մաըաացիորեն վեր էին հանում չքավոր գյուղացու ծանր ճակատագիրը, պատմում գյուղը քայքայող սոցիալական հակասու–թյունների մասին։ Գ․ բերում էր լուսա–նկարչական ճշգրտությամբ արտացոլված գյուղական իրականության պատկերը։ Կենցաղագրական–բարքագրակաև ռևա– լիզմը գյուղագիրների ստեղծագործական մեթոդն Էր։ Մոտիկից դիտված իրականու–թյան արտացոլում պարզունակ և դյուր–ընկալ գեղարվեստական միջոցներով, ա՛յս է Գ–յան հատկանշական կողմը։ Տայ գյու–ղացիության ևոգնոր իսկական բխվածքը լինելով՝ Գ․ ներկայացնում է պատմա– ճանաչողական և հասարակագիտական արժեք։ Գ–յան ներկայացուցիչներից են Ա․ Արարատյանը, Գ․ Պապյանը, Սան–դալը, Ա․ Ագապյանը, Ա․ Ադելյանը, Բաբ– կենցը, Ս․ Մելիք–Շահնազարյանը, Ն․ Մա– միկոնյանը, Տ․ Մալխասյանը, Ա․ Աբով– յանը, Ա․ Շահնազարյանը, Ս․ Տեր–Ավե– ւոիքյանը, Զավախեցին, Ա․ Քալանթարը, Տ․ Առաքելյաևը։ Գրկ․ Տերաերյան Ա․, Նկատողություն–ներ մեր գյուղագիրների մասին, «Գիտ․ տեղ․ ԵՊՀ», Ե․, 1927, 2–3։ Գան իե լ յան Կ․, Հայ գյուղագրությունը 19-րդ դարում (1860-1890), Ե․, 1973։ Կ․ ԴանիեԱան․
ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ԴԸՊ–
ՐՈՑՆԵՐ, տես Երեկոյան կրթություն։
ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔ, տես Համայնք։
ԳՅՈՒՂԱԿԱՆ ՇԻՆԱՐԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԻ
ՆԻՍՏՐՈՒԹՅՈՒՆ ՀՍՍՀ, գյուղական շըր– ջանների շինարարությունը ղեկավարող (միութենական–ևաևրապետական) մար–մին։ Ստեղծվել է 1966-ի հունվ․ 1-ին։ 1954-ի օգոստոսից այդ ֆունկցիան իրա–կանացրել են Քաղաքային և գյուղական շինարարության հանրապետական, 1957-ի հունիսից՝ շինարարության մինիստրու–թյունները։ Ունի տեխնիկական, արտա–դրական, պլանային–տնտեսագիտական, նյութական ֆոնդերի, վերահսկիչ–վերըս– տուգիչ վարչություններ, ֆինանսական, մեխանիզացիայի ն տրանսպորտի, կա–պիտալ շինարարության բաժիններ։ Տան– րապեաության Էջմիածին, Աշտարակ, Ար– տաշատ, Տոկտեմբերյան քաղաքներում ն Սիսիանի, Մարտունու, Գուգարքի ու Ախուրյանի շրջաններում մինիստրությունն ունի շինարարական տրեստներ։ Գ․ շ․ մ․ աշխատանքներ է տանում կապալային կարգով գյուղատնտեսական, արդյունա–բերական, քաղաքացիական և բնակարա–նային կառույցների շինարարության ն շա–հագործման ուղղությամբ։ Մինիստրներ են աշխատել՝ Մ․ Սարուխանյանը (1954– 1961), Կ․Մարությանը (1961–65), Գ․ Կա– նեցյանը (1966–72)։ 1972-ից Գ․ շ–յան մինիստրն է Գ․ Թադնոսյանը։
ԳՅՈՒՂԱՏԵՂԻ, հին կամ միջնադարյան լքված գյուղական բնակավայր՝ երբեմնի տների, փողոցների ն նյութական մշա–կույթի այլ հուշարձանների հետքերով։ Պատմական Տպյսատանում գյուղերը լըք– վել են հիմնականում օտար նվաճողների ավերածությունների, երկրից բնակչու–թյան արտագաղթի, մասամբ էլ գյուղի տարածքում տեղի ունեցած փոփոխություն–ների (ջրի, աղբյուրների նվազման, ոռոգ–ման առուների ավերման ննի) հետևան– քով։ Նման դեպքերում բնակիչները տե–ղափոխվել են ավելի հարմար վայրեր։ Զգալի թվով Գ–ների ևետքեր կան Տայաս–տանի լեռնային և նախալեռնային շըր– ջաններում։ Տևս նաև Գյուղ։
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍ», պատկերազարդ շա–բաթաթերթ (1913-ից՝ երկշաբաթաթերթ)։ Թիֆլիսի Տայ գյուղատնտեսական ն տնայ–նագործական ընկերության հրատարա–կություն (․1914-ից)։ Լույս է տեսել 1909– 1914, 1916–17-ին, Թիֆլիսում։ Խմբագիր– հրատարակիչներ՝ Ա․ Աթանասյան, Ա․ Մա– հակյան։ Տանդեսը տպագրել է հոդվածներ այգեգործության, անասնապահության, բամբակագործության, մեղվաբուծության, շերամապահության, գյուղատնտեսական մեքենաների, տնկիների ու սերմերի մա–սին, աջակցել գյուղատնտեսական դաս–ընթացներին, հրատարակել «Գյուղատըն– տեսի գրադարան» մատենաշարը։ Տրա– պարակել է վիճակագրական տվյալներ (1913) Անդրկովկասում գործող ձեռնար–կությունների մասին, կազմակերպել գյու–ղատնտեսական ապրանքների և ձեռար–վեստի նմուշների թանգարան (1909)։ Տան– դեսին կից հրատարակվել է «Նոր առող–ջապահիկ» երկշաբաթաթերթը (1912-ից)։
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՎԻԱՑԻԱ, կիրառ–վում է հիվանդություններից և վնասատու–ներից բույսերի պատշպանության, մո–լախոտերի դեմ պայքարելու, խոտհարք–ներում ն արոտավայրերում անցանկալի ծառաթփուտային բուսականության ոչըն– չացման, հանքային պարարտանյութեր ներմուծելու, խոտերի, սաքսաուլի, բրըն– ձի աերոցանքի, գյուղատնտեսական բեռ–ների տեղափոխման, բուժօգնության, աե–րոնկարահանման համար։ ՍՍՏՄ–ում այդ նպատակներով օգտագործվում են հա–տուկ սարքեր ունեցող ԱՆ–2, ԱՆ–2Մ, 6ակ–12 ինքնաթիռները, ՄԻ–1, ՄԻ–2, Կա–15, Կա–26 ուղղաթիռները։
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ Տ Ш J- կական, գյուղատնտեսական ինստիտուտ, ՍՍՏՄ գյուղատնտե–սության մինիստրության բարձրագույն ուսումնական հաստատություն։ Կազմա–կերպվել է 1930-ին, Երևանում՝ պետական Հայկական գյուղատնտեսական ինստիտու–տի շենքը համալսարանի գյուղատնտեսական ֆա–կուլտետի հիմքի վրա ն կոչվել է այգե– բանջարաբուծական ինստիտուտ, 1932-ից՝ Տայկական գյուղատնտեսական ինստի–տուտ։ 1976-ին ունեցել է 5 ֆակուլտետ 9 մասնագիտություններով․ ագրոնոմիա–կան (ագրոնոմիա և կերարտադրություն), այգեպտղաբանջարաբուծական (այգե– գործություն և պտղաբանջարաբուծու–թյուն, գինու և պահածոների տեխնոլո–գիա), գյուղատնտևսության Էկոնոմիկայի (գյուղատնտեսության Էկոնոմիկա և կազ–մակերպում, հաշվառումը գյուղատնտե–սության մեջ), գյուղատնտեսության մե–քենայացման (գյուղատնտեսության մեքե–նայացում, ավտոտրանսպորտի շահագոր–ծում) և հիդրոմելիորացիայի։ Ֆակուլ–տետներն ունեն հեռակա ուսուցման բա–ժին։ 1969-ից գործում է նախապատրաս–տական բաժանմունք։ 1973–74 ուս․ տա–րում ունևր 3400 ուսանող։ Մինչև 1973-ը պատրաստել է 10300 մասնագետ։ 1966-ից ինստիտուտում գործում է գյուղատնտե–սության ղեկավար կադրերի պատրաստ–ման և մասնագետների որակավորման ֆակուլտետ, 1968-ից՝ հասարակական մասնագիտությունների ֆակուլտետ, ուր ուսանողներն ստանում են երկրորդ մաս–նագիտություն (լրագրող, կինոռեժիսոր, օպերատոր, մարզական հրահանգիչ նն)։ Ինստ–ը ունի 35 ամբիոն, գրադարան (230 հզ․ կտոր գիրք)։ Ինստ–ի ուսումնա–փորձ– նական բազաներ են ՏՍՍՏ Էջմիածնի շրջանի «Ոսկեհատ» տնտեսությունը ն ուսումնա–արտադրական կոմբինատը։ Ինստ–ում ուսումնասիրում են ՏՍՍՏ տար–բեր գոտիներում կերաբույսերի տեսա–կաշարի ընդլայնման, ?նոր հերբիցիդնե–րի սինթեզի, նոր սորտերի ստացման, լեռնային երկրագործության մեքենա–յացման, գյուղատնտ․ մեքևևաների կոնստ–րուկցիաների բարելավման, գյուղատնտ․ տարբեր ճյուղի արդյունավետության բարձրացման, գյուղատնտ․ կուլտուրանե–րի հիվանդությունների և վնասատուների դեմ պայքարի կազմակերպման, ոռոգ–ման ն մի շարք այլ գիտական պրոբլեմ–ներ։ Գյուղատնտ․ մեջ ներդրվել են ինստ–ում մշակված գիտական առա–ջարկներ․ արևածաղկի և եգիպտացորե–նի սորտեր ու հիբրիդներ, որոնց շնոր–հիվ հեկտարից ստացվում է 600–800 ց կանաչ զանգված։ Ֆենագոն հերբիցիդը ՍՍՏՄ տարբեր մարզերում փորձարկվե–լուց հետո արտադրվում է Սումգաիթի քիմկոմբինատում, նախալեռնային գոտու քարքարոտ հողերը յուրացնելու համար օգտագործվում է ինստ–ում նախագծված «ԿՈւՄՍ–100-Վ» քարհավաք մեքենան նն։ Ինստ–ում գործում է ասպիրանտուրա։ Ինստ–ի պրոֆեսորա՜դասախոսական կազ–մը և ուսանողների գիտական ընկերու–թյունը գիտական և բարեկամական կա–պերի մեջ են Մոսկվայի Տիմիրյազևի անվ․ և Ուկրաինայի գյուղատնտ․ ակա–դեմիաների, Վրացական ՍՍՏ ն Ադրբե–ջանական ՍՍՏ, ինչպես նաև Չեխոսլովա– կիայի, Տունգարիայի և Լեհաստանի գյու– ղատնտ․ ինստ–ների հետ։ Ինստ–ում դա– սախոսել են անվանի գիտնականներ՝ ՏՍՍՏ ԳԱ ակադեմիկոսներ Ա․ Թամամ– շյանը, Ս․ Ղամբարյանը, Մ․ Թումանյանը և Գ․ Աղաջանյանը, ՏՍՍՏ ԳԱ թղթ–ան– դամներ Խ․ Երիցյանը ն Տ․ Փանոսյանը, Լենինի անվ․ ՏամԳԳԱ թղթ–անդամ Խ․ Խաչատրյանը, պրոֆեսորևեր Պ․ Քալան– թարյանը, Տ․ Գյուլիքնխյանը, Տ․ Նավա– կատիկյանը, Ա․ Տևր–Պողոսյանը, Բ․ Մա– սինոն, Ն․ Տրոիցկին, Ս․ Սահակյանը և Ե․ Մովսիսյանը։ Այժմ գիտա–մանկավար–
