լի հեւո և կոչվում են ացիկլիկ արյունա–հոսություններ կամ մետրոռագիա– ն և ր։ P ու ժ ու մ ը՝ պատճառների վե–րացում, օրգանիզմի դիմադրողականու–թյունն ուժեղացնող, ցավը հանգստացնող դեղամիջոցներ, հորմոնային պատրաս–տուկներ, ֆիզիոթերապևտիկական պրո– ցեդուրներ, Դ–ի հիգիենայի կանոնների պահպանում։ Ե․ Մողնյան
ԴԱՇՏԱՎԱՅՐ, ցամաքի մաս՝ տեղադրված ծովի մակարդակից 200 մ ոչ բարձր։ Դ՜երը հիմնականում տափարակ կամ բլրավոր հարթավայրեր են՝ կազմված ծովային նստվածքներից ու գետային բերվածքնե–րից։ Կան նաև ծովի մակարդակից ցածր տեղադրված (Մերձկասպյան) և մարդու կողմից ծովից նվաճված Դ–եր (Տոլան– դիայում, ճապոնիայում ևն)։ Խոշորա– գույններից են Ամազոնի և Պարանայի Դ–երը։
ԴԱՇՏԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ, երկրագործության ճյուղ։ Գլխավորապես միամյա պարենա–յին (հատիկային հատկաընդեղեններ, ար– մատապտուղնևր, ձիթատու), ինչպես նաև թելատու և կերային դաշտային բույսերի աճեցման համակարգ։ Բնական և տնտ․ պայմաններին համապատասխան դաշ–տային կուլտուրաների ցանքատարածու–թյուններն աշխարհի տարբեր երկրներում բաշխված են անհամաչափ։ Ստացված արտադրանքի քանակի տե–սակետից առաջին տեղն զբաղեցնում է բրինձը, այնուհետև՝ ցորենը և եգիպտա–ցորենը։ Տացահատիկի արտադրության ավելի մեծ ծավալ ունի Ասիան, ապա Եվ–րոպան և Ամերիկան, կարտոֆիլի ու շա–քարի ճակնդեղի արտադրության հիմնա–կան մասը տալիս է Եվրոպան, հատիկա– ընդեղեններինը և յուղատուներինը՝ Ասիան, եգիպտացորենինը և եղեգնաշա– քարինը՝ Ամերիկան։ Դաշտային կուլտու–րաների բերքատվության առավել բարձր մակարդակ է դիտվում Եվրոպայում և Տյուսիսային Ամերիկայում։ Դաշտային կուլտուրաների ընդևանուր ցանքատարա– Աղ․ 2․ ՍՍՀՍ դաշտային կ ու լտ ուրաների ցանքատարած ու– թ յ ու ն ն և ր ը, բերքատվությունը և համախառն արտադրանքը (1974) Դաշտային կուլտուրաներ Ցանքատարածությու–նը մլն հա Բերքատվությունը 1 Лш-ից ց/հա Համախառն ար–տադրանքը մլն ա հացահատիկային կուլտու–րաներ 127,2 15,4 195,7 բամբակենի 2,88 29,2 8,41 շաքարի ճակնդեղ 3,61 216,0 77,9 արևածաղիկ 4,69 14,4 6,78 կարտոֆիլ 8,0 101,0 81,0 ծությամբ, ինչպես նաև ցորենի, աշորայի, վարսակի, կարտոֆիլի, շաքարի ճակըն– դեղի ցանքատարածությամբ ՍՍՏՄ աշ–խարհում գրավում է առաջին տեղը։ Մեծ ցանքատարածություններ ունեն նաև Չի–նաստանը, Տնդկաստանը, ԱՄՆ։ 1971-ին ՍՍՏՄ–ում վարելահողերը զբա–ղեցրել են 223,7 մլն հա, որից դաշտային կուլտուրաների ցանքատարածություննե–րը՝ 205,4 մլն հա։ Բարձրացել է երկրա–գործության կուլտուրան, արտադրության մեջ ներդրվել են նոր, բարձր բերքատու սելեկցիոն սորտեր։ Կարևորագույն դաշ–տային կուլտուրաների տարածություննե–րի 85–99% ցանվել է սորտային սերմե–րով։ Ոռոգվող վարևլահողերի տարածու–թյունը կազմել է ավելի քան 9 մլն հա։ Բարձրացել է գյուղատնտ․ կուլտուրաների բերքատվությունը, ավելացել ապրանքա–յին արտադրությունը։ Տին ևրկրագործա– կան շրջանների կողքին ստեղծվել են արժեքավոր կուլտուրաների (բամբակե–նի, շաքարի ճակնդեղ, եգիպտացորևն, բրինձ) մշակության նոր շրջաններ։ Մշա–կության մեջ են մտցվել մի շարք նոր կուլ–տուրաներ (գետնանուշ, խորդենի ևն)։ Կերային կուլտուրաների ցանքատարա–ծությունները կազմել ևն 65,2 (ընդ–հանուր ցանքատարածությունների 31,7%), որից բազմամյա խոտաբույսեր՝ 22,9 մլն հա, միամյա խոտաբույսեր՝ 18,9 մլն հա, սիլոսի և կերային նպատակով մշակվող եգիպտացորեն 17,8 մլն հա տարածու–թյուն։ Սովետական Տայաստանում խոշոր մե–քենայացված տնտեսությունների կազմա– Աղ․ 3․ Դ ա շ տայի ն կ ու [ տ ու ր աներ Ի Բեր ւ ք ա տ t վ ու թ յ ու ն ը ա շ խ ա ր հ ու մ Լց/հա–ով) Երկիր Ցորեն Գարի Վարսակ Եգիպտացորեն 1966 1968 1971 1966 1968 1971 | 1966 1968 1971 1966 1968 1971 Ֆրանսիա 28,3 36,6 38,6 28,1 32,9 38,7 38,0 28,7 30,6 45,0 52,6 53,7 ԳՖՀ 32,6 42,3 42,6 30,0 37,4 38,4 30,1 35,2 36,3 40,5 49,2 51,1 Շվեդիա 30,2 43,3 43,6 24,8 32,1 34,9 25,0 32,8 37,7 – – Կանադա 18,7 14,9 17,9 21,7 19,8 23,2 18,0 18,3 20,2 51,6 53,2 50,9 ԱՄՆ 17,7 19,2 20,9 20,7 23,4 24,5 16,1 19,2 20,2 45,4 49,3 54,5 Արգենտինա 12,0 9,8 12,8 10,7 10,3 10,7 13,1 12,1 12,1 21,5 19,4 24,4 Ավստրալիա 15,1 13,6 11,8 13,8 13,0 10,2 11,3 10,4 10,9 23,4 25,1 29,1 Աղ․ 4․ ՀՍՍՏ դաշտային կուլտ ուրաների ցանքատարածությունների բերքատվ ու թյունը և համախառն արտադրանքը Տարածությունները (հզ․ հա) Բերքատվությունը 1 Лш-ից ցյհա Համախառն արտադրանքը (հզ․ ց) 1972 1973 1974 1975 1972 1973 1974 1975 1972 1973 1974 1975 Հացահատիկ 166 174 161 160,1 15,8 16,5 13,9 17,1 2607 2859 2243 2739 Կերային կուլտուրաներ 182 188 185 182,1 – – – – – – – – Շաքարի ճակնդեղ 4 4 5 4,6 260 259 295 328 109 116 135 150 Ծխախոտ 6,5 6,6 6,6 6,9 22,7 21,8 22,5 22,4 148 144 153 154901 Կարտոֆիլ 17 19 19 9,7 83 132 149 88,8 143 246 277 864205 Աղ․ 1․ Դաշտային կուլտուրաների համաշխարհային թ յ ու ն ն և ր ը (հզ․ հա) տ ա ր ա ծ ու– Կուլտուրա 1951-1955 1956-1960 1961-1965 1967 1968 1971 հացահատիկային և ընդեղեն հատիկա– 668,3 708,6 724,0 749,7 760,6 779,1 բամբակներ 35,4 33,4 33,2 31,1 31,7 33,1 վուշ 1,9 2,1 2,0 1,7 1,6 1,6 կանեփ 1․1 0,9 0,7 0,7 – 0,6 շաքարի ճակնդեղ 4,7 6,1 7,6 8,0 7,9 7,6 ծխախոտ 3,3 3,4 3,8 4,2 4,1 4,0 կարտոֆիլ 22,9 24,9 23,9 22,9 22,8 22,5
