Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/280

տիվ աեխնիկայի, գյուղաւոնա․ արտադրու– թյան համալիր մեքենայացման և ավտո– մատացման համար անհրաժեշտ նոր տի– պի մեքենաների ու սարքավորումների մատակարարման ծավալները։ Դաշտա– վարական աշխատանքները՝ վարը, հա– ցահատիկային բույսերի ցանքը, բերքա– հավաքը, խաղողի ու պտղատու այգինե– րի սրսկումները, միջշարային տարածու– թյունների փխրեցումները, հացահատիկի զտումը, խոտհունձը, ոչխարների խուզը, մասնակիորեն կովերի կիթը, անասնա– պահական ֆերմաներում, համալիրնե– րում, թռչնաբուծ․ ֆաբրիկաներում կե– րա–ջրամատակարարումները, կերերի նախապատրաստումը, գոմաղբի հեռա– ցումը են գրեթե մեքենայացված են։ Նյու– թատեխ․ բազայի ստեղծումն իրականաց– վում է կապիտալ ներդրումնե– ր ի միջոցով։ ՀՍՍՀ գյուղատնտեսության մեջ կապիտալ ներդրումները ըստ հըն– գամյակների ունեցել են զգալի աճ (տես աղ․-ում)։ Գյուղատնտեսության մեջ կոլտնտես ու թյ անների և պ fa– in ու թ յ ա ն կապիտալ ներղրում– ն և ր ը (համադրելի գներով) ժամանակաշրջանները մլն ռ․ 1-ին հնգամյակ 18,0 2-րդ հնգամյակ 43,0 1938–45-ին 108 4-րդ հնգամյակ 89 5-րդ հնգամյակ 149 6-րդ հնգամյակ 221 7-րդ հնգամյակ 371 8-րդ հնգամյակ 655 9-րդ հնգամյակ 980 10-րդ հնգամյակ 1260 11-րդ հնգամյակ 1625 ՀՍՍՀ տնտ․ ու սոց․ զարգացման 1986– 1990-ին և մինչե 2000 թ․ ընկած ժամանա– կաշրջանի հիմնական ուղղությունների համաձայն նախատեսված է ավելացնել գյուղատնտեսության ոչ միայն արտադր․, այլ նաև ոչ արտադր․ ինֆրակառուցված– քի զարգացմանն ողղված կապիտալ ներ– դրումները։ 1960–85-ին գյուղատնտ․ հիմնական ար– տադր․ ֆոնդերն ավելացել են ավելի քան 6, մեկ աշխատողի հաշվով՝ մոտ 6, 100 հա գյուղատնտ․ հողահանդակի հաշվով՝ մոտ 6․2 անգամ։ 1980–85-ին գյուղատնտ․ հիմ– նական արտադր․ ֆոնդերն աճել են մոտ 1․3 անգամ։ 1985-ին կոլտնտեսություննե– րի, սովետական տնտեսությունների միջ– տնտեսային ձեռնարկությունների ու միա– վորումների և պետ․ այլ տնտեսություննե– րի գյուղատնտ․ հիմնական ֆոնդերը կազ– մել են 2,6 մլրդ ռ․ (համադրելի գներով), մեկ աշխատողի հաշվով՝ 7,5 հզ․ռ․, 100 հա վարելահողի հաշվով՝ 135,1 հզ․ ռ․ ։Նյութատեխ․ բազայի ամրապնդումն ու կատարելագործումը պայմաններ ստեղծե– ցին գյուղատնտեսության գլխավոր ար– տադրամիջոցի՝ հողի տարածական ըն– դարձակման, բերրիության բարձրաց– ման, դրա ոռոգման, մելիորացման ենի համար։ 1985-ին ՀՍՍՀ–ում գյուղատնտ, հողատարածությունները կազմեցին 1384 հզ․ հա, այդ թվում վարելահող՝ 487 հզ․ հա, ոռոգման U ցամաքեցման ցանցով ապահովված հողատարածությունները՝ ավելի քան 300 hq․ հա։ Գյուղատնտեսության մեջ տեխ․ առաջ– ընթացի կարևորագույն ուղղությունը էլեկտրիֆիկացումն է, որի աշ– խատանքները ՀՍՍՀ–ում սկսվել են մինչև Հայրենական մեծ պատերազմը։ 1940-ին ՀՍՍՀ–ում կար գյուղական 21 էլեկտրակա– յան՝ 4452 կվւո հզորությամբ։ էլեկտրիֆի– կացված էին 151 կոլտնտեսություն։ ՀՍՍՀ Մինիստրների խորհուրդը 1948-ի հու– նիսի 10-ին որոշում ընդունեց կոլտնտե– սությունների էլեկտրիֆիկացման 1948– 1950-ի պլանի մասին։ 1985-ին ՀՍՍՀ բո– լոր կոլտնտեսությունները, սովետական տնտեսությունները, միջտնտեսային ձեռ– նարկություններն ու միավորումները էլեկ– տրիֆիկացված են և էլեկտրաէներգիա են ստանում պետ․ էներգահամակարգից։ Գյուղատնտեսության մեջ էլեկտրաէներ– գիան սկսել է օգտագործվել արտադր․ նպատակներով (հացահատիկային և այլ բույսերի սերմերի զտում և չորացում, կերերի նախապատրաստում, ջրամատա– կարարում, կովերի կիթ, ոչխարների խուզ, ջերմոցների լուսավորում ու ջրամատա– կարարում, բանջարների վերամշակում ևն)։ 1985-ին գյուղատնտեսության մեջ սպառվել է 1906 մլն կվտ ժ էլեկտրաէներ– գիա (3,7 անգամ ավելի, քան 1970-ին)։ 1941–85-ին գյուղատնտեսության էներ– գետիկ․ հզորությունն աճել է 19 անգամ և կազմել ավելի քան 3 մլն ձ․ ու․, մեկ աշխատողի և 100 հա ցանքատարածու– թյունների հաշվով՝ համապատասխանա– բար՝ 14 և մոտ 710 ձ․ ու․։ 1980–85-ին աշ– խատանքի էներգազինվածությունն ավե– լացել է 1,06 անգամ։ Գյուղատնտեսության նյութատեխ․ բա– զայի զարգացման ու կատարելագործման Կոլտնտեսությունների, սովետական տնտես ու թյ ունների և միջտնտեսային գյուղատնտ․ ձեռնարկ ու թյ ու նների հիմնա– կան ֆոնդերը և նյութական շրջանառու միջոցները 1985-ի վերջին (ըստ հաշվեկշռային արժեքի, առանց մաշվածքը հանելու, մլն ռ․) Կոլտնտեսու– թյուններում Միջտնտեսա– յին գյուղա– տնտ․ ձեռ– նարկություն– ներում Սովետական տնտեսու– թյուններում Բոլոր արտադր․ հիմնական ֆոնդերը և նյութական շրջա– նառու միջոցներ 557,6 49,8 1762,2 այդ թվում՝ գյուղատնտ․ արտադր․ հիմնական ֆոնդերը 409,1 34,3 1290,4 դրանցից՝ շենքեր, կառուցվածքներ, Փոխանցման հարմա– րանքներ 207,6 27,3 707,4 ուժային մեքենաներ և սարքավորումներ 24,6 1,4 66,4 բանող մեքենաներ և գործիքներ 20,2 1,1 49,5 Փոխադրամիջոցներ 14,5 2,0 36,8 բանող կենդանիներ 0,3 – 0,9 մթերատու կենդանիներ 61,9 1,4 131,6 բազմամյա տնկարկներ 68,6 0,4 212,3 համար կատարվում է գյուղատնտ․ ար– տադրության քիմիացա մ։ Պա– րարտանյութերը գյուղատնտ․ բույսերի բերքատվության բարձրացման առավել հզոր ու արագ ազդող գործոններից ենե դրա պահանջարկը մշտապես աճում է։ ՀՍՍՀ–ում գյուղատնտեսության քիմիաց– ման և պարարտանյութերի օգաագործ– ման ընդլայնման հիման վրա կատարվում են պլանաչափ աշխատանքներ հողերի բերրիությունը բարձրացնելու և այն էրո– զիայից պաշտպանելու համար։ 1985-ին ՀՍՍՀ գյուղատնտեսության մեջ օգտա– գործվել է 109,0 հզ․ ա հանքային պարար– տանյութ (100%-ոց սննդարար նյութերի վերածած)։ Նախատեսված է 1990-ին օրգ․ պարարտանյութերի օգտագործումը հասց– նել ավելի քան 3 մլն տ՝ արդյունավետո– րեն օգտագործելով տեղական պարար– տանյութերը։ Լայնորեն կիրառվում են նաև բույսերի պաշտպանության քիմ․ մի– ջոցները, ընդլայնվել է անասնապահու– թյան մեջ քիմիայի արտադրանքների (կե– րերի քիմ․ հավելուկների ու պահածոյա– ցուցիչներ, աճի, մթերատվության բարձ– րացման խթանիչներ, դեղամիջոցներ են) օգտագործումը։ ՍՄԿԿ Կենտկոմի մայիսյան (1982) պլե– նումի, ՍՄԿԿ XXVII և ՀԿԿ XXVIII համա– գումարների որոշումներում նախատես– ված են ամրապնդել գյուղատնտեսության նյութատեխ․ բազան։ Կոլտնտեսություն– ներն ու սովետական տնտեսությունները նոր տեխնիկայով, հանքային պարարտա– նյութերով, բույսերի պաշտպանության քիմ․ միջոցներով ապահովելու, մելիորաց– ված հողերի ֆոնդը ընդարձակելու հիման վրա ավելանալու է գյուղատնտ․ մթերք– ների բոլոր տեսակների արտադրությու– նը։ Սոցիալիստական գյուղատնտեսական ձեռնարկություններ։ Գյուղատնտեսու– թյան համախառն արտադրանքի և ապ– րանքային մթերքների գերակշռող մասն արտադրում են կոլտնտեսությունները, սովետական տնտեսությունները, ինչ– պես նաև անասնաբուծ․ համալիրները, թռչնաբուծ․ ֆաբրիկաները, պետ․ և այլ ձեռնարկությունները, որոնք հիմնված են սոցիալիստ․՝ պետ․ և կոլտնտեսային կոո– պերատիվ սեփականության վրա։ Դյու– ղատնտ․ մթերքների (հիմնականում կար– տոֆիլ, խաղող, պտուղ, բանջար, միս, ձու) որոշ մասն արտադրվում է կոլտըն– տեսականների, բանվորների ու ծառա– յողների անձնական օժանդակ տնտեսու– թյուններում և այգեգործ, կոոպերատիվ ներում։ ՀՍՍՀ–ում 1984-ին կար 281 կոլ–