Դադարին Շրջանի կուս․ կազմակերպությունը ըս– աեղծւ1ել է 1930-ին։ 1987-ին կար 83 սկզբ․ կուս․, 111 կոմերիտ, կազմակերպություն։ Լույս է տեսնում «Սևան» շրջ․ թերթը։ Սէւանի լեռնանցքը
ՍԻՍԻԱՆԻ ՇՐՋՄՕ, ՀՍՍՀ հվ–արլ–ում։ Կազմավորվել է 1930-ի սեպա․ 9-ին։ Սահ– մանակից է Սդրբ․ ՍՍՀ–ին և Նախիջևանի ԻՍՍՀ–ին։ Տարածությունը 1719 կմ2 է, բն․՝ 34,6 հզ․ (1987), խտությունը՝ ավելի քան 20,1 մարդ/^ւ/2, վարչ․ կենտրոնը4 Սիսիան։ Ունի 1 քաղաք (Սիսիան), 1 քտա (Դաստակերտ), 1 քաղ․, 1 ավանա– յին, 16 գյուղական սովետ։ Բնակավայ– րերն են․ Ախլաթյան, Աղուղի, Անգեղա– կոթ, Աշոտավան, Արևիս, Բալաք, Բարձ– րավուն, Բնունիս, Բոնակոթ, Գետաթաղ, Գորայք, Դաստակերտ, Դարբաս, Թա– սի կ, Լեռնաշեն, Լծեն, Լոր, Ծղուկ, Ղզըլ– շաֆակ, Ղգըլջուղ, Հացավան, Մուրխուզ, Նորավան, Շաղաթ, Շամբ, Շաքի, Որո– տան, Զոմարդլու, Սալվարդ, Սառնակունք, Սիսիան, Սպանդարյան, Սոֆլու, Վաղու– դի, Տոլորս, Ուզ։ Գտնվում է Զանգեզուր բնամարզի հս․ մասում։ Ունի լեռնային մակերևույթ, մին– չև 3552 it (Իշխանասար) բարձրություն։ Տարածքում են Զանգեզուրի լեռնաշղթայի կենտր․ և Ղարաբաղի հրաբխային բարձ– րավանդակի արմ․ մասերը։ Կան մոլիբդե– նի, պղնձի, շինանյութերի, դիատոմիտի հանքավայրեր, հանքային ջրեր։ Տարած– ված են լեռնատափաստանային և լեռնա– մարգագետնային լանդշաֆտները։ Ունի չափավոր ցամաքային կլիմա։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը –3°Օից մինչև –12°Cէ, հուլիսինը՝ 10–18°С, տարեկան տեղումները՝ 400–800 t/ /, վեգետացիայի շրջանը՝ 20–160 օր։ Տարածքով հոսում է Որոտանը՝ Արագլիջուր, Շաղաթ, Սիսիան, Այրի, Շաքի, Լորաձոր վտակներով։ Գոր– ծում են Շամբի, Սաանդարյանի հէկերը, Տոլորսի, Շամբի, Անգեղակոթի և Սաան– դարյանի ջրամբարները, Սիսիանի ջրանց– Քը։ Տնտեսության առաջատար ճյուղերն են սննդի, էլեկտրատեխնիկական արդյու– նաբերությունը, բժշկական տեխնիկայի սարքավորումների, շինանյութերի ար– տադրությունը, գյուղատնտեսությունը։ Կա 14 արդ․, 2 միջտնտեսային ձեռնար– կություն, 13 կոլեկտիվ, 12 սովետական տնտեսություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջնակարգ են «Լույս» արտադրական միավորման մասնաճյուղը, Դաստա– կերտի բժշկական տեխնիկայի գործա– րանը, գլխավորող պանրագործարանը, Ավտոտեխնիկական սպասարկման Զանգե– զուր ի զոնալ միավորումը, տրիկոտաժի ֆաբրիկան, գյուղշին ЛЧр 6 տրեստը։ Գյու– ղատնտեսության առաջատար ճյուղերն են անասնապահությունն ու դաշտավարու– թյունը։ Մշակում են հացահատիկային և տեխ․ կուլտուրաներ, ծխախոտ ևն։ Ունի կապի հանգույց՝ 17 բաժանմունքով, օդա– նավակայան։ Ավտոճանապարհների եր– կարությունը 286 կմ է։ Շամբի ջրամբարը 1986–87 ուս․ տարում գործում էր 20 միջնակարգ, 15 ութամյա, 1 գիշերօթիկ, 1 երաժշտ․, 1 մարզական, 1 գեղարվեստի դպրոց, 1 տեխնիկում, 1 պրոֆտեխ․ ուսումնարան։ 1987-ին շրջանում կար 39 գրադարան, 18 մշակույթի տուն, 17 ակումբ, 1 պատկե– րասրահ, 4 հիվանդանոց, 2 պոլիկլինի– կա, 3 ամբուլատորիա։ Հնում շրջանի տարածքը կազմել է Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Ծղուկ գավառը, որը կոչվել է նաև Սիսական, ապա՝ Սի– սիան։ 1720-ական թթ․ տարածքի բնակ– չությունը մասնակցել է Դավիթ Բեկի և Մխիթար սպարապետի ղեկավարությամբ Մյունիքի ազգ․ ազատագր․ շարժումնե– րին։ Դյուլիստանի պայմանագրով (1813) Զանգեզուրը, ինչպես նաև շրջանի տա– րածքը անցել է Ռուսաստանին և կազմել Ելիգավետպոլի նահանգի Զանգեզուր գա– վառի Ղարաքիլիսա մասը։ Սովետական կարգեր հաստատվելուց հետո մինչև շըր– ջանի կազմավորումը, կազմել է Զանգե– զուր ի գավառի Սիսիան գավառամասը։ ճարտ․ հուշարձաններից նշանավոր են Թանահատի վանքը (V դ․), Սիսավանի եկեղեցին (YII դ․)? Որոտնավանքը (X– XI դդ․)։ Շրջանի կուս․ կազմակերպությունը ըս– տեղծվել է 1930-ին։ 1987-ին կար 98 սկզբ․ կուս․, 125 կոմերիտ, կազմակերպություն։ Լույս է տեսնամ «Որոտան» շրջանային թերթը։
ՍՊԻՏԱԿԻ ՇՐՋԱՆ (մինչև 1939-ը՝ Համամ– լուի շրջան), ՀՍՍՀ հս․ մասում։ Կազմա– վորվել է 1937-ի դեկտ․ 31–ին։ Տարածու– թյունը 549,շկմ2 է, բն․՝ 46,3 հզ․ (1986), խը– տությունը՝ 84,3 մարդ/^ /2, վարչ․ կենտրո– նը՝ Սպիտակ։ Ունի 1 քաղաք (Սպիտակ), 1 ավան (Շիրակամուտ), 1 քաղ․, 1 ավանա– յին, 10 գյուղական սովետ։ Բնակավայ– րերն են․ Արևաշող, Գեղասաբ, Գոգա– րան, Լեռնանցք, Լեռնավան, Լուսաղ– բյուր, Խնկոյան, Ծաղկաբեր, Կաթնաջուր, Հարթագյուղ, Ղուրսալի, Շենավան, Շի– րակամոսո, Մեծ Պարնի, Զրաշեն, Սարա– հարթ, Սարալ, Սարալանջ, Սարամեջ, Սպիտակ, Քարաձոր։ Գտնվում է Փամբակ գետի վերին ավա– զանում, Փամբակի, Բազումի և Շիրակի լեռնաշղթաների միջև։ Ունի լեռնային կտրտված մակերևույթ՝ 1600–2292 it (Ուրասար) բարձրությամբ։ Օգտակար հանածոներից կան բազալտ, կրաքար, տուֆ, ավազ և հանքային ջրեր։ Տիրա– պետում են լեռնատափաստանային և լեռնամարգագետնային լանդշաֆտները։ Կլիման չափավոր ցամաքային Է, հունվա– րի միջին ջերմաստիճանը –5°ճ–ից մինչև – 12°C, հուլիսինը՝ 10–16°C, տարեկան տեղումները՝ 450–800 մմ, վեգետացիայի շրջանը՝ 100–160 օր։ Տարածքով հոսում է Փամբակ գետը՝ Զրաշեն և Չիչկան վտակ– ներով։ Գործում են Շիրակամուտի, Սպի– տակի աջափնյա և ձախափնյա ջրանցք– ները, ջրհան կայաններ։ Տնտեսության ճյուղերն են՝ գյուղատըն– տեսությունը, սննդի, թեթև արդյունաբե– րությունը, մեքենաշինությունը, հախճա– պակու և ռետինե իրերի արտադրությու– նը։ Կա 10 արդ․ ձեռնարկություն, 12 կո– լեկտիվ, 8 սովետական տնտեսություն։ Արտադրանքի ծավալով առաջատար են կարի, «Հայվերելակմեքենա» արտադր․ միավորումները, հացամթերքների, շաքա– րի կոմբինատները, տրիկոտաժի ֆաբ– րիկան։ Գյուղատնտեսության մեջ առա– ջատարը կաթնամսատու անասնապահու– թյունն Է։ Մշակում են հացահատիկ, կե– րային և բանջարանոցային կուլտուրա– ներ, շաքարի ճակնդեղ։ Զբաղվում են պտղաբուծությամբ։ Ունի կապի հանգույց4 16 բաժանմունքով։ Ավտոճանապարհների
