Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/612

թյունը։ Այդ տարիներին ստեղծված կի– նոնկարների մեծ մասը ծառայել է սովե– տական մարդկանց հայրենասիրական դաստիարակությանը։ Ավելի ուշ, 1942– 1943-ին ստեղծվել են գեղարվեստա– կանորեն ավելի նշանակալից ֆիլմեր, որոնք նվիրված են թիկունքի և ռազմաճա– կատի միասնությանը4 «Գվարդիականի կինը» (1942, ռեժ․ Պ․ Բարխուդար յան), «Դուստրը» (1943, ռեժ․ Տ․ Բեկնազարյան) Ան։ 1944-ին ռեժիսոր Հ․ Բեկնա զար յանը ավարտել է «Դավիթ Բեկ» պատմ․ կինո– կադր «Դավիթ Բեկ» կինոնկարից (1944), ռեժ․ ՞՚տ․ Բեկնազարյան էպոպեայի աշխատանքները։ Ֆիլմը նվիր– ված է XVIII դ․ 1-ին կեսի օտարերկրյա զավթիչների դեմ հայ ժողովրդի ազգային– ազատագր․ պայքարին։ Կինոնկարը տո– գորված է հայրենասիրական պաթոսով, թշնամու դեմ ատելությամբ, բացահայ– տում է հայ ն ռուս ժողովուրդների բա– րեկամության ակունքները։ նայերի տա– րանջատ ուժերը համախմբելով անկախու– թյան և ազատության համար պայքարի ելած Դավիթ Բեկի կերպարը Տ․ Ներսիս– յանի անձնավորմամբ հաստատուն տեղ է գրավել սովետական պատմ․ այնպիսի կինոնկարների հերոսների կողքին, ինչ– պիսիք են՝ «Ալեքսանդր ՆԱսկի», «Սուվո– րով», «Բոգդան 1»մելնիցկի»։ Բնականա– բար, այդ տարիներին կինեմատոգրա– ֆում հիմնական տեղը պատկանում էր վավերագրական կինոյին։ Երեանի կինո– ստուդիայի ռեժիսորները և օպերատոր– ները մեծ ներդրում ունեն պատերազմի տարիների կինոտարեգրության ստեղծ– ման գործում։ Նրանց նկարահանած կինո– կադրերը մտել են այդ տարիների կինո– խրոնիկա և դարձել հետագայում նկարա– հանվող ֆիլմերի համար (նաև գեղարվես– տական) թանկարժեք նյութ։ Ռեժիսոր Վ․ հայկազյանը, օպերատորներ Ի․ Դիլ– դարյանը, Դ․ Սանամյանը, Դ․ Եղիագար– յանը Կերչում նկարահանել են Թաման– յան հրաձգային դիվիզիայի մարտական գործողությունները։ Ռեժիսոր Գ․ Բալա– սանյանը, օպերատոր Ն․ Աիմոնյանը ժա– պավենին են հանձնել ԱԱաստոպոլի համար մղված մարտերի որոշ դրվագներ, հետագայում օպերատոր Ն․ խնկոյանի հետ ուղեկցել հարձակվող սովետական բանակին մինչև Բեռլինի գրավումը։ Նկա– րահանվել են նաև մի քանի ակնարկներ թիկունքի մասին։ «հայկական խրոնի– կա»-ի բրիգադները նկարահանել են դըր– վագներ տարբեր մարտերից։ 1941-ին ռե– ժիսոր է․ Քարամյանը մոնտաժել է «Սո– վետական բանակի մուտքը Իրան» վավե– րագրական ֆիլմը։ Ռեժիսոր Գ․ Բալա– սանյանը թողարկել է «Ռազմաճակատի համար» ակնարկը (1941)՝ նվիրված հան– քափորներին, և «Հայաստանի զավակները հայրենական պատերազմում» վավերա– գրական ֆիլմը (1944), որը պատմում է հայ մարտիկների սխրագործությունների մասին։ Տայ կինեմատոգրաֆիստների ամենանշանակալից աշխատանքը «Երկիր հայրենի» (1945, ռեժ–ներ՝ Դ․ Բալասան– յան, Լ․ Իսահակյան, Տ․ Զարգար յան) լիա– մետրաժ վավերագրական կինոնկարն է՝ նվիրված Սովետական Հայաստանի 25-ամ– յակին։ Ֆիլմի մոնտաժումը ղեկավարելու և հաղորդավարական տեքստը գրելու հա– մար հրավիրվել է Ա․ Դովժենկոն (նաև ֆիլմի գեղարվեստական ղեկավարը)։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարինե– րին կինոնկարներ են ստեղծվել Մ․ Օվ– չիննիկովի, 6ա․ Դուկորի, է․ Քարամյա– նի, Ա․ Հայ–Արտյանի, Լ․ իսահակյանի, Ֆ․ Կնորեի, Տ․ Բեկնազարյանի, Վ․ Աոլով– յովի և այլոց սցենարներով։ Նշանակալից աշխատանք են կատարել օպերատորներ4 Ի․ Լիզոգուբը, Դ․ Աանամյանը, Դ․ Բեկ– նազարյանը, Ս․ Գեորգյանը, Դ․ Ֆելդմա– նը և ուրիշներ։ Ս․ Գուսան Կինոն 1946–1980-ական թթ․։ Հայրե– նական մեծ պատերազմն ընդհատեց Հայաստանի, ինչպես և սովետական մյուս հանրապետությունների կինեմա– տոգրաֆիաների զարգացումը։ Հետպա– տերազմյան առաշին տարիները նույնպես ծանր էին։ 1945–54-ին Երևանի կինո– ստուդիայում ստեղծվել է 2 գեղարվես– տական ֆիլմ՝ «Անահիտ» (1947) և «Արա– րատյան դաշտի աղջիկը» (1949, երկուսն էլ4 ռեժ․ Հ․ Բեկնազարյան)։ Ստուդիան հեշտությամբ և անմիջապես չէր կարող անցնել նախկին արտադրական ռիթմին։ Հայկ․ կինոարվեստի զարգացման նոր, ժամանակակից փուլը փաստորեն սկսվեց 1954-ից, երբ նոր հունի մեջ դրվեց գեղար– վեստական ֆիլմերի թողարկումը և, երբ կինեմատոգրաֆիայի փորձված վարպետ– ներ Հ․ Բեկնազարյանի, Ա․ Հայ –Արտ յա– նի, Ա․ Մարտիրոսյանի, Ս․ Կևորկովի U է․ Քարամյանի հետ գործի լծվեցին հետ– պատերազմյան սերնդի կինեմատոգրա– ֆիստներ Լ․ Իսահակյանը, Լ․ Վաղարշ– յանը, Գ․ Մելիք–Ավագյանը, 6ու․ Երզընկ– յանը, ավելի ուշ4 Հ․ Մալյանը, Մ․ Հակոբ– յանը, Ա․ Մանարյանը, Ֆ․ Դովլաթյանը, Հ․ Մարգարյանը, Ա․ Հայրապետյանը և ուրիշներ։ Հետպատերազմյան առաջին Կադր «Առաշին սիրո երգը» կինոնկարից (1958), ոնժ․ Լ․ Վաղարշյան Կադր «Անձամբ ճանաչում եմ» կինոնկարից (1958), ռեժ․ Ս․ Կևորկով տասնամյակին (1955–65) բնորոշ է եր– կու միտում՝ մինչպատերազմյան տարինե– րին ձևավորված և հայկ․ կինոյին լայն ճանաչում ու հեղինակություն բերած ավանդույթների (քաղաքացիություն, ազգ․ վառ ինքնատիպություն, դասական գրա– կանության և թատրոնի հետ կապ, հեւոա– քըրքրություն պատմա–հեղափոխ․ թեմայի նկատմամբ) վերականգնման ձգտումը, երկրորդ՝ ժամանակակից թեմայի յուրա– ցումը, որը հայկ․ կինոյի առավել խոցելի տեղն էր։ Առաջին բնորոշ գիծը առավել վառ արտահայտվել է «Պատվի համար» (1956, ռեժ․ Ա․ Հայ–Արտյան), «Անձամբ ճանաչում եմ» (1957) և «Արտակարգ հանձ– նարարություն» (1965, երկուսն էլ՝ ռեժ․ Կադր «Տժվժիկ» կինոնկարից (1961), ոեժ․ Ա․ Մանարյան Ս․ Կևորկով, է․ Քարամյան), «Նվագա– խմբի տղաները» (1960, ռեժ․ Հ․ Մալյան, Հ․ Մարգարյան) ֆիլմերում։ Ռեժիսորներ Մ․ Հակոբյանի «Ոսկե ցլիկ» (1955), Ա․ Մարտիրոսյանի «01–99» (1959), Ա․ Մանարյանի «Տժվժիկ» (1961), Հ․ Մար– գարյանի «Տերտերին ուխտը» (1966) կար– ճամետրաժ ֆիլմերում ստեղծվել են մի շարք հյութեղ, արտահայտիչ կերպարներ։ Կինոնկարների հեղինակները ձգտել են տիրապետել ժամանակակից կինեմատո– գրաֆիայի արտահայտչամիջոցներին, ավանդական ժանրերը հարստացնել գե– ղարվեստական նոր գույներով։ Այդ տա– րիներին ժամանակակից կյանքի արտա– ցոլման ամենահաջող որոնումներն ար– վել են դրամայի և երաժշտ․ մելոդրամայի ժանրերում։ «Սիրտն է երգում» (1956, ռեժ– ներ՝ Գ․ Մելիք–Ավագյան, Ցու․ Երզնկյան), «Մոր սիրտը» (1958, ռեժ․ Գ․ Մելիք–Ավագ– յան), «Աոաջին սիրո երգը» (1958, ռեժ–