Օշականի կարի ֆաբրիկան։ Ավտոճա– նապարհների երկարությունը 250 կմ է։ Ունի կապի հանգույց՝ 25 բաժանմուն– քով։ 1986–87 ուս․ տարում կար 21 միջնա– կարգ, 4 երաժշտ․, 1 գեղարվեստի, 3 մարզ, դպրոց, 1 տեխնիկում, 2 պրոֆտեխ․ ուսում– նարան։ 1986-ին գործում էր 5 հիվանդանոց, 1 կենտրոնական, 1 ստոմատոլոգիական պոլիկլինիկա, 35 բժշկ․ կայան, 29 գրա– դարան, 16 մշակույթի տուն, 15 ակումբ, ժող․ թատրոն, 2 կինոթատրոն, 12 կինո– կայանք։ Տարածքում են ՀՍՍՀ ԳԱ Բյուրականի աստղադիտարանը, օպտիկամեխ․ և ֆիզ– տեխ․ լաբորատորիաները, ռադիոֆիզի– կայի և էլեկտրոնիկայի ու ֆիզ․ հետազո– տությունների ինստ–ները, Պ․ Պռոշյանի տուն–թանգարանը։ Հնում շրջանի տարածքը մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Արագածոտն գավառի, Արլ․ Հայաստանը Ռուսաստա– նին միանալուց հետո՝ Երևանի նահանգի Երեանի գավառի, 1920–30-ը՝ էջմիածնի գավառի մեջ։ Քասաղի դարավանդները Աշտարակի մոտ ճարտ․ հուշարձաններից նշանավոր են Արշակունի թագավորների դամբարանը Ձորափում (IV դ․), Ագարակի, Ավանի, Փարպիի միանավ բազիլիկները (V դ․), Օհանավանքը (V–XIII դդ․), Սաղմոսա– վանքը (XIII դ․), Աշտարակի կամուրջը (XVII դ․), Մեսրոպ Մաշտոցի դամբարա– նը և նրա վրա կառուցված եկեղեցին (Օշական, V դ․)։ Շրջանի կուս․ կազմակերպությունը ստեղծվել է 1930-ին։ 1987-ին կար 114 Մասնաշենք «Արագած» մանկական առողջա– րանում սկզբ․ կուս․, 147 կոմերիտ, կազմակեր– պություն։ Լույս է տեսնում «Աշտարակ» շրջանա– յին թերթը։
ԱՊԱՐԱՆԻ ՇՐՋԱՆ, ՀՍՍՀ արմ–ում։ Կազ– մավորվել է 1930-ի սեպտ․ 9-ին։ Տարածու– թյունը 591,5 կմ2 է, բն․՝ 19,9 հզ․ (1987), խտությունը՝ ավելի քան 33,6 մարդ/^ /2, վարչ․ կենտրոնը՝ Ապարան։ Ունի 1 քտա (Ապարան), 1 ավանային, 11 գյուղ, սո– վետ։ Բնակավայրերն են․ Ապարան, Արա– գած, Արայի, Ափնագյուղ, Երնջատափ, Թթուջուր, Լուսագյուղ, Ծաղկաշեն, Հար– թավան, Զորագլուխ, Մռավյան, Մուլքի, Նիգավան, Նորաշեն, Շենավան, Չքնաղ, Վարդենիս, Վարդենուտ, Քուչակ։ Գտնվում է Արագածի, Փամբակի և Ծաղկունյաց լեռնաշղթաների միջև։ Ունի լեռնային, կտրտված մակերևույթ։ Բարձ– րությունը 1800–4090 it է (Արագած)։ Կան տորֆի, կրաքարի, կավահողի, շին․ քարի պաշարներ, հանքային ջրերի ելքեր։ Տի– րապետում են լեռնատափաստանային և լեռնամարգագետնային լանդշաֆտները։ Կլիման ցամաքային է, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ – 8°Օփց մինչև – 14°C, հուլիսինը՝ 8– 17°C, տարեկան տեղում– ները՝ 550–800 մմ, վեգետացիայի շըր– ջանը՝ 20–150 օր։ Խոշոր գետը Քասաղն է։ Տարածքում է Ապարանի ջրամբա– րը։ Տնտեսության առաջատար ճյուղը գյու– ղատնտեսությունն է։ Կա 7 կոլեկտիվ, 11 սովետական տնտեսություն, 4 միջտըն– տեսային ձեռնարկություն։ Մշակում են հացահատիկ, կարտոֆիլ, կերային կուլ– տուրաներ, կաղամբ։ Կա 12 արդ․ ձեռնար– կություն։ Ապարանում գործում են «Հայ– գորգ» արտադր․ միավորման մասնա– ճյուղ, 2 պանրագործարան, ռադիոտեխ– նիկական իրերի գործարան, Քուչակում4 հաստոցաշին․, Արագածում՝ արհեստա– կան ալմաստի, Երնջատափում՝ մաքրող նյութերի ձեռնարկություններ։ Ավտոճա– նապարհների երկարությունը 102 կմ է։ Կա կապի հանգույց՝ 9 բաժանմունքով։ Տարածքով են անցնում Ապարան–Երե– վան, Ապարան–Սպիտակ ջրատարնե– րը։ 1986–87 ուս․ տարում գործում էր 13 միջնակարգ, 8 ութամյա, 1 հեռակա, 1 տարրական, 1 երաժշտ․, 1 մարզ․, 1 գե– ղարվեստի դպրոց, 1 պրոֆտեխ․ ուսում– նարան։ 1987-ին կար 1 հիվանդանոց, 4 ամբու– լատորիա, ստոմատոլոգիական պոլիկլի– նիկա, 13 մշակույթի տուն, 8 ակումբ, 25 գրադարան, 1 պատանի տեխնիկների կա– յան, 1 կինոթատրոն։ Հնում շրջանի տարածքը մտել է Մեծ Հայքի Այրարատ նահանգի Նիգ գավառի մեջ։ Արլ․ Հայաստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո՝ Երևանի նահանգի էջ– միածնի գավառի, Հայաստանում սովե– տական կարգեր հաստատվելուց հետո, մինչև շրջանի կազմավորվելը՝ էջմիածնի գավառի մեջ։ ճարտ․ հուշարձաններից նշանավոր են Քասաղի բազիլիկը (V դ․), Թեղենյաց վանքը (VII–XIII դդ․)։ Շրջանային կուս․ կազմակերպությունը ստեղծվել է 1930-ին։ 1987-ին կար 61 սկզբ․ կուս․, 99 կոմերիտ, կազմակերպու– թյուն։ Լույս է տեսնում «Ծաղկունք» շրջանա– յին թերթը։
ԱՐԱԳԱԾԻ ՇՐՋԱՆ, ՀՍՍՀ արմ–ում։ Կազ– մավորվել է 1972-ի մարտի 15-ին։ Տարա– ծությունը 382,4 կմ2 է, բն․՝ 14,1 հզ․ (1987), խտությունը՝ մոտ 37 մարդ/tyt/2, վարչ․ կենտրոնը՝ Ծաղկահովիտ։ Ունի 10 գյու– ղական սովետ։ Բնակավայրերն են․ Ալա– գյազ, Ամրե Թազա, Ավշեն, Բերքառատ, Ապարան
