Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/470

շարոլնակեւ հայկ․ ժող․ կերպարվեստի և դեկորատիվ–կիրառակւսն արվեստի ավան– դույթները։ Թանգարանը հավաքում, պահ– պանում, ուսումնասիրում, ցուցադրում և մասսայականացնում է ժող․ արվեստի ստեղծագործություններ, օգնում ժող․ վարպետներին, ցուցահանդեսներ կազ– մակերպում ՍՍՀՄ ու արտասահմանյան քաղաքներում։ Ունի շուրջ 6 հզ․ ցուցա– նմուշ (1986)։ «Սովետական Հայաստանը Հայրենական մեծ պատերազմում 1941 – 1945 թթ․» թանգարանը (Երևան) հիմնա– դրվել է 1970-ին՝ ի նշանավորումն սովե– տական ժողովրդի հաղթանակի 25-ամյա– կի։ Թանգարանի ֆոնդերում պահվում են հայ զինվորների ու սպաների, զորավար– ների շուրջ 18 հզ․ լուսանկար, անձնա– կան իրեր, փաստաթղթեր, շքանշաններ, մեդալներ։ Հայաստանի կոմերիտմիու– թյան պետ․ թանգարանը (Երևան) հիմն, է 1969-ին։ Ֆոնդերում պահպանւիսմ է շուրջ 6 հզ․ թանգարանային նմուշ։ Հա– յաստանի բնության պետական թանգա– րանը (Երևան) հիմն, է 1952-ին։ Ստեղծ– ման համար հիմք է հանդիսացել 30-ական թթ․ կազմակերպված Հակակրոնւսկան թանգարանը։ Երևան քաղաքի պատմու– թյան թանգարանը հիմն, է 1931-ին։ Ունի շուրջ 66 հզ․ ցուցանմուշ։ Երևանի հիմնա– դրման պատմության «էրեբունի» թանգա– րանը ստեղծվել է 1968-ին, Երևանի 2750- ամյա հոբելյանի օրերին։ Հիմնական ֆոն– դում կա շուրջ 25 հզ․ իր, որոնք հայտնա– բերվել են էրեբունիի միջնաբերդի պե– ղումների ժամանակ։ Ռուս, արվեստի թանգարանը (Երևան) հիմն, է 1979-ին։ Հիմք է ծառայեք բժիշկ Ա․ Աբրահամյանի հավաքածուն, ընդգրկում է XIX դ․ վերջի և XX դ․ սկգբի ռուս, նկարիչների ստեղ– ծագործություններ ։Պրոֆ․ Հ․ Տ․ Կարապետյանի անվ․ երկ– րաբան․ թանգարանը (Երևան) հիմն, է 1937-ին, երկրաբան Հ․ Կարապետյանի անձնական հավաքածուի հիման վրա։ Երկրագիա․ թանգարաններ են գործում Լենինականում (1931-ից), Կիրովակա– նում (1940-ից), Դորիսում (1947-ից), Դի– լիջանում (1950-ից), Կամոյում (1953-ից), էջմիածնում (1953-ից), Ղավւանում (1963-ից), Եղեգնաձորում (1969-ից)։ Հւսյ և ռուս ժողովուրդների բարեկամության թանգարան է հիմնվել Աբովյանում (1978)։ Գործում են նաև Խ․ Աբովյանի, Հ․ Թու– մանյանի, Ավ․ Իսահակյանի, Ե․ Չարենցի, Ա․ Սպենդիարյանի, Ա․ Խաչատրյանի, Դ․ Դեմիրճյանի, Հ․ Կոջոյանի, Ա․ Սարգըս– Բորյան եղբայրների տուն–թանգարանը Կրաս– նոսելսկում յանի, Մ․ Ավետիսյանի, Գ․ Դրիգորյանի (Ջոտտո) տուն–թանգարանները Երևա– նում, Ավ․ Իասհակյանի տ ուն–թանգա ր ա– նը Լենինականում, Ա․ Բակունցինը՝ Գո– րիսում, Հ․ Հովհաննիսյանինը՝ էջմիած– նում, Պ․ Պռոշյանինը՝ Աշտարակում, Պ․ Սևակինը՝ Արարատի շրջանի Սովետաշեն գյուղում, Մ․ Ավետիսյանինը՝ Ախուրյանի շրջանի Զաջուռ գյուղում ևն։ Գեղագիտական դաստիարակության հանրապետական կենտրոն։ 1970-ին մանկավարժ ժ․ Աղամիրյանի և արվես– տաբան Հ․ Իգիթյանի նախաձեռնու– թյամբ Երևանում կազմակերպվել է Հա– յաստանի մանկական ւղատկերասրահ։ Գործունեության հենց սկզբից պատկերա– սրահը նպատակադրվել է երեխաների գե– ղագիտ․ դաստիարակությունը տանել մա– նուկներին բուն ստեղծագործ, ընթացքի մեջ ներգրավելով։ Մանկական պատկերա– սրահի հիման վրա ՀՍՍՀ 1978-ին ստեղծ– վել է ԳԴՀԿ (գլխ․ դիրեկտոր՝ Հ․ Իգիթ– յան)։ ԳԴՀԿ–ի կազմում մանկ, պատկերա– սրահը գործում է որպես «Մանկակաև ստեղծագործության թանգարան», որի մըշ– տական ցուցադրանքը նկարներից, քան– դակներից բացի, ներկայացնում է նաև կիրառական արվեստի նմուշներ ու մանր շինվածքներ։ Ցուցադրվում են Սովետա– կան Միության և արտասահմանյան ավելի քան 100 երկրների մանկական ստեղծա– գործություններ։ ԳԴՀԿ–ի կերպարվեստի և դեկորատիվ կիրառական արվեստի փոր– ձարարական ստուդիա (ղեկավար՝ նկար– չուհի Հ․ Հակոբյան) են ընդունվում նախա– դպրոցական տարիքի երեխաներից մինչև բարձր դասարանցիները՝ նախնական զրույցից հետո, որի ընթացքում բացա– հայտվում են նրանց հետաքրքրություն– ներն ու հակումները։ Այստեղ կազմավոր– վում են ապագա նկարիչներն ու քանդա– կագործները, ժանեկագործները, ջուլհակ– ները, բրուտները, դարբինները, փայտի և քարի քանդակազարդողները, արծաթա– գործներն ու դիզայներները։ Աշակերտի կատարած աշխատանքի արդյունքը ամ– փոփվում է ուսումնական տարվա վերջին, հաշվետու ցուցահանդեսի ձևով։ ԳԴՀԿ–ի Մանկական ֆիլհարմոնիայի նպատակն է երեխաներին ծանոթացնել հայ և ՍՍՀՄ ժողովուրդների երաժշա․ ավանդույթներին, դասական և ժամանա– կակից երաժշտությանը։ Ֆիլհարմոնիայի կազմում են՝ «Գորանի» ազգագրական ան– սամբլը (հիմնադիր և ղեկավար՝ Զ․ Թա– գակչյան), «Հայաստանի զարդանախշեր» ժող․ պարի անսամբլը (ղեկավար՝ Ա․ Վար– դանյան), հայկ․ հինավուրց նվագարան– ների դպրոցը, «Տալվորիկ» վոկալ–գոր– ծիքային, ինչպես և հարվածային նվագա– րանների անսամբլները, ջազ–ակումբը և շատ ուրիշ երաժշտ․ խմբեր, որոնք ակ– տիվորեն մասնակցում են հանրապետ․ և միութեն․ ստուգատեսների, հյուրախաղե– րով հանդես գալիս արտասահմանում։ Մանկական թատրոն–ստուդիայում երի– տասարդ ռեժիսորները նախընտրում են թատերարվեստի տեսակը, ստեղծում խոր– հըրդանիշերի, պլաստիկ․ դրամայի, ստվերների, երաժշտ․ տիկնիկ–մարիոնետ– ների և այլ թատրոններին համապատաս– խան ներկայացումներ։ Ֆոտոկինոստուդիայում երեխաները սովորում են գործածել լուսանկարչական և կինոապարատները, տիրապետում վավերական և գեղարվեստական լուսա– նկարչության գաղտնիքներին, ստեղծում նկարչական և տիկնիկային մուլտիպլիկա– ցիոն ֆիլմեր։ ԳԴՀԿ Հայաստանի 12 քաղաքներում և գյուղերում ստեղծել է մասնաճյուղեր, որոնց հիմնադիր ղեկավարներից են՝ Ս․ Մկրտչյանը (Լենինական), Ա․ և Ա․ Հայրապետյանները (Մեղրի), Մ․ Զաքար– յանը (Գորիս), Ա․ Քոչարյանը (Աւղարան)։ ԳԴՀԿ–ի և դպրոցի կապի մի փորձ է Երե– վանի Պռոշրսնի անվ․ դպրոցի հիման վրա կերպարվեստի մասնագիտացված դպրո– ցի ստեղծումը․ Փորձեր են արվում դըպ– րոցները մասնագիտացնելու արվեստի տարբեր տեսակների ուղղությամբ։ Ս․ Մարդանյան Պատկերազարդումը տես 449-րդ էշից առաջ՝ ներդիրում։ Ակումբային հիմնարկներ 1922-ին Երևանում բացվել է Հայաստա– նի բանվ․ կենտր․ ակումբը քաղ․, գրական– գեղարվեստական, նկարչական, դրամա– տիկ․ և մարզական խմբակներով (1650 անդամ), իսկ Ալեքսանդրապոլում՝ եր– կաթուղայինների ակումբը (այժմ՝ Ե․ Սև– յանի անվ․ մշակույթի պալատ)։ Գյուղ, վայրերում մեծ տարածում են ստացել խրճիթ–ընթերցարանները (1922-ին՝ 215)։ 1923-ին ՀՍՍՀ–ում գործել է 31 ակումբ (6~ը՝ գյուղերում)։ Նույն թվականին Երե– վանում բացվել են Միացյալ բանվ․ և Սո– վետական ծառայողների, իսկ 1928-ին՝ Կառուցողների ակումբները։ 1920-30- ական թթ․ ստեղծվել են կարմիր բանակի (հիմն, է 1925-ին, այժմ Երևանի կայազո– րի Գայի անվ․ սպայի), լուսավորության աշխատողների (հիմն, է 1934-ին) տները, քաղաքային և գործարանային մշակույթի տներ ու պալատներ։ Կոլեկտիվացման շրշանում գյուղերի զգալի մասում խըր– ճիթ–ընթերցարանները վերածվել են ակումբների ու գրադարանների։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարի– ներին հանրապետության ակումբային հիմնարկները դարձան ռազմա՜հայրենա– սիրական աշխատանքի կենտրոններ, նշանակալից դեր կատարեցին թիկունքի աշխատավորությանը հանուն հաղթանա– կի մոբիլիզացնելու գործում։ Պատերազ– մի ավարտից հետո ակումբային հիմնարկ– ների գործունեությունն ուղղված էր ժող– տնտեսության վերականգնման, սոցիա– լիստ․ խաղաղ շինարարության ծավալ– ման նպատակին։ Այդ խնդիրների հաջող իրականացման համար միջոցառումներ են ձեռնարկվել կուլտ–մասսայական հիմ– նարկների նյութատեխ, բազան ամրապըն– դելու և դրանք համապատասխան մաս– նագիտ․ կադրերով ապահովե[ու ուղղու– թյամբ։ 1960-ին ՀՍՍՀ–ում կար 1119 ակումբային հիմնարկ, որից 797-ը գյուղ– վայրերում, 1985-ին՝ 1259՝ այդ թվում քա– ղաքներում ու քաղաքատիպ ավաններում՝ 295, գյուղ, վայրերում՝ 964։ Հանրապե– տության լավագույն ակումբային հիմ– նարկներից է Հոկտեմբերյանի շրջանա–