ՀՍՍՀ բնակ–կոմունալ տնտեսության հետագա զարգացումն իրագործվելու է ՍՍՀՄ տնտ․ և սոցիալ․ զարգացման 1986–90 թթ․ և մինչե 2000 թ․ ընկած ժա– մանակաշրջանի հիմնական ուղղություն– ներին, ինչպես նաև 1986–2000-ին ժող․ սպառման առարկաների արտադրության և սպասարկման ոլորաի զարգացման հա– մալիր ծրագրերին համապատասխան։
ԲՆԱԿՉՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆՑԱՂԱՅԻՆ ՍՊԱՍԱՐԿՈԻՄ Բնակչության կենցաղային սպասարկու– մը Հայաստանում որպես ժողտնտեսու– թյան ճյուղ ձևավորվել է սովետական կարգերի հաստատումից հետո։ Այն բնակ– չությանը մատուցում է ոչ արտադր․ և արտադր․ ծառայություններ։ ճյուղի ձևա– վորման սկգբնափուլում բնակչության կենցաղային ծառայությունները կատա– րում էին տնայնագործները և արհեստա– վորները։ 1920-ական թթ․ կեսին Հայաս– տանում ստեղծվեցին կարի, կոշիկի, ատաղձագործ․, ներկատնտյին և այլ ար– հեստանոցներ, իսկ հետագայում, երբ ընդլայնվեց սպասարկման ձեռնարկու– թյունների ցանցը՝ նաև արտադր․ կոոպե– րացիաներ։ 1925-ին ՀԿԿ ԿԿ որոշմւսմբ կազմակերպվեց Հայաստանի արհեստա– գործ․ կոոպերացիայի կոմիտե, գործարկ– վեցին «Արագած», «Վան», «Մասիս», «Սյու– նիք» և այլ արտելներ, որոնց թիվը 1926-ին հասավ 30-ի։ Կենցաղային ծառայություն– ների հետագա զարգացման համար կա– րևոր նշանակություն ունեցան ՍՄԿԿ Կենտկոմի և ՍՍՀՄ Մինիստրների խոր– հըրդի 1959-ի մարտի 6-ին և 1962-ի օգոս– տոսի 10-ին ընդունած, համապատասխա– նաբար, «Բնակչության կենցաղային սպա– սարկման բարելավման միջոցառումների մասին» և «Բնակչության կենցաղային սպասարկման հետագա բարելավման մա– սին» որոշումները։ 1963-ին ՀՍՍՀ Մինիս– տըրների խորհրդին առընթեր ստեղծվեց Բնակչության սպասարկման գլխավոր վարչությունը, որի հիմքի վրա 1966-ին կազմակերպվեց ՀՍՍՀ բնակչության կեն– ցաղային սպասարկման մինիստրությու– նը․՝ կենցաղային ծառայության հեռա– նկարային զարգացման և կազմակերպ– ման, կոշիկի, կարի և կահույքի արտա– դրությունների, կենցաղային տեխնիկա– յի, հագուստի քիմ․ մաքրման ու կոմու– նալ ծառայությունների, կապիտալ շի– նարարության և այլ վարչություններով։ Կենցաղային ծառայությունների աշխա– տանքները կաւոարելագործելու նպատա– կով ՍՄԿԿ Կենտկոմը և ՍՍՀՄ Մինիստր– ների խորհուրդը 1967-ի օգոստոսի 26-ին որոշում են ընդունել «Բնակչության կեն– ցաղային սպասարկման հետագա զար– գացման միջոցառումների մասին»։ Այդ Կենցաղի տուն Ախուրյանում որոշման մեջ մասնավորապես նախատես– ված էր 1967–69-փց սկսած յուրաքանչյուր շրջկենտրոնում և գյուղական խոշոր բնա– կավայրերում գիտատեխ․ նվագումների ներդրւքամբ, արտադ․ հզորությունների արդյունավետ օգտագործմամբ ստեղծել ժամանակակից սարքավորումներով կեն– ցաղսպասարկման կոմբինատներ ու տա– ղավարներ, իսկ կոլտնտեսություններում և սովետական տնտեսություններում՝ կեն– ցաղի տներ կամ ընդունման համալիր կետեր։ 1970-ին ՀՍՍՀ–ում գործում էր կենցաղսպասարկման 3824 ձեռնարկու– թյուն, հիմնական արտադր․ ֆոնդերը կազմել են 266130 հզ․ ռ․։ Բնակչության կենցաղային սպասարկման ն և ր ը հիմնական Աղ․ 1 ցուցանիշ– 1970 1975 1980 1985 Ձեռնարկությունների թիվը տարեվերջին 3824 4226 4331 5121 այդ թվում՝ գյուղական վայրերում 1196 1393 1525 1942 Կենցաղային ծառայությունների իրացման ծավալը (1981 թ․ համադրելի գներով), մլն ռ․ 26,8 46,2 78,4 118,5 այդ թվում՝ գյուղական վայրերում 4,7 8,3 16,5 30,7 Աշխատողների տարեկան միջին թիվը, հզ․ 16077 21862 26776 29487 այդ թվում՝ գյուղական վայրերում 2016 3085 4787 5448 ՀԱԱՀ Մինիստրների խորհրդի 1974-ի հուլիսի 4-ի որոշմամբ ՀՍՍՀ բնակչու– թյան կենցաղային սպասարկման մինիս– տըրության համակարգում կազմակերպ– վեցին կոշիկի «Նաիրի», կարի «Նոր տա– րազ», տրիկոտաժի «Անահիտ», քիմ․ մա– քըրման «Արաբկիր», կահույքի «Կոտայք», բարդ սարքերի նորոգման «Լազուր» ար– աադր․ միավորումները։ 10-րդ հնգամյա– կում կառուցվեցին Երեանի և Լենինակա– նի մեքենայացված լվացքատուն–ֆաբրի– կաները, Եղվարդի, Մարալիկի լվացքա– տները, Արթիկի, Իջևանի, Ատեփանավա– նի քիմ․ մաքրման և սպիտակեղենի ւվաց– ման կոոպերացված ձեռնարկությունները։ 11-րդ հնգամյակում շահագործման հանձ– նըվեցին Երևանի տրիկոտաժի գործ– վածքների նորոգման և հյուսման, կոշի– կի նորոգման և պատրաստման, ռադիո– սարքավորումների, կենցաղային իրերի ու սարքերի նորոգման և կենցաղային իրերի պատրաստման ձեռնարկություննե– րը, Մյասնիկյանի անվ․ մեխ․ գործարա– նը, ինչպես նաև կենցաղի տներ Երեանի Լենինյան և Օրջոնիկիձեի շրջաններում, Լենինականում, Կիրովականում, Եղվար– դում, Աբովյանում, Կամոյում, Կալինինո– յում, Բերդում, Մեղրիում, Արթիկում, Արա– րատում, Մարալիկում, Հոկտեմբերյա– նում, Ղափանում, Մարտունիում, Թալի– նում, Ախուրյանում, Ղուկասյանում։ 1985-ին բնակչությանը մատուցվել է շուրջ 550 տիպի կենցաղային ծառայու– թյուն։ Բնակչության կենցաղային ծառա– յություններն իրականացնում են ՀԱՍՀ բնակչության կենցաղային սպասարկման (ծառայությունների ընդհանուր ծավալի 75–80%–ը, 1985-ին), բնակարանային–կո– մունալ տնտեսության, ավտոմոբիլային տրանսպորտի, սոցիալական ապահովու– թյան, առևտրի, առողջապահության մի– նիստրությունների, ագրոարդ․ պետ․ կո– միտեի ձեռնարկություններն ու կազմա– կերպությունները։ Կենցաղային մասնա– կի ծառայություններ են մատուցում նաև տուրիզմի և էքսկուրսիաների հանրապետ․ խորհուրդը և «Ավտոմոտոսիրող» հանրա– պետ․ կամավոր ընկերությունը։ 1970– 1984-ական թթ․ մասնագիտացվեցին և համակենտրոնացվեցին կենցաղային սպասարկման ձեռնարկությունների մեծ մասը։ 1984-ին մասնագիտացված ար– տադր․ միավորումներին բաժին էր ընկ– նում ծառայությունների ընդհանուր ծա– վալի 67%-ից ավելին։ 1985-ին ՀՍՍՀ–ում գործում էր բնակչության կենցաղային սպասարկման մասնագիտացված և բազ– մաճյուղ (առանց ընդունման կետերի) 5121, այդ թվում գյուղ, վայրերում՝ 1942 ձեռնարկություն։ 11-րդ հնգամյակի տա– րիներին ձևավորվել ու զարգացել են բը– նակչության կենցաղային սպասարկման նոր տեսակներ ու առաջավոր ձևեր։ Բնակ– չությանը մատուցվող կենցաղային ծառա– յությունների որակի, սպասարկման կուլ– տուրայի բարձրացման նպատակով ՍՄԿԿ Կենտկոմը և ՍՍՀՄ Մինիստրների խոր– հուրդը 1983-ի մարտին որոշում են ընդու– նել «Բնակչության կենցաղային սպա– սարկման հետագա զարգացման և բարե– լավման մասին»։ Աճում է նաև գյուղ, բնակչությանը մա– տուցվող կենցաղային ծառայությունների ծավալը։ 1970–85-ին այն աճել է շուրջ 7 անգամ և 1985-ին կազմել մոտ 30,7 մլն ռ․։ Արտադր․ ծառայությունների ընդհա– նուր ծավալում ՀՍՍՀ–ում 1985-ին կարի, մորթե և մանածագորձքվածքային, արդու– զարդի իրերի անհատական պատրաստ– ման ծառայությունները կազմել են 12,9%, կենցաղային մեքենաներինը և սարքերի– նը՝ մոտ 7%։ Ոչ արտադր․ ծառայություն– ների մեջ վարսավիրանոցների բաժինը կազմել է մոտ 9,6% , իսկ բնակարանների նորոգմանն ու շինարարությանը՝ 8,9%։ Կենցաղսպասարկման ճյուղի զարգաց– ման համար նոր կարևոր խնդիրներ են
