Կիրովականի <Ավւոոմաւոիկա> գործարանում քավորումներ։ Հաստոցաշին․ զարգացման մակարդակից մեծ չափով կախված է մե– քենաշին․ և մետաղամշակման արդյունա– բերության արդյունավետությունը, նրա արտադրանքի որակը, գիտատեխ․ առա– ջադիմության արագացումը։ ՀԱԱՀ–ում հատկապես լայն զարգացում են ստացել հաստոցաշին․ և գործիքաշին․ չորս են– թաճյուղ՝ մետաղահատ հաստոցների, դարբնոցամամլիչային սարքավորումնե– րի, արհեստական ալմաստի (հղկող նյու– թեր ու դրանցից պատրաստված գործիք– ներ) արտադրությունները և գործիքային արդյունաբերությունը։ Մետաղա՜հատ հաստոցների թողարկման քանակով ՀԱԱՀ ԱԱՀՄ–ում գրավում է 5-րդ տեղը՝
ՌԱՖԱՀ–ից, ՈւԱԱՀ–ից, PUlK-ից և Լատվ․ ԱԱՀ–ից հետո (1985)։ ՀԱԱՀ–ում հաստոցաշին․ արդյունաբե– րությունը բուռն թափով զարգացավ 1950- ական թթ․ սկսած, երբ շարք մտան "Հոկ– տեմբերյանի հաստոցաշին․ (գայլիկոնող հաստոցների), Լենինականի հղկող, Երե– վանի ֆրեզերային, Կիրովականի ճըշ– գրիտ հաստոցների, Չարենցավանի ներ– տաշ․ գործիքաշին․ և «Կենտրոնաձուլ», Երևանի տեխնոլոգիական սարքավորում– ների, «Հաստոցանորմալ», «՝՛Հիդրոհաղոր– դակ», Լենինականի դարբնոցամամլիչա– յին սարքավորումների գործարանները։ 1960–70–ական թթ․ ՀԱԱՀ–ում ստեղծ– ված հաստոցաշին․ հզոր համալիրը հա– սավ զարգացման որակական նոր աստի– ճանի։ Արմատապես կատարելագործվե– ցին թողարկվող հաստոցների կառուցված– ՔԸ (թվային ծրագրավորմամբ կառավար– վող, «մշակող կենտրոններով» ևն), պատ– րաստման տեխնոլոգիան, արտադրու– թյան կազմակերպումն ու կառավարումը։ 1971–75-ին մետաղահատ հաստոցների թողարկման ծավալն աճեց 23% –ով, ար– տադրվեց մոտ 40 տիպաչափի հաստոց, որոնց 50%–ը ճշգրիտ և գերճշգրիտ էին։ Այս աշխատանքներում նշանակալի դեր խաղացին Մոսկվայի մետաղահատ հաս– տոցների փորձարարական ԳՀԻ–ի Անդր– կովկասյան մասնաճյուղը, ինչպես նաև մեքենաշինության հայկ․ ԳՀԻ–ն և Երևա– նի Կ․ Մարքսի անվան պոլիտեխ․ ինստի– տուտի մեքենաշին․ ու մեխ․ ֆակուլտետ– ների ամբիոնները։ ՀԱՍՏ հաստոցաշի– նության բուռն զարգացմանը նպաստեցին նաև ՀԱԱՀ և Մոսկվայի, Լենինգրադի, Օդեսայի, Թբիլիսիի, Խարկովի և Ռյա– զանի հաստոցաշին․ գործարանների ու նախագծային–տեխնոլոգիական ինստ–նե– րի համատեղ աշխատանքները։ ճյուղի առաջատարը Զերժինսկու անվ․ հաստոցաշին․ գործարանն է (հիմնադըր– վել է 1905-ին, վերակառուցվել՝ 1924-ին, 1930-ին, իսկ 1944-ին թողարկել է 1651 մակնիշի խառատային հաստոցներ), որը Երևանի հաստոցաշին․ արտադր․ միավոր– ման գփւամասային ձեռնարկությունն է (միավորումը ներառում է նաև նույն ձեռ– նարկության Ապարանի շրջ․ Քուչակ գյու– ղի մասնաճյուղը և Հոկտեմբերյանի հաս– տոցաշին․ գործարանը)։ ՀԱԱՀ մեքենաշինության մեջ առաջինն այս ձեռնարկությունում են ստեղծվել ու գործել մեքենայացված հոսքային գծեր, որոնցում տեղակայված բազմաիլային ագ– րեգատային մասնագիտացված հաստոց– ներով մշակվել են բարդ դետալներ։ Գոր– Երևանի Զերժինսկու անվ․ հաստոցաշինական գործարանի հղկման արտադրամասը Չարենցավանի «Կենտրոնաձույլ* գործարանի գունավոր ձուլվածքների ձուլման արտադրա– մասը Չարենցավանի ներտաշ հաստոցների գործա– րանի հավաքման արտադրամասը ծարանում յուրացվել է նաև նոր տիպի՝ թվային ծրագրավորումով կառավարվող խառատային հաստոցների սերիական ար– տադրությունը։ Թողարկվող արտադրան– քը կիրառվում է ժողտնտեսության գրեթե բոլոր ճյուղերում, իրացվում ԱԱՀՄ–ում և արտահանվում արտասահման։ Լենինականի դարբնոցամամլիչային սարքա– վորումների գործարանի հավաքման արտա– դրամասը ՀԱԱՀ և ԱԱՀՄ հաստոցաշինության մեջ կարևոր տեղ ունի Չարենցավանի հաս– տոցաշին․ գործարանը (հիմնադրվել է 1958-ին՝ որպես նորոգման մեխ․ գործա– րան)։ Այստեղ յուրացվել են հորիզոնա– կան ներտաշ, ուղղաձիգ և հատուկ հաս– տոցների, իսկ 1978-ից՝ նաև շարժիչների արտադրությունները։ Գործարանի թո– ղարկած որոշ տիպի հաստոցներ իրենց տեխ․ ցուցանիշներով համապատասխա– նում են միջազգ․ ստանդարտի պահանջ– ներին, ցուցադրվել են ԱԱՀՄ ԺՏՆՑ–ում և միջազգ․ բազմաթիվ ցուցահանդեսներում, տոնավաճառներում և արժանացել բարձր գնահատականի։ Գործարանը մասնաճյուղեր ունի Թա– 1ինի (գ․ Ներքին Աասնաշեն, 1972-ից), Կալինինոյի (գ․ Մեծավան,1976-ից), Կրաս– նոսելսկի (գ․ Արծվաշեն, 1979-ից) շրջան– ներում։ ՀԱԱՀ մեքենաշին․ խոշոր ձեռնարկու– թյուններից է Կիրովականի ճշգրիտ հաս– տոցների գործարանը։ Հիմնադրվել է 1958-ին։ Արտադրվում են խառատային, սեղանի–գայլիկոնող, խառատային–պտու– տակահան, պտուտակահան–էլեկտրա– կայծային, գերձայնային, հավասարակըշ– ռող և հատուկ նշանակման մեծ ճշտության հաստոցներ, որոնք լայն կիրառություն են ստացել հատկապես սարքաշինական և ռադիոտեխ․ ձեռնարկություններում։ Գործարանի նշանակալից հաջողություն– ներից է էլեկտրակայծային «էլեկտրոն 15» հաստոցի արտադրությունը, որն ար– ժանացել է ԱԱՀՄ ԺՏՆՑ ոսկե մեդալի։ Արտադրանքն իրացվում է ԱԱՀՄ–ում, արտահանվում արտասահմանյան 30 եր– ԿԻր։ «Հայհաստոց» արտադր․ հաստոցաշին․ միավորումը ստեղծվել է 1978-ին, Երևա– նում և ընդգրկում է մետաղահատ հաստոց– ների փորձարարական ինստ–ի անդր– կովկասյան մասնաճյուղը (միավորման գլխամասային կազմակերպություն), Երե– վանի փորձնական հաստոցաշին․ գործա– րանը և «Հայմեքշինգիտինստիտոսոը»։ Մետաղահատ հաստոցների փորձարարա– կան ինստիտուտի անդրկովկասյան մաս– նաճյուղը (ՄՀՓԻԱՄ) ստեղծվել է 1961-ին՝ «Հայմեքշինգիտինստիտուտի» կոնստ– րուկտորատեխնոլոգիական բաժնի հի– ման վրա։ 1978-ից ինքնուրույն ինստ․ է և «Հայհաստոց» միավորման գլխամասային ձեռնարկությունը։ 1971-ից ստեղծվել է ինստ–ի փորձարարական բազան՝ Մոսկ– վայի «Ատանկոկոնստրուկցիա» գործա–
