարդակը, ընդլայնվեց ներարհմիութենական դեմո– կրատիան։ Սովետական արհմիություն– ների հետագա գործունեության համար կոնկրետ ուղիներ նշեց ՍՄԿԿ XXIII հա– մագումարը (1966), որն արհմիություն– ներից պահանջեց բարձրացնել մասսա– ների կոմունիստական դաստիարակու– թյան մակարդակը, հանդես գալ սոցմըր– ցության գործունյա կազմակերպչի դե– րում, օգնել աշխատավորներին ձեռք բե– րելու պետ․ ու հասարակական գործերի կառավարման հմտություն, ակտիվորեն մասնակցելու աշխատանքի ու սպառման նկատմամբ վերահսկողության իրագործ– մանը։ Բացի իրենց տնտ․, դաստիարակ– չական, կուլտուրական, կազմակերպա– կան ֆունկցիաները կատարելուց, սովե– տական արհմիությունները ակտիվ կեր– պով պայքարում են միջազգային բանվոր դասակարգի և արհմիութենական շարժ– ման միասնության համար։ Լինելով սո– վետական արհմիությունների մարտական ջոկատներից մեկը, Հայաստանի արհմիու– թյունները աճել են թե՝ որակապես և թե՝ քանակապես։ Արհմիությունների գործու– նեության մակարդակի բարձրացման ան– հրաժեշտ պայմանը կոմունիստական կու– սակցության կողմից դրանց ղեկավարումն Է, կուսակցական կազմակերպություննե– րի ուշադրության ու հոգատարության ուժեղացումը արհմիութենական կադրերի ընտրության, դաստիարակության նկատ– մամբ։ Հայաստանի արհմիութենական կազմակերպությունները լուրջ աշխա– տանք են տարել առևտրի և հասարակա– կան սննդի, կոմունալ–կենցաղային օբ– յեկտների աշխատանքի կազմակերպման, նրանց գործունեության նկատմամբ հա– սարակական հսկողություն սահմանելու ուղղությամբ։ Կոմունիստական շինարարության մեջ արհմիությունների աճող դերի մասին են վկայում ՍՄԿԿ XXIV (1971) համագումարի որոշումները։ Նշելով արհմիությունների4 որպես աշխատավորության ամենամաս– սայական կազմակերպության մեծ նշա– նակությունը, համագումարը անհրաժեշտ համարեց այսուհետև ևս բարելավել նը– րանց գործունեությունը։ Արհմիություն– ները պետք է աշխատավորությանը Էլ ավելի ակտիվորեն ներգրավեին արտա– դրության և հասարակական գործերի կա– ռավարման մեջ, բարելավեին սոցիալիստ, մրցության կազմակերպումը, կոմունիս– տական վերաբերմունք դաստիարակեին աշխատանքի նկատմամբ։ «Արհմիություն– ների հիմնական խնդիրներից մեկը բան– վորների և բոլոր աշխատավորների օրի– նական շահերի, նրանց աշխատանքի ու կենցաղի պայմանների բարելավման մա– սին հոգալն Է, աշխատանքային օրենս– դրության, աշխատանքի պաշտպանու– թյան և անվտանգության տեխնիկայի կա– նոնների ու նորմաների պահպանման վե– րահսկողության ուժեղացումը, աշխատա– վորների կուլտուրական և առողջ հանգըս– տի լավագույն կազմակերպման մասին հոգալը» (ՄՄԿԿ 24-րդ համագումարի նյու– թերը, 1971, Էջ 270)։ Արհմիությունների գործունեության հե– տագա բարելավման համար կարևոր նշա– նակություն ունեցավ ՍՄԿԿ XXV (1976) համագումարը, որը հաստատեց տասնե– րորդ հնգամյակի (1976–80) հիմնական ուղղությունները, գիտականորեն հիմնա– վորեց սոցիալիստ, հասարակության մեջ արհմիությունների դերի հետագա բարձ– րացումը։ Արհմիութենական կազմակեր– պությունները՝ կուսակցական կազմակեր– պությունների ղեկավարությամբ, զգալի աշխատանք են կատարել սոցիալիստ, մրցության կազմակերպումը բարելավե– լու, աշխատավորության ստեղծագործա– կան ակտիվությունը և նախաձեռնությու– նը զարգացնելու, առաջավորների աշխա– տանքի Փորձը տարածելու, աշխատավո– րական լայն մասսաներին արտադրու– թյան կառավարմանը ներգրավելու ուղ– ղությամբ։ Հայաստանի արհմիություննե– րի XV համագումարը (1977-ի նոյեմբեր) ամփոփեց հանրապետության աշխատա– վորների, արհմիութենական կազմակեր– պությունների կատարած աշխատանքը։ Այն նշեց, որ տարեցտարի կատարելա– գործվում են արհմիությունների աշխա– տանքի ձևերն ու մեթոդները, բարձրա– նում է նրանց դերը և պատասխանատվու– թյունը։ ԱՄԿԿ XXVI համագումարում (1981) նըշ– վեցին արհմիությունների կոնկրետ խըն– դիրները արդի փուլում։ Այդ պահին սո– վետական արհմիությունները իրենց շար– քերում ունեին ավելի քան 130 մլն ան– դամ, այսինքն գործնականում միավորում էին արդյունաբերության ու գյուղատնտե– սության մեջ աշխատող բոլոր աշխատա– վորներին։ Տասներորդ հնգամյակի վեր– ջին հանրապետության արհմիություննե– րը իրենց շարքերում ունեին 1 մլն 380 հզ․ անդամ։ 1980-ին հանրապետության արհ– միություններն ընդգրկում էին 24263 արհ– միութենական խմբեր, 6617 արտադրա– մասային կոմիտեներ, 9563 ֆաբրիկա– գործարանային, տեղական, 242 շրջանա– յին ու քաղաքային և 21 ճյուղային հանրա– պետական կոմիտեներ։ Գնալով ամրա– պնդվում է արհմիությունների նյութական բազան։ 1981-ի հունվարին տեղի ունե– ցավ ՀԿԿ XXVII համագումարը։ Համա– գումարը նշեց, որ այսօր ավելի է աճել արհմիութենական կազմակերպություննե– րի դերն ու նշանակությունը, ավելի ար– դյունավետ ու կոնկրետ է դարձել Հայաս– տանի արհմիությունների խորհրդի գոր– ծունեությունը։ Հայաստանի արհմիությունների XVI համագումարը (1982-ի հունվար) նշեց, որ Հայաստանի արհմիություններ դարձել են մասսաների աշխատանքային դաս– տիարակության դպրոց, որ հարյուր հա– զարավոր մարդիկ խորամուխ են լինում արտադրության, պետության,, հասարա– կության կառավարման, գիտության մեջ, սովորում սոցիալիստ, տնտեսավարու– թյուն, դաստիարակվում կոմունիստական գաղափարայնության, աշխատասիրու– թյան, ժող․ ունեցվածքի նկատմամբ հո– գատար վերաբերմունքի ոգով։ Կաւոարե– լագործելով իրենց կազմակերպչական, դաստիարակչական աշխատանքը՝ արհ– միությունները ավելի ու ավելի արդյունա– վետ են օգտագործում սոցիալիստ, մըր– ցությունը, նպաստում հանրային արտա– դրության արդյունավետության բարձրաց– մանը։ Համագումարը արհմիութենական