Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/249

Աղ․ 1 Տեսակարար կշիռը (%-ով) 1927/28 1932 1937 1938 Ըստ համախառն արտադրանքի 1․5 1․6 14,0 16,0 Ըստ բանվորների թվի 0,9 0,7 5,7 6,0 Աղ․ 2 1928 1937 1940 Համախառն արտա– դրանքի տեսակա– րար կշիռը 0,6 12,2 9,8 կան գործարանի հեա և կոչվում էր Ալա– վերդու պղնձաքիմիական, իսկ 1972-ից4 լեռնամետալուրգիական կոմբինատ)։ 1940-ին Երևանի կարբիդի գործարանի բազայի վրա ստեղծվում է Երևանի Ս․ Մ․ Կիրովի անվ․ քիմ․ կոմբինատը (1976-ից4 Քիմ․ արդյունաբերության տեսա– կարար կշիռն արդ․ ա ր տ ա դ ր ու–* թյան ընդհանուր ծավալ ու մ Տարիներ %-ով 1940-ին՝ 22,2 1950-ին՝ 20,6 1955-ին՝ 15,5 1960-ին՝ 8,7 1969-ին՝ 13,2 1970-ին՝ 12,3 1975-ին՝ 11,0 1980-ին՝ 9,0 1985-ին՝ 6,2 «Նաիրիտ» գիտաարտադր, միավորում), որը բազմիցս վերակառուցվել է, մեծաց– վել է հզորությունը, ընդլայնվել և փոփոխ– վել է կաուչուկների («Սևանի», «Նաի– րիտ») և լատեքսների տեսականին։ 1943-ին ՍՍՀՄ եվրոպ․ մասից էվակուաց– ված սարքավորումների (չհամալրված) հրման վրա ստեղծվեց Երևանի ավտո– դողերի գործարանը, Կիրովի անվ․ քիմ, կոմբինատի ացետիլենային գազի օգ– տագործման հիման վրա շարք մտավ Երէյ– վանի «Պոլիվինիլացետատ» գործարանը՝ 1978-ից՝ «Պոլիվինիլացետատ» արտադր․ միավորում, որի մամլված իրերի արտա– դրամասի բազայի վրա 1956-ին Էջմիած– նում կազմակերպվեց այդ իրերն արտա– դրող գործարան։ 1978-ին «Պոլիվինիլա– ցետատ»-ին միացվեց տեղական արդյու– նաբերության «Պոլիպլաստ» գործարանը։ Հետագայում «Պոլիվինիլացետատ» ար– տադր․ միավորումը մասնագիտացվեց ար– հեստական նյութերի արտադրության մեջ։ Նախապատերազմյան տարիներին և ապա 1949-ից հետո ստեղծվեցին պայման– ներ Երևանի, Կիրովականի և Ալավերդու քիմ․ հանգույցների զարգացման համար։ 1940–55-ին քիմ, արդյունաբերության արտադրանքն իր աճի տեմպերով մետա– ղամշակման ճյուղերից հետո գրավում է երկրորդ տեղը։ 1956–60-ին 1955-ի համե– մատությամբ քիմ․ արդյունաբերության ծա– վալն աճեց 80% –ով, իսկ ոչ էլեկտրատար քիմիայի արտադրանքը4 118%-ով։ Քիմ․ արդյունաբերության զարգացումը ՀԱՍՀ–ում իրականանում էր առաջանցիկ տեմպերով, լայնորեն օգտագործվում էր հումքի ու միջանկյալ արտադրանքի վե– րամշակման համալիր մեթոդը։ Հատկա– պես այն բարձր տեմպերով սկսեց զար– գանալ 1940–70-ին։ ՀՍՍՀ քիմ․ արդյունաբերության բագ– մապլան զարգացման և հետագա քիմիաց– ման գործում մեծ դեր կատարեցին ՍՄԿԿ ԿԿ մայիսյան պլենումի (1958) որոշում– ները։ 1962-ին ստեղծվեց Կիրովականի ար– հեստական մանրաթելերի գործարանը։ 1976-ից գործարանում գործում է ՍՍՀՄ–ում միակ ացետատային մանրաթելերից սի– գարետի ֆիլտրների արտադրությունը։ 1960-ական թթ․ սկզբից ստեղծվում են փոքրատոննաժ քիմիայի ձեռնարկություն– ներ՝ Երեանի քիմ․ ռեակտիվների գործա– րանը (1965), Կիրովականի «Պոլիմեր սոսինձ» գիտաարտադր․ միավորումը (1985-ին արտադրել է 1260 ա 60 անվանու– մով սոսինձ)։ Աճում է կենցաղի U ծառայու– թյունների ոլորտի քիմիացումը։ 70-ական 1950-ին 1940-ի համեմատ 1955-ին 1950-ի համեմատ 1960-ին 1955-ի համեմատ 1965-ին 1960-ի համեմատ 1970-ին 1965-ի համեմատ ՀԱՍՀ արդ․ արտադրության ծավալի աճի տեմպը %-ով ՝՝ՀՍՍՀ քիմ․ արդյունաբերության աճի տեմպը %-ով 249 392,7 191 265,1 165․3 206․3 157 237,9 172 157,2 թթ․ կենցաղային քիմիայի ապրանքների արտադրությունը կենտրոնացվել է Երե– վանի կենցաղային քիմիայի գործարա– նում (այժմ՝ «Հայկենցաղքիմ» արտադր․ միավորում)։ ՀՍՍՀ քիմ․ արդյունաբերու– թյան ձեռնարկությունները 1984-ին ար– տադրել են 51,6 մլն ռ․ (մանրածախ գնե– րով) արժողությամբ ժող․ սպառման ապ– րանքներ, որը 55% –ով ավելի է, քան «Հայկենցաղքիմ» արտադրական միավորման մածուցիկ լվացող միջոցների տեղամասը 1980-ին և 4 անգամ ավելի, քան 1970-ին։ Քիմ․ արդյունաբերության տեսակարար կշիռն արդ․ արտադրանքի ընդհանուր ծավալում 1985-ին կազմել է 6,2%։ 12-րդ հնգամյակում ՀՍՍՀ քիմ․ արդյու– նաբերության զարգացման խնդիրն է՝ գիտատեխ․ առաջընթացի գործնական ներդրումը ֆիզիկապես մաշված արտա– դրությունների վերակառուցման և տեխ․ վերազինման հաշվին։ Արմատապես կվե– րակառուցվի Կիրովականի քիմ․ գործա– րանը։ Նոր տեխնոլոգիաներ կներդրվեն «Նաիրիտ» գիտաարտադր․ միավորման Քիմ․ արտադրանքի կարևորագույն տեսակների արտադր ու– թյունը ՀՍՍ Հ–ու մ 1940 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 Քիմ․ արդյունաբերու– թյան աճի տեմպերը (անգամ, 1940-ի համեմատ) 1 3,98 11,4 21,5 51,15 80,47 105,4 125,9 122,9 Ծծմբական թթվի միա– հիդրատ (hq․ иг) 24,0 47,8 61,4 63,5 67,7 126,5 246 168,5 Կաուստիկ սոդա 100 %-ով(հզ․ ւռ) 2․7 10,6 20,6 28,19 41,7 58,9 66,4 61,2 46,24 Հանքային պարար– տանյութեր (վերած– ված 100% սննդա– րար նյութի), 10,83 41,4 21,1 51,8 82,13 78,89 81,0 այդ թվում՝ ազոտական _ 22,2 22,1 21,1 51,8 82,13 78,89 81,0 ֆոսֆորական – 10,83 – 19,3 – – – – – Պլաստմասսաներ և սինթետիկ խեժեր t t 1,13 15,89 20,15 21,68 22,75 20,17 Քիմ․ մանրաթելեր և թելեր – –– – – 7,2 7,5 9,2 14,4 13,79