Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/284

Դաշտային կ ու լտ ու բաների ցանքատարած ու թյ ունները (հզ․ հա) 1913 1940 1965 1970 1975 1980 1981 1982 1985 Ընդհանուր ցանքատարածությու– նը 345,7 433,7 400,1 408,8 420,3 442,0 437,5 444,0 446,1 հացահատիկային կուլտուրաներ 308,5 340,0 219,2 186,4 171,6 157,9 144,5 142,8 135,6 այդ թվում՝ աշնանացան հա– ցաբույսեր 104,6 137,3 105,4 108,5 98,6 86,5 79,1 78,1 73,1 որից՝ ցորեն 95,5 128,1 100,3 101,6 92,2 79,7 72,6 70,8 66,1 գարի 5,6 3,3 4,8 6,7 6,3 6,4 6,2 6,2 6,2 Դարնանացան հացաբույսեր 203,9 202,7 113,8 77,9 73,0 71,4 65,4 64,7 62,5 որից ցորեն 96,1 99,9 30,7 15,0 4,8 1,8 1,6 1,7 1,7 գարի 89,0 80,2 67,4 52,3 57,5 62,2 57,0 54,5 51,3 Տեխնիկական կուլտուրաներ 20,5 35,7 20,2 12,2 14*1 13,2 12,4 12,6 10,6 որից շաք․ ճակնդեղ (գործարա– նային) _ 1,6 4,2 4,0 4,7 4,1 4,3 4,4 4,2 ծխախոտ 0,1 5,2 7,9 6,5 7,0 6,9 5,7 5,7 4,8 կարտոֆիլ 7,0 13,2 16,8 17,8 18,7 20,0 19,1 20,0 19,9 Կերային կուլտուրաներ 4,4 37,7 128,4 173,7 193,2 228,7 239,8 247,5 257,9 որից բազմամյա խոտաբույսեր 4,4 29,0 68,6 103,4 109,3 138,8 136,6 135,1 136,2 միամյա խոտաբույսեր – 2․9 26,6 35,9 48,6 47,4 53,8 59,9 65,4 եգիպտացորեն (սիլոսի համար) – – 16,8 15,4 15,8 15,5 18,2 16,9 19,0․ կերի արմատապտուղներ – 1․5 0,5 1,5 1,9 3,4 3,7 3,8 4,9 Դաշտային հիմնական կուլտուրաների բերք՝ նը (ց/հա) ՀՍՍՀ–ում ա տ վ ու թ յ ու– 1913 1940 1965 1971–75 1976-80 1981- –1985 Հացահատիկային կուլտուրաներ Շաքարի ճակնդեղ Ծխախոտ Կարտոֆիլ 5․6 6․7 68 6,6 108 6,5 73 11,1 299 17,5 118 15,6 270 21,8 109 18,2 359 24,2 124 19,8 353 26,5 146 թյունը 500–600 ց/հա է։ Եգիպտաց ո– ր և ն ը մշակվում է հիմնականում կերի համար (սիլոս)։ Կանաչ զանգվածի բեր– քատվությունը 1985-ին4 183 ց/հա, առաջա– վոր տնտեսություններում՝ 500–Տ00ց/հա է։ Մշակում են ՀՍՍՀ բոլոր շրջաններում, բացառությամբ՝ լեռնայինի։ Աշորան և վարսակը սահմանափակ տարածությամբ մշակում են լեռնային շրջաններում (մա– քուր կամ վիկի հեա խառը)՝ կանաչ զանգ– ված ստանալու համար։ 1958-ից բրինձը հանվել է մշակությունից։ Սորգոն հիմնա– կանում սիլոսի համար մշակվում է սահ– մանափակ տարածությամբ, Արարատյան դաշտում։ Հատիկաընդեղեն բույսե– ր ը զբաղեցնում են 880 հա (1983), 1913-ին եղել է 1,1, 1940-ին՝ 4,3, 1965-ին՝ 3,5 հզ․ հա։ Սիսեռը մշակվում է Արարատյան դաշտի նախալեռնային, Վայքի, Զան– գեզուրի, Շիրակի գոտիներում։ Ոսպը մշակվում է Արարատյան դաշտի նա– խալեռնային, Կենտրոնական, Վայքի, Զանգեզուրի, Սևանի ավազանի և Շիրակի գոտիներում։ Լոբին մշակվում է գյուղա– տընտ․ բոլոր գոտիներում 700–2000 մ բարձրության վրա, որպես դաշտային և բանջարանոցային բույս։ Ոլոռը մշակվում է Կենտրոնական, Սևանի ավազանի, Զան– գեզուրի գոտիներում։ Ձիթատու բույսերից ՀՍԱՀ–ում մշակում են կտավատ, խորդենի և սահ– մանափակ տարածությամբ արևածաղիկ ու հլածուկ։ 1950-ին կտավատի ցանքա– տարածությունը 10 հզ․ հա էր, 1983-ին՝ 550 հա։ Մշակվում է հիմնականում Շի– րակի, Զանգեզուրի և Կենտրոնական գո– Ւտրդենու աճեցման ջերմոցային տնտեսու– թյուն (Հոկտեմբերյանի շրջան) տիներում։ Խորդենին ՀՍՍՀ–ում մշակ– վում է 1938-ից։ ՍՍՀՄ–ում արտադրվող խորդենու յուղի կեսից ավելին ստացվում է ՀՍՍՀ–ում։ Մշակվում է Հոկտեմբերյանի ու էջմիածնի շրջաններում (1984-ին՝ 1750 հա)։ Բերքատվությունը՝ 350–400 ց/հա կանաչ զանգված։ ճակնդեղի պլանտացիա (Ախուրյանի շրջան) Արմատապտղավոր բույ– սերից 1938-ից մշակվում է շաքարի ճակնդեղը (Ախուրյանի, Արթիկի, Սպի– տակի և Ամասիայի շրջաններում)։ Ար– մատապտուղը վերամշակվում է Սպիտակի շաքարի գործարանում։ Կերի ճակնդեղը մշակվում է գյուղատնտ․ բոլոր գոտինե– րում։ Պալարապտղավոր բույսերից կարտոֆիլը մշակում են գրեթե բոլոր գյու– ղատնտ․ գոտիներում։ Արարատյան դաշ– տում շրջանացված է Պրիեկուլսկի վաղա– հաս սորտը, մնացած գոտիներում՝ Լորխ, իսկ Կենտրոնական, Սևանի ավազանի և Լոռի–Փամբակի գոտիներում նաև Օգոն– յոկ, Ստոլովիյ–19 և Ստեփանավանյան սորտերը։ Նարկոտիկ բույսերից ՀՍՍՀ–ում մշակում են (1986-ին 14 շրջա– նի ավելի քան 200 տնտեսություն) ծխա– խոտ։ Ծխախոտի պլանտացիաների մոտ 70%–ը Սևանի ավազանի և Հս․-արլ․ գո– տում է։ Տարեկան արտադրանքը՝ 15 հզ․ տ (1986)։ ՍՍՀՄ ծխախոտի հումքի 5–6% –ը արտադրվում է ՀՍՍՀ–ում։ Շրջանացված են Սամսուն–36, Սամսուն–49, Օստրոլիստ– 44 և 6ուբիլեյնի–8 սորտերը։ Կերային խոտաբույսերից ՀՍՍՀ–ում մշակվում են առվույտը, կորըն– գանը, երեքնուկը, վիկը և միամյա երեք– նուկը։ Ա ռ վ ու յ տ ը մշակվում է Արարատ– յան դաշտում, նախալեռնային ու լեռնա– յին շրջանների ջրովի հողերում (28 հզ․ հա)։ Մեկ վեգետացիայի ընթացքում Արա– րատյան դաշտում ստացվում է 150– 200 ց/հա, իսկ նախալեռնային ու լեռնա– յին շրջաններում՝ 80–100 ց/հա խոտի բերք։ Սերմի բերքը՝4,5, առաջավոր տըն– տեսությունում՝ մինչև 9 ց/հա։ Շրջանաց– ված են Ապարանի տեղական պոպուլյա– ցիան և Հայկական–1 սորտը։ Կորնգանը մշակվում է ՀՍՍՀ նա– խալեռնային և լեռնային շրջանների ան– ջըրղի հողերում։ Բերքատվությունը՝ 50– 60 ց/հա խոտ և 10–15 ց/հա սերմ։ Շրջա– նացված է հիմնականում Սիսիանի տե– ղական պոպուլյացիան։ Երեքն ուկն զբաղեցնում է սահմա– նափակ տարածություն։ Մշակվում է Կար– միր երեքնուկ տեսակը։ Շրջանացված են Ստեփանավանի տեղական (Լոռի–Փամ– բակի գոտում) և Միահար (Շիրակի գո– տու լեռնատափաստանային և Սևանի ավազանի բարձր լեռնային մասերում) սորտերը։ Բերքատվությունը՝ 40–60 ց/հա խոտ։ Միամյա երեքն ու կը կամ շ ա բ դ ա ր ը (շրջանացված է Արարատի 1 սորտը), մշակում են Արարատյան դաշ– տի, դրա նախալեռնային, Լոռի–Փամբակի և Վայքի գոտիների տնտեսություններում։ Վիկը մշակում են բոլոր գյուղատնտ․ գոտիներում, բացի Արարատյան դաշտից։ Բերքատվությունը՝ 200–250 ց/հա կանաչ զանգված, 40–50 ց/հա խոտ։ Շրջանաց– ված են գարնանացան վիկի Լգովսկայա– 34, Բելոցերկովսկայա–199 և աշնանացան վիկի Օդեսսկայա–Սխի սորտերը։ Մ․ Գյոււխասյան Խաղողագործություն․ ա յ գ և գ ո ր ծ ու– թ յ ու ն։ Հայաստանում խաղողագոր– ծությունն ունի շատ հին ծագում։ Դեռևս