ուղևորության ընթացքում P․ մտերմական կապեր հաստատեց ականավոր գրական ու հասարակական գործիչների, ամենից առաջ Հ․ Հովհաննիսյանի և Հ․ Թումանյա– նի հետ։ Հայ պոեզիայի անթոլոգիայի նա– խաբանում P․ գրել է․ «․․․ Հայաստանը ուսումնասիրելու մեջ գտա վեհ, հոգևոր հրճվանքների անսպառ աղբյուր․․․ Որպես պատմաբան, որպես գիտության մարդ, ես Հայաստանի պատմության մեջ տեսա մի ամբողջ ինքնատիպ աշխարհ, որի հա– զարավոր հետաքրքիր, բարդ հարցերը գիտական հետաքրքրություն էին հարու– ցում, իսկ որպես բանաստեղծ, որպես արվեստագետ՝ հայ պոեզիայի մեջ տեսա գեղեցկության նույնպիսի մի ինքնատիպ աշխարհ, նոր, մինչ այդ ինձ անհայտ տիե– գերք, որտեղ փայլատակում ու լուսավառ– վում էին իսկական գեղարվեստական ստեղծագործության բարձրարժեք կերտ– վածքները»։ «Հայ պոեզիան հնագույն ժամա– նակներից մինչև մեր օրերը» ան– թոլոգիայի շապիկը Բ․ թարգմանել է հայ պոեզիայի 170-ից ավելի գործեր՝ հնագույն ժամանակներից մինչև XX դ․ 1-ին քառորդը։ Նա ռուս ըն– թերցողին առաջին անգամ ծանոթացրեց հայ ժող․, հին ու միջնադարյան պոեզիայի նմուշներին, նոր ժամանակի հայ բանա– ստեղծների ստեղծագործությանը։tP-ի թարգմանություններում ներկայացված է 40-ից ավելի բանաստեղծ և մի ամբողջ հազարամյակի հայ պոեզիայի գրեթե բոլոր անունները՝ Գրիգոր Նարեկացուց մինչև Վահան Տերյան։ P-ի թարգմանություննե– րի մեծ մասն այսօր էլ պահպանում է իր գեղարվեստական արժեքը։ «Հայ պոեզիա– յի․․․» ժողովածուի համար հայ բանաս– տեղծների գործերը թարգմանելու աշխա– տանքում P․ ներգրավեց այն ժամանակ– վա Ռուսաստանի բանաստեղծական լա– վագույն ուժերին։ P-ի արխիվում պահ– պանվել է «Հայաստան» պայմանական անունով ծավալուն արձակ ժողովածուի մանրամասն ու հանգամանալից ծրագի– րը, որով մտադիր էր ռուս ընթերցողին ներկայացնել բոլոր ժամանակների հայ պատմիչների ու գրողների ստեղծագոր– ծությունների առավել բնորոշ ու հետա– քըրքիր հատվածները՝ Մովսես Խորենա– ցուց մինչև Րաֆֆի և ուրիշներ։ Ցավոք, այդ մտահղացումը մնաց անկատար։ P․ Հայաստանի ու նրա գրականության հան– դեպ հետաքրքրություն ցուցաբերեց մին– չև իր կյանքի վերջը։ Մահից մեկ տարի առաջ նա թարգմանեց Ե․ Չարենցի «Ամե– նապոեմը»։ Հայաստանն ու նրա պատ– մական անցյալը P-ին ոգեշնչեցին ստեղ– ծելու իր բանաստեղծությունների շարքը («Հայերին», «Հայաստանին», «Արարա– տին», «Արարատը Երևանից», «Տիգրան Մեծ» ևն)։ Բարձր գնահատելով P-ի ծառայություն– ները հայ պոեզիայի մասսայականացման գործում՝ Աովետական Հայաստանի կա– ռավարությունը 1923-ի դեկտեմբերին, ծննդյան 50-ամյակի առթիվ, Հայաստանի ժող․ բանաստեղծի կոչում շնորհեց նրան։ P-ի անունով է կոչվում Երևանի ռուսաց և օտար լեզուների պետ․ մանկավարժական ինստ–ը։ (Տես նաև Բրյուսովյան ընթեր– ցումներ)։ Երկ* Բանաստեղծություններ, կազմեց, ծա– նոթագրեց և խմբագրեց Ս․ Տարոնցի, Ե․, 1957։ Վալերի Բրյուսովը Հայաստանի և հայ կուլտուրայի մասին, Ե․, 1967։ Избранные сочинения в двух томах, М․, 1955; Поэзия Ар– мении с древнейших времен до наших дней, под редакцией, вступительным очерком и примечаниями Валерия Брюсова, М«, 1916 (2 изд․, Е․, 1973); Летопись исторических судеб армянского народа, Е», 1940? Поэзия Армении в переводах и оценке В․ Я․ Брюсова, Е․, 1963; Армения в поэзии Брюсова, Е․, 1966; Стихи, М„, 1972, Գրկ․ Տերտերյան Ա․, Վ․ Բրյուսովը և հայ կուլտուրան, Ե․, 1944։ Գրիգոր– յ ա ն Կ․, Վ․ Բրյուսովը և հայ պոեզիան, Ե․, 1959։ Մարգարյան U․, Վալերի Բրյու– սով, Ե․, 1963։ Горький М․, Письма к Валерию Брюсову, Собр-․ соч․, тт․ 28, 29, М,, 1954–55,* Луначарский А․ В․, В․ Брюсов и революция, в его кн․։ Статьи о советской литературе, 2 испр․ и доп․ изд․, М․, 1971; Максимов Д․Е․, Брюсов․ Поэзия и позиция, Л․, 1969; Григорян К․ Н․, В․ Я․ Брюсов и армянская поэзия, М,( 1962․ Գ< Թաթոսյան
ԲՐՅՈՒՍՈՎՅԱՆ ԸՆԹԵՐՑՈՒՄՆԵՐ, Վ․ Յա․ Բրյուսովի գրական ժառանգության ուսում– նասիրությամբ զբաղվող բանասերների ու պատմաբանների համամիութենական գի– տական կոնֆերանսներ։ Կազմակերպվում են Երևանի Վ․ Ցա․ Բրյուսովի անվ․ ռու– սաց և օտար լեզուների պետ․ մանկավար– ժական ինստ–ի նախաձեռնությամբ՝ 1962-ից։ Բրյուսովյան առաջին (1962), երկրորդ (1963), երրորդ (1966) ընթեր– ցումներն անցկացվել են Երևանում, չոր– րորդը (1971)՝ Մոսկվայում։ Աովետական Միության գիտնականներից բացի Բ․ ը–ին մասնակցել են նաև այլ երկրների, մաս– նավորապես Բուլղարիայի ու Չեխոսլովա– կիայի մասնագետները։ Բ․ ը–ի նյութերը՝ զեկուցումներ, հաղորդումներ, հուշեր, առանձին ժողովածուներով, «Բրյոաով– յան ընթերցումներ» խորագրի տակ ռուս, հրատարակվել են Երևանում։ Այդ բոլոր ժողովածուները կազմել ու խմբագրել է գրականագետ Ղ․ Վ․ Այվազյանը։ Գրկ» Брюсовские чтения 1962 года, Е․, 1963; Брюсовские чтения 1963 года, Е․,1964; Брюсовские чтения 1966 года, Е․,1968; Брюч совские чтения 1971 года, Е․, 1973; Бер– ков П, И․, Первые Брюсовские чтения в Ереване, «Русская литература», 1963, № 2; Литвин Э․С․, Брюсовские чтения, նույն տեղում, 1970, Na 2․ Գ․ Թաթոսյան
ԲՐՅՈՒՍՏԵՐԻ ԱՆԿՅՈՒՆ, տես Բրյուս– ւռերի օրենք։
ԲՐՅՈՒՍՏԵՐԻ ՕՐԵՆՔ, դիէլեկտրիկի բեկ– ման ցուցչի (ո) և նրա վրա ընկնող լուսա– յին կամ ռադիոալիքների անկման այն անկյան (ф) կապն արտահայտող օրենք, որի դեպքում դիէլեկտրիկի մակերևույթից անդրադարձած ճառագայթումը լրիվ բևե– ռացած է։ Մահմանել է անգլիացի ֆիզիկոս Դ․ Բրյոատերը (1815); Ըստ P․ о-ի, tgqp=n։ Փ անկյունը կոչվում է Բրյ ու ստերի ա ն կ յ ու ն։ Քանի որ = п (У~Ь ԲեԿ՜ ման անկյունն է, տես գծ․), ապա Р․ օ–ից հետևում է, որ շօտփ = տեւ7 կամ Փ+ 7= = 90°։ Ուրեմն Բ․ о-ի իրականացման դեպ– քում անդրադարձող և բեկվող ճառագայթ– ներով կազմված անկյունը պետք է հավա– սար լինի 90°-ի։ Р․ օ․ մեկնաբանվում է այսպես, ընկնող լուսային ալիքի էլեկ– տրական դաշտը՝ Еընւլ․ [անկման հարթու– թյան մեջ (Ер)^․ և նրան ուղղահայաց՝ (1£*)ըն1լ․ բաղադրիչներով] դիէլեկտրի– կում առաջացնում է էլեկտրոնների տատա– նումներ, որոնց ուղղությունը համընկնում է բեկված ալիքի EԲьկ․ վեկտորի ուղղու– թյանը։ Այդ տատանումները բաժանման մակերևույթի վրա գրգռում են առաջին միջավայրում տարածվող անդրադարձած ալիք Еանդը․։ Բայց էլեկտրոնը իր տա– տանումների ուղղությամբ չի ճառագայ– թում։ Ուրեմն անդրադարձած լուսային ալիքում (Е3)ш^,․ էլեկտրական դաշ– տի տատանումները տեղի են ունենում միայն անկման հարթությանն ուղղահա– յաց հարթության մեջ։ Р․ օ․ Փորձնական խիստ դրսևորում չունի։ Ա․ Ոսկանյան
ԲՐՈԴԵԼԵ Աննա Ցուլիի [ծն․ 3(16)․9․ 1910, գ․ Տաուրոգա (Լխովայում)], լատիշ սովետական գրող։ Հեղափոխական շար– ժումներին մասնակցելու համար բան– տարկվել է (1932–36)։ «Պարտք» (1942), «Չթողնեք գնա» (1943), «Չիրականացած գաղափար» (1944) պիեսներում արտա– ցոլել է Հայրենական մեծ պատերազ– մի դրվագները։ Կոլտնտ․ կյանքին են նվիրված «Մրտի արյամբ» (1955), «Հավա– տարմություն» (1960) վեպերը։ Առավել նշանակալից արձակ գործերն են«Մարթա» (1950) վիպակը, «Խաղաղ քաղաք» (1967) վեպը՝ նվիրված Լա ավիա յ ում սովետական իշխանության համար մղված պայքարին։ £ՐՈԴԻ, քաղաք Ուկրաինական ՄԱՀ Լվա!ի մարզում։ 13,6 հզ․ բն․ (1968)։ Տրանսպոր– տային հանգույց է։ Պատմական աղբյուր– ներում առաջին անգամ հիշվում է XII դ․ սկզբին, երբ Բ․ գտնվել է Կիևյան Ռուսիա– յի կազմում։ Հայերը P-ում առաջին անգամ հիշա– տակվում են 1634-ին։ Մոտ 1683–1763-ին P-ում եղել է առանձին հայկ․ քաղաքային վարչություն՝ վոյթով, ավագների խոր– հըրդով և սեփական դատարանով։ ճդ․
