կարությունը 120 կմ է։ Կա կապի հանգույց՝ 9 բաժանմունքով։ 1986–87 ուս․ տարում կային 13 միջնա– կարգ, 12 ութամյա, 1 տարրական, 1 գե– ղարվեստի, 1 մարզ, դպրոց, 1 պրոֆտեիւ„ ուսումնարան։ Գործում էին 2 հիվանդա– նոց, 18 բուժ–մանկաբարձական կայան, գրադարաններ, 10 մշակույթի տուն, 18 ակումբ։ Տնում շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Աշոցք գավա– ռը։ Արլ․ Հայաստանը Ռուսաստանին միա– նալուց հետո մտել է Երևանի նահանգի Ալեքսանդրապոլի գավառի մեջ, Հայաս– տանում սովետական կարգեր հաստատ– վելուց հետո Ղուկասյանի շրջանի հետ, կազմում էր նույն գավառի, 1924-ից մինչև շրջանի կազմավորումը՝ Լենինականի գա– վառի Ադբաբայի գավառամասը։ Կան մ․ թ․ ա․ Ill–II հազարամյակների կիկ– լոպյան ամրոցներ և միջնադարյան եկե– ղեցիներ։ Շրջանային կուս․ կազմակերպությունը ստեղծվել է 1930-ին։ 1987-ին կար 56 սկգբ․ կուս․, 84 կոմերիտ, կազմակերպություն։ Լույս է տեսնում «Աշխատանք» շրջանա– յին թերթը։ Ամասիա ՄԵԻԻ ՇՐՋՄԵ (մինչև 1961-ը՝ Ադինի շըր– ջան), ՀՍՍՀ արմ–ում։ Կազմավորվել է 1937-ի հոկտ․ 31-ին։ Արմ–ում սահմանա– կից է Թուրքիային։ Տարածությունը 429 կմ2 է, բն․՝ 19,7 հզ․ (1987), խտությունը՝ մոտ 46 մաբղ/կմ2, վարչ․ կենտրոնը՝ Սարալիկ։ Ունի 2 քտա (Մարալիկ, Անիպեմզա), 2 ավանային, 13 գյուղական սովետ։ Բնա– կավայրերն են․ Աղին, Աղին ե/գ կայա– րանին կից ավան, Անիպեմզա, Բագրա– վան, Բագրավան ե/գ կայարանին կից ավան, Բարձրաշեն, Գուսանագյուղ, Իսա– հակյան, Լանջիկ, Լուսաղբյուր, Իսսրկով, Հայկաձոր, Զիթհանքով, Զորակապ, Մա– րալիկ, Շիրակավան, Ջրափի, Սառնաղ– բյուր, Սարակապ, Քարաբերդ։ Տարածքն զբաղեցնում է Շիրակի դաշտի հվ–արմ․ մասը։ Մակերևույթը բլրահար– թավայրային է, բարձրությունը՝ 1300– 2444 մ։ Տիրապետում են լեռնատափաս– տանային և ենթալպյան մարգագետնա– յին լանդշաֆտները։ Հարուստ է շինանյու– թերով։ Կլիման բարեխառն է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ – 8°Օից մինչև –9°C, հուլիսինը՝ 16–20°C, տարեկան տեղումները՝ 400–500 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 120–150 օր։ Արմ․ սահմանով հոսում է Ախուրյան գետը։ Տարածքում են Սառնաղբյուրի և Ախուրյանի ջրամբար– ները։ Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են շինանյութերի արդյունահանումը, էլեկ– տրատեխ․ սարքավորումների արտադրու– թյունը, անասնապահությունը, հացահա– տիկի ու կերային կուլտուրաների մշակու– մը։ Գործում է 9 արդ․ ձեռնարկություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջատար են Մարալիկի լուսատեխ․ էլեկտրասարքա– վորումների գործարանը, Մարալիկի և Անիպեմզայի շինանյութերի և իրերի կոմ– բինատները, Չկալովի անվ․ կարի ար– տադր․ միավորման Սառնաղբյուրի և Գու– սանագյուղի, «Ստրոմմաշինա» գործա– րանի և «Հայկերամիկա» կոմբինատի Անի կայարանի մասնաճյուղերը, Հիդրո– հաղորդակ արտադր․ միավորման Մա բա– լիկի գործարանը, Անիի գլխավորող պան– րագործարանը, Մարալիկի բամբակա– մանվածքային ֆաբրիկան։ Կա 8 կոլեկ– տիվ և 7 սովետական տնտեսություն։ Եր– կաթուղիների երկարությունը 44 կմ է, ավտոճանապարհներինը՝ մոտ 160 կմ։ Գործում է 8 կապի բաժանմունք։ 1986–87 ուս․ տարում կար 12 միջնա– կարգ, 5 ութամյա, 1 երաժշտ․, 1 մարզ․, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 պրոֆտեխ․ ուսումնարան։ 1987-ին գործում էր 22 գրադարան, 11 մշակույթի տուն, 7 ակումբ, 1 կինոթատրոն, 1 ժող․ թատրոն, 3 հիվան– դանոց, 1 ամբուլատորիա։ Հնում շրջանի տարածքը մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Շիրակի գա– վառի մեջ։ Արլ․ Հայաստանը Ռուսաստա– նին միանալուց հետո կազմել է Երևանի Մարալիկ նահանգի Ալեքսանդրապոլի գավառի, Հայաստանում սովետական կարգեր հաս– տատվելուց հետո՝ Ալեքսանդրապոլի (1924-ից՝ Լենինականի) գավառի մասը։ Պատմ․ հուշարձաններից նշանավոր են Երերույքի տաճարը (V դ․), Բարձրաշենի Աստվածածին եկեղեցին (VII դ․), Սառնաղ– բյուրի վանքը (У–VII դդ․)։ Շրջանային կուս․ կազմակերպությու– նը ստեղծվել է 1937-ին։ 1987-ին շրջանում կար 69 սկզբ․ կուս․, 83 կոմերիտ, կազ– մակերպություն։ Լույս է տեսնում <Անի» շրջանային թերթը։
ԱՇՏԱՐԱԿԻ ՇՐՋԱՆ, ՀՍՍՀ արմ–ում։ Կազ– մավորվել է 1930-ի սեպտ․ 9-ին։ Տարածու– թյունը 691,8 կմ2 է, բն․՝ 56,4 հզ․ (1987), խտությունը՝ մոտ 81,5 մարդ/^ւ/2, վարչ․ կենտրոնը՝ Աշտարակ։ Ունի 1 քաղաք (Աշտարակ), 1 քաղ․, 13 գյուղական սո– վետ։ Բնակավայրերն են․ Ագարակ, Ան– տառուտ, Աշտարակ, Ավան, Արագածոտն, Արտաշավան, Արուճ, Բազմաղբյուր, Բյու– րական, Լեռնարոտ, Կարբի, Կոշ, Զորավւ, Նազրվան, Նոր Ամանոս, Նոր Եդեսիա, Շամիրամ, Ոսկեհատ, Ոսկեվազ, Սաղ– մոսավան, Սասունիկ, Ուշի, Ուջան, Փար– պի, Օհանավան, Օշական, Օրգով։ Գտնվում է Արագած լեռնազանգվածի հվ․ և հվ–արլ․ լանջերին, 1000–3800 մ բարձրությունների վրա։ Օգտակար հա– նածոներից կան շինանյութեր։ Գերա– կշռում են կիսաանապատային, լեռնա– տափաստանային և լեռնամարգագետնա– յին լանդշաֆտները։ Կան թփուտների պուրակներ։ Կլիման չոր ցամաքայինից լեռնատունդրային է (Արագածի գագաթա– մերձ շրջան)։ Հունվարի միջին ջերմաս– տիճանը –4°Շ–ից մինչև – 12°Cէ, հուլի– սինը՝ 8–25сС, տարեկան տեղումները՝ 250–850 մմ% վեգետացիայի շրջանը՝ 40– 205 օր։ Խոշոր գետը Քասաղն է (Ամբերդ վտակով)։ Տարածքով է անցնում Արզնի– Շամիրամ ջրանցքը։ Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են գյուղատնտեսությունը, սննդի և շինանյու– թերի արդյունաբերությունը։ Կա 3 կոլեկ– տիվ, 23 սովետական տնտեսություն, 2 միջտնտեսային ձեռնարկություն։ Զարգա– ցած է այգեպտղաբուծությունը, հացահա– տիկի, ծխախոտի, կերային և բանջարա– բոստանային կուլտուրաների մշակումը, կաթնամսատու անասնապահությունը, շերամապահությունը, մեղվաբուծությու– նը, ճագարաբուծությունը։ Կա 12 արդ․ ձեռնարկություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջնակարգ են Աշտարակի գինու, շի– նանյութերի ձեռնարկությունները, տրի– կոտաժի, թռչնաբուծական ֆաբրիկաները,
