Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/314

Աղ․ 2 Հայկական ՍՍՀ ազգային եկամտի աճի տեմպերը 1955–84 թթ․ (համադրելի գներով, %-ներով) * Տարիներ 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1955 100 1960 164,3 100 1965 243,6 148,5 100 1970 384,8 234,5 157,9 100 1975 560,7 341,7 23Ն,1 145,7 100 1980 806,3 491,4 330,9 209,6 143․8 100 1984 996,1 607,2 408,8 259,1 177,8 123,5 ւոանքի բաշխման օրենքի ազգ․ եկամտի մի մասն անմիջաբար անցնում է պետ․ ու կոոպերատիվ կոլտնտեսային ձեռնար– կությունների աշխատողների անձնական տնօրինությանը՝ աշխատավարձի, նյու– թական և դրամ, եկամուտների ձևով, իսկ մյուս մասը, որն ընդգրկում է հավելյալ արդյունքը և մասամբ անհրաժեշտ արդ– յունքը, որպես շրջանառության հարկ, սոցիալ․ ապահովագրության մասհանում– ներ, ֆոնդավճար, ֆիքսված վճարներ, կազմում է պետության կենտրոնացված U պետ․ ու կոոպերատիվ–կոլտնտեսային ձեռնարկությունների զուտ եկամուտը։ Աղ․ 3 Սպառման եկուտակման ֆոն– դերի տեսակարար կշիռը ՀՍՍՀ ազգային եկամտի մեջ (%-ով) Տարիները Սպառման ֆոնդ Կո ւտակման ֆոնդ 1961 69,2 30,8 1965 66,2 33,8 1970 66,9 33,1 1975 72,1 27,9 1980 76,2 23,8 1984 72,3 27,7 Հետագայում ֆինանսա–վարկային հա– մակարգի միջոցով ազգ․ եկամուտը վե– րաբաշխվում է որպես ոչ նյութական ար– տադրության ոլորտի ծառայությունների վճար և հասարակական այլ կարիքների ծախսեր։ Վերջին հաշվով ազգ․ եկամուտը օգտագործվում է կուտակման և սպառման ֆոնդերի ձևով։ ՀՍՍՀ էկոնոմիկայի դինամիկ զարգա– ցումն ապահովում է ազգ․ եկամտի աճի բարձր տեմպեր (տես աղ․ N* 2)։ 1955–84 թթ․ հանրապետության ազգ․ եկամուտն աճել է մոտ 10 անգամ։ Այդ նույն ժամանակաշրջանում նրա միջին տարեկան աճը կազմել է 8,0%։ Հանրապետության ազգ․ եկամտի աճ– ման տեմպերը զգալիորեն գերազանցում են նրա բնակչության աճման տեմպերը։ Հանրապետության բնակչությունը 1984-ին 1970-ի համեմատությամբ աճել է 31,1%-ով, իսկ նրա ազգ․ եկամուտը այդ նույն ժամանակամիջոցում՝ 159,1%-ով։ Նույն ժամանակաշրջանում բնակչության մեկ շնչի հաշվով ազգ․ եկամուտն աճել է 98,1%-ով։ ժողովրդի բարեկեցության բարձրա– ցումը պայմանավորվում է ոչ միայն ազգ․ եկամտի ծավալի աճով, այլև նրա մեջ սպառման և կուտակման ֆոնդերի հա– րաբերակցությամբ ։1970–83-ին հանրապետության ազգ․ եկամտի մեջ կուտակման ֆոնդն աճել է 61,6% –ով, իսկ սպառման ֆոնդը՝ մոտ 2 անգամ։ Նշված ժամանակաշրջանում բնակչության մեկ շնչի հաշվով սպառման ֆոնդն աճել է 58,3%–ով։ 1970–83-ին բնակչության անձնա– կան սպառման ֆոնդն աճել է 93,2%–ով, իսկ բնակչությանն սպասարկող հիմնար– կությունների նյութական սպառումը՝ 156,7%–ով։ Այդ նույն ժամանակամիջո– ցում բնակչության մեկ շնչի հաշվով անձ– նական սպառումն աճել է 53,7%-ով, իսկ բնակչությանն սպասարկող հիմնարկների նյութական սպառումը՝ 116,2%-ով։ ՀՍՍՀ ազգ․ եկամտի սպառման ֆոնդի 87,9% –ը բաժին է ընկնում բնակչության անձնական սպառմանը, 9,6%-ը՝ բնակ– չությանն սպասարկող կուլտուր–կենցա– ղային հիմնարկությունների նյութական սպառմանը, իսկ 2,5%-ը՝ գիտ․ հիմնարկ– ների և պետ․ ապարատի նյութական սպառմանը։ Ց․ Մահտեսյան Բանվորների ու ծառայողների աշխա– տավարձը, կոլտնտեսականների աշխա– տանքի վարձատրությունն աշխատավոր– ների պահանջմունքների բավարարման և բարեկեցության բարձրացման հիմնական աղբյուրն է։ Կուսակցությունն ու կառա– վարությունը սոցիալիստ, շինարարության բոլոր փուլերում մեծ ուշադրություն են նվիրել աշխատանքի վարձատրությանը, հասարակական արտադրության ընդլայն– ման գործում դրա խթանիչ դերին։ Բանվորների ու ծառայողների աշխա– տավարձը պլանաչափորեն բարձրանում է երկու ուղղությամբ։ Առաջինն այն է, որ հասարակական աշխատանքի արտադրո– ղականության աճին ու ազգ․ եկամտի ավելացմանը զուգընթաց պետությունը կենտրոնացված կարգով պարբերաբար վերանայում է տարիֆային դրույքներն ու ռոճիկները, առաջին հերթին համեմատա– բար ցածր և միջին չափերով վարձատըր– վող բանվորների աշխատավարձը՝ դը– րանց ավելացման նպատակով։ 1957-ից աշխատավարձի նվազագույն չափն ամ– սական 27–35 ռ․ բարձրացվել է մինչև 70 ռ․։ Բանվորների ու ծառայողներ՛ի աշ– խատավարձի անշեղ աճի երկրորդ ուղին դրա ավելացումն է, առաջին՝ կադրերի որակավորման բարձրացման, երկրորդ՝ անհատական ու կոլեկտիվ արտադրանքի ավելացման, սոցիալիստ, արտադրության տնտ․ արդյունավետության բարձրացման հիման վրա։ Եթե առաջին դեպքում աշ– խատավարձը բարձրանում է դրա կայուն (տարիֆային) մասի ավելացման շնոր– հիվ, ապա երկրորդ դեպքում ավելանում է աշխատավարձի վւոփոխուն մասը՝ գոր– ծավարձային հավելավաստակն ու պար– գևավճարը։ Տասնմեկերորդ հնգամյակի տարիներին ՀՍՍՀ–ում բանվորների ու ծառայողների ամսական միջին աշխա– տավարձն աճել է մոտ 8%–ով։ 1986-ին այն կազմել է 184 ռ․, որը 5 անգամ գերա– զանցում է 1940-ի մակարդակը։ Կոլտնտեսականների աշխատանքային եկամուտների աճը նույնպես կապված է նրանց որակավորման և տնտեսության հանրային սեկտորում աշխատանքի ար– տադրողականության բարձրացման հետ։ Դրան մեծապես նպաստեցին ՍՄԿԿ Կենտ– կոմի մարտյան (1965) պլենումի որոշում– ները, որոնց համապատասխան կոլտըն– տեսություններն անցան աշխատանքի երաշխավորված դրամական վարձատրու– Բանվորների ու ծառայողների ամսական ձ ը ըստ ՀՍՍՀ ժողտնտեսության Աղ․ 1 միշին աշխատավար– ճ յ ու ղ և ր ի (ռ․) 1940 1960 1970 1980 1985 Ամբողջ ժողտնտեսությունում 34,3 75,9 123,0 163,1 180,3 Արդյունաբերություն (արդյունաբեր ա–արտադրա– 131,8 183,3 209,1 կան անձնակազմ) 32,9 81,4 Գյուղատնտեսություն 29,4 47,8 89,1 126,4 147,1 Տրանսպորտ 36,8 74,5 134,6 191,0 204,2 Կապ 26,9 58,9 98,0 139,1 149,8 Շինարարություն 38,3 90,8 173,4 236,0 275,2 Առևտուր և հասարակական սնունդ, նյութատեխ– նիկական մատակարարում և իրացում, մթե– 92,7 135,6 րումներ 26,9 55,0 129,5 Բնակարանային–կոմունալ տնտեսություն, բնակչու– թյան կենցաղային սպասարկման ոչ արտա– 86,7 122,6 դրական տեսակներ 30,1 51,7 112,0 Առողջապահություն, սպորտ և սոցիալական ապա– 116,9 հովություն 28,3 64,0 99,9 134,8 ժողովրդական կրթություն 37,1 75,6 117,4 131,7 138,7 Կուլտուրա 19,9 48,8 78,0 98,3 99,8 Արվեստ 42,3 69,9 99,3 126,1 139,0 Գիտություն և գիտական սպասարկում 40,5 97,5 131,5 166,2 177,0 Վարկավորում և պետ․ ապահովագրություն 34,3 66,1 100,3 154,4 171,9 Պետ․ և տնտ․ կառավարման մարմինների, կոո– պերատիվ և հասարակական կազմակերպություն– ների կառավարման մարմինների ապարատ 36,7 84,7 119,2 147,2 154, 7