լծակների միջոցով կարգավորում է այն։ Վերջին հաշվով, Գ․ տ․ որոշվում է արդյու–նաբերության, հաղորդակցության միջոց–ների ն ժողովրդական տնտեսության մյուս ճյուղերի զարգացմամբ։ Այս կամ այն շրջանում դրանց զարգացումը օբյեկտիվո–րեն պահանջում է համապատասխանա–բար զարգացնել նաև գյուղատնտեսությու–նը։ Գյուղատնտ․ արդյունքների արտա–դրությունը կենտրոնացվում է այնտեղ, ուր բնակլիմայական և այլ նպաստավոր պայ–մաններ կան։ Իսկ մշակող արդյունաբերա–կան ձեռնարկությունը կառուցվում է գյու– ղատնտ․ հումքի արտադրությանը մոտ։ Օրինակ, Թալինի ջրանցքի շնորհիվ հնա–րավոր դարձավ շրջանում կազմակերպել խաղողի ու պտղի արտադրություն, ապա կառուցել գինու և պահածոների գործա–րաններ։ Տացահատիկի արտադրության աճն ու տեղաբաշխման կատարելագործումը ՍՍՏՄ ամբողջ գյուղատնտեսության զար–գացման ու ռացիոնալ տեղաբաշխման հիմքն Է։ Ուստի հացահատիկի արտադրու–թյան զգալի աճը, հատկապես վերջին երկու տասնամյակներում, պայմաններ է ստեղծել արմատական փոփոխություն–ներ կատարել երկրի բոլոր շրջանների գյուղատնտեսության մասնագիտացման ու տեղաբաշխման մեջ։ ՍՍՏՄ կազմավորու–մը յուրաքանչյուր հանրապետությանը (նաև ՏՍՍՏ–ին) հնարավորություն տվեց արտադրել գյուղատնտ․ այն կուլտուրա–ները, որոնց համար կան լավագույն պայ–մաններ։ Իսկ այն, ինչ տվյալ հանրապե–տությունում չի արտադրվում, կամ քիչ է արտադրվում, ներմուծվում է Սովետա–կան Միության այլ շրջաններից։ Օրինակ, ՏՍՍՏ իր սպառած հացահատիկի, կաթ–նամթերքի, մսի, կարտոֆիլի և այլ ապ–րանքների զգալի մասը ներմուծում է երկրի մյուս շրջաններից՝ միաժամանակ երկրի տարբեր շրջաններ արտահանելով խաղող, պւոոււլ, ծխախոտ, ևն։ Արտադրության տեղաբաշխման ու մաս–նագիտացման շնորհիվ երկիրն աստիճա–նաբար տրոհվում է ավելի փոքր գյուղա– տնտ․ շրջանների, որոնք իրենց բնական ռեսուրսներով, տնտեսական զարգաց– մամբ, բնակչության արտադրական վւոր– ձով դառնում են ժողովրդական տնտեսու–թյան ողջ համակարգի բաղկացուցիչ մա–սը՝ տնտ․ շղթայի մի օղակը։ Յուրաքան–չյուր շրջանի զարգացմամբ էլ, ի վևրջո, որոշվում է ամբողջ երկրի գյուղատնտե–սության զարգացումը։ Այդ իմաստով Տա– յաաոանը բաժանվում է 9 գյուղատնտե–սական շրջանների՝ Արարատյան հարթա–վայր, Արարատյան հարթավայրի նախա–լեռնային գոտի, կենտրոնական գոտի, Սնանի ավազանի, Լոռխ–Փամբակի, Շի– րակի, Դարալագյազի, Զանգեզուրի և հյուսիս–արևելյան գոտի։ Գյուղատնտեսական կարնորագույն արդյուևքների արտադրությունը ՏՍՍՏ–ում հիմնականում տեղաբաշխված է հետնյալ ձևով, խաղողի և պտղի արտադրություևը՝ Արարատյան հարթավայրում, նրան հարող նախալեռնային, ևյուսիս–արնելյան գոտի– ներում, Դարալագյազի, Զանգեզուրի և այլ շրջաններում, ծխախոտագործությու–նը՝ հյուսիս–արնելյան ու նախալեռնային գոտիներում, Դարալագյազի, Զանգեզու– րի, Սնանի ավազանի և այլ շրջաններում, խորդենու մշակությունը՝ Արարատյան հարթավայրում, բանջարաբոստանային և կարտոֆիլի արտադրությունը՝ Արա–րատյան հարթավայրում, քաղաքամերձ տնտեսություններում, Լոռի–Փամբակի ն Սնանի ավազանի շրջաններում, կաթնա– մսային անասնաբուծությանը՝ Լոռի–Փամ– բակի, Արարատյան հարթավայրի, նա–խալեռնային, կենտրոնական գոտիներում, Շիրակի, Սնանի ավազանի և այլ շրջան–ներում, ոչխարաբուծությունը՝ Զանգեզու– րի, նախալեռնային գոտու, Դարալագյա– զի, Շիրակի և այլ շրջաններում։
ԳՅՈՒՂԱՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ, նյութական արտադրության և մարդու տնտեսական գործունեության բնագավառ, արտադրում է սննդամթերք՝ բնակչության և հումք՝ արդյունաբերության համար։ 1974-ին գյուղատնտ․ արտադրության համար օգ–տագործվում էր երկրագնդի ցամաքի մոտ 1/4-ը, իսկ Գ–յամբ զբաղվում էիև երկրա–գնդի բնակչության կեսից ավելին։ Շատ երկրներում ազգային եկամտի 1/2-ը (ՍՍՏՄ–ում՝ 1/3-ը) ստացվում էր Գ՜ից։ ■ШУ․ ՛՛ « Որսի տեսարան, միջին քարի դարի ժայռա–նկար (Արագածի Զաղաններում) Որսի տեսարան, միջին քարի դարի վերջի, նոր քարի դարի սկզբի ժայռանկար (Աղմա– ղանում) Գ․ արդյունաբերության շատ ճյուղերի արտադրանքի խոշոր սպառողներից է (օրինակ, մեքենաշինության)։ Արտա–դրանքի բնույթին համապատասխան բա–ժանվում է երկու համալիր ճյուղի՝ երկ–րագործություն ն անասնապահություն։ Գ–յաև մեջ են մտնում նաև սննդամթերքի և հումքի նախնական մշակման այն ձնե– րը, որոնք չեն առանձնացված որպես ինքնուրույն ճյուղ (օրինակ, կաթի, վու–շի նախնական մշակումը), իսկ որոշ եր– կըրներում՝ անտառային տնտեսությունը։ Գյուղատնտ․ արտադրությունը բաղկա–ցած է մի քանի կարևոր պրոցեսներից, հողի նախապատրաստում և մշակում, ցանքս, ցանքսի խնամք, բերքահավաք, կենդանիների ու թռչունների բուծում, կերակրում, խնամք, պահվածք, արտա– խադոդի այգի Արագածի լանջին դրանքի նախնական մշակում, պահես–տավորում, պահպանում ևն։ Գ–յանը բնո–րոշ է կարևոր արտադրական պրոցեսնե–րի սեզոնայնությունը՝ կապված տարվա եղանակների և կենդանի օրգանիզմի աճի և զարգացման կենսաբանական օրինա–չափությունների հետ։ Գ․ իր խնդիրները լուծելիս հենվում է կենսաբանության, երկրաբանության, մեխանիկայի, քիմիա–յի, օդերևութաբանության, հասարակա– կան–տնտեսական և այլ գիտությունների նվաճումների վրա։ Գ–յան աստիճանական զարգացմանը զուգընթաց ձնավորվել է նան գյուղատնտ․ գիտությունների համա–կարգը, որն ընդգրկում է կենդանի օրգա–նիզմների աճեցման ու բազմացման օրի–նաչափությունները, արտադրության կազ–մակերպման, վարման սկզբունքները նն (տես Ագրոնոմիա)։ Գ․ մարդու տնտ․ գործունեության վա–ղագույն ձներից է։ Մոտավորապես մ․ թ․ 10 հզ․ տարի առաջ նախնադարյան մարդը հավաքչությունից և որսորդությունից ան–ցել է բույսերի մշակմանն ու կենդանի–ների ընտելացմանը։ Առաջինն ընտելաց–վել է շունը, ապա՝ խոզը, ոչխարը, տավա–րը, ձին են, իսկ բույսերից՝ մշակվել ցո– րենը, գարին են։ Գիտնականների մեծա–մասնության կարծիքով Գ․ ծագել է Ասիա– յի, Աֆրիկայի, Եվրոպայի ն Ամերիկայի բարեխառն ու առավել խոնավ կլիմա ունե– ցող շրջաններում։ Մինչկապիտալիստա–կան հասարակական–տնտեսական ֆոր–մացիաներում, որոնց բնորոշ էր բնատըն– տեսությունը, Գ․ տիրապետող էր, բայց սակավ արդյունավետ, իսկ արդյունաբե–րության նախնական շատ ձներ հիմնա– Բարձրաբուն ձնավորմամբ խաղողի այգի ՏՍՍՀ խաղողագործության, պտղաբուծու–թյան ն գինեգործության ԳՏԻ փորձարարա–կան հենակետում
