Գհաաշեն գյուղից մոտ 15 կմ հվ–արլ․, անաառի խորքում։ Տամալիրը բաղկացած է եկեղեցուց, գավթից, մաաուռից։ Շուր–ջը հին բնակավայրի ավերակներ են և Գեղձնուււի վան–քի (XII-XIII դդ․) եկեղեցու և գավ–թի հատակագիծը գերեզմանոց։ Եկեղեցիև կառուցված է սրբատաշ մուգ վարդագույև տուֆով, ուևի «գմբեթավոր դահլիճի» հորիևվտծք, որի արլ․ որմնամույթևրը համընկնում են աբսիդի կողերին։ Աբսիդի երկու կողմե–րում կան երկհարկանի ավանդատներ, որոնց երկրորդ հարկի մուտքերը բեմից են։ Պատերը դրսից մշակված են որմնա– կամարաշարով, հարուստ՝ հարդարան–քով։ Գավիթը շինված է նույն քարից, ունի համարյա քառակուսի հատակագիծ։ Պատ–կանում է «կենտրոնակազմ, խաչվող կա–մարներին դրվող ծածկով» գավիթների տիպին և ուևի XIII դ․ նվիրատվական արձաևագրություևներ։ Գրկ․ Եղիազաըյան ՝՝s․, Իջևանի շրշան (ուղեցույց), Ե․, 1947, էջ 15–16։ Մ․ Հասրւսթյան Գեղձնուաի վանքի (XII –XIII դդ․) եկեղեցու արևմտյան ճակատը գավթից
ԴԵՂՁՈՒՏ (մինչև 1967-ը՝ Ցամանջալու), գյուղ Տայկական ՍՍՏ Արտաշատի շըր– ջանում, շրջկենտրոնից 7 կմ հյուսիս։ Կոլ–տնտեսությունն զբաղվում է այգեգործու–թյամբ, պտղաբուծությամբ, բանջարաբու–ծությամբ և աևասևապահությամբ։ Ունի ութամյա դպրոց, ակումբ, բուժկայան։ Բնակիչների մի մասը եկել է Արևմտյաև Տայաստաևից, 1920-իև։
ԴԵՂՆԱՒՏ, մարդու օրգաևիզմի հյուս– վածքևերի դեղիև գունավորում՝ կապված արյան մեջ ավելցուկային բիլիռուբինի և ևրա փոխաևակայիև նյութերի կուտակ–ման հետ։ Ըստ առաջացման մեխանիզմի, Դ․ լինում է մի քանի տեսակ։ Նախալյարդային (պրեհեպա– տիկ) Գ․, բնորոշվում է շրջանառվող ար–յան մեջ ազատ բիլիռուբինի քանակի ավելացումով, որը պայմանավորված է արյան Էրիթրոցիտների քայքայման ուժե– ղացմամբ (հեմոլիտիկ Դ․) և բիլիռուբիևը գլյուկուրոևաթթվի ևետ կապող ֆերմենտ– ների բնածին կամ ձեռքբերովի պակասու–թյամբ։ Տեմոլիտիկ Դ․ հանդի–պում է նորածինների հեմոլիտիկ հիվան–դության և հեմոլիզող թույներով թունա–վորվելու դեպքերում։ Բնորոշ է բիլիռուբի– նի փոխանակային նյութերի արտազատ–ման ուժեղացումը մեզով (ուրոբիլիև) և կղաևքով (ստերկոբիլին)։ Դ–ի շարքիև եև պատկանում ևաև նորածինների դեղնախ–տը, կորիզայիև Դ․ և պատաևեկաև Դ․, երբ խանգարվում է բիլիռուբինի յուրացումն ու կապումը (առանց լյարդի բջիջների ախտահարման)։ Լյարդային (պա– րենքիմատոզ) Դ․ կապված է լյարդի օր–գանական, վարակական (տես Վարակիչ դեղնախտ՝ Բոտկինի հիվանդություն), մակաբուծական ախտահարումների, թու–նավորումների հետ և պայմանավորված է լեղայիև ու արյաև մազանոթայիև ցաևցի բերանակցումով, լեղու ներլյարդայիև կանգով (լյարդի բորբոքմաև դեպքում)։ Լյարդի ախտահարման ընդհանուր երե–վույթների հետ մևկտեղ մգանում է մևգի գույնը և անգունանում կղանքը։ Ե տ– լյարդային կամ մեխանիկական Դ․, բնորոշվում է լեղային ուղիների անցա–նելիության խանգարմամբ, որն առաջա–նում է նրանց սեղմման, փակման կամ ճնշման հևտևաևքով։ Ուղեկցվում է կղան– քում ստերկոբիլիևի լրիվ բացակայու–թյամբ։ Դ–ի մաքուր ձևեր շատ քիչ են հան–դիպում․ հեմոլիտիկ ձևի ժամանակ միա–նում է մեխանիկական կոմպոնենտը, մե–խանիկական Դ–ին միանում է լյարդի բջիջների ախտաևարումը ևև։ Արյաև մեջ լեղու բաղադրիչ մասերի քանակի բարձ–րացումն ուղեկցւիսմ է քորով (երբեմև՝ երկարատև)։ Մեխանիկական Դ–ի ժամա–նակ խանգարվում է աղիքային մարսողու–թյունը, ճարպերի և վիտամինների ներ–ծծումը, կրային վւոխանակությունը (օրգա–նիզմն աղքատանում է կրային աղերից)։ Տյուսվածքների դեղին գունավորումը եր–բեմն առաջանում է սննդի ներկող նյու–թերից (օրինակ, գազարի մեջ՝ կարոսփնը) և զաևազաև դեղորայքևերից։
ԴԵՂՆԱՄՈՐԹՆԵՐ, մոնղոչոիդ ռասայի ժո՞ ղովուրդևերի աևվաևումն ըստ մաշկի գույ– ևի (հևացած աևվաևում)։
ԴԵՂՆԱՓՈՐԻԿ (Ophisaurus apodus), իլի– կաօձերի ըևտանիքի անոտ մողես։ Մարմ–նի երկարությունը 1,2–1,5 մ Է, պատված ռոմբաձև թեՓուկներով։ Տասուն անհատ–ները մեջքի կողմից մուգ դարչնագույն եև, հաճախ դեղնականաչ կամ կարմրա–վուն երանգներով։ Ապրում է գետերի հո–վիտներում, նախալեռնային հարթություն–ներում, այգիներում, նոսր անտառնե–րում։ Թաքնվում է կրծողների բներում, քա–րերի, թփերի տակ։ Սնվում է խխունջնե–րով, միջատներով, մանր մողեսներով ու օձերով, թռչունների ձագերով։ Տարած–ված են Տյուսիսային Աֆրիկայում, Տվ–Արլ․ Եվրոպայում, Տվ–Արմ․ Ասիայում, ՍՍՏՄ–ում՝ Ղրիմում, Տյուսիսային Կով– կասում, Անդրկովկասում, Միջին Ասիա– յում, ՏՍՍՏ հվ․ և հս․ չոր շրջաններում։
ԴԵՄԱԳՈԳՈՍ (հուն, бщшусгубе, բառացի՝ ժողովրդի առաջնորդ), Տին Տունասաա– նում, մասնավորաբար դասական ժամա–նակների Աթևնքում, դեմոկրատ քաղա–քական գործիչների (Թեմիստոկլես, Պե– րիկլես և ուրիշևեր) աևվաևումը։ Դեմո–կրատիայի քաղ․ հակառակորդները հետա–գայում Դ–ին վերագրեցին բացասական իմաստ՝ այդպես անվանելով փառասեր քաղ․ այն գործիչներին, որոնք ձգտում Էին հանրաճանաչ դառնալ կեղծ, շողո–քորթ և ստահոդ այլ միջոցևերով։ Վերջիև ևշաևակությամբ Դ․ գործածվում է ժամա–նակակից քաղաքական բառարանում։
ԴԵՄԱՆԺՈՆ (Demangeon) Ալբեր (1872– 1940), ֆրանսիացի աշխարհագրագետ։ «Մարդու աշխարհագրության> ֆրանսիա–կան դւկրոցի ներկայացուցիչ Լիլի (1905– 1911) ն Փարիզի (1911-ից) համալսարան–ների պրոֆեսոր։ Աշխատությունները նվիր–ված են աշխարհագրության ընդհանուր հարցերին, գյուղական տարաբնակեցմա–նը, Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի, Նի– դերլանդների, Լյուքսեմբուրգի տնտ․ աշ–խարհագրությանը։
ԴԵՄԱՎԵՆԴ, հանգած հրաբուխ Էլբուրսի լեռներում, բարձրությունը 5604 մ (ամե–նաբարձր լեռնագագաթը՝ Իրանում)։ Կազմված է անդեզիաային լավաննրից*․ Գագաթնային մասում կան սառցադաշ– տեր, լանջերին՝ տաք գազերի, ցեխային և ծծմբային հոսքերի ելքեր։ Դ–ին նվիր–ված ևն պարսկական լեգենդներ։
ԴԵՄԱՐԿԱՑԻԱ ԵՎ ԴԵԼԻՄԻՏԱՏԻԱ ՍԱՀ–ՄԱՆՆԵՐԻ, միջազգային իրավունքում փո–խադարձ համաձայնությամբ ևարևան պե–տությունների սաևմաևագծի որոշումը հա–մապատասխան քարտեզի վրա (դելիմի– տացիա) և սահմանագծի անցկացումը երկրի մակերևույթի վրա (դեմարկացիա)։ Կատարվում Է, երբ աևհրաժեշտություև է առաջաևում որոշելու սահմաևևերի ճիշտ տեղը կամ լուծելու դրա հետ կապված խևդիրևեր։ Նախ, սահմաևակից պետու– թյուևևերի միջև ստեղծվում է դելիմիտա– ցիոև խառը հաևձևաժողով։ Երբ դելիմի– տացիան արժանանում է հավանության, շահագրգռված կառավարությունների հա–մաձայնությամբ կազմվում է նոր խաոը հանձնաժողով՝ կատարելու սահմանագծի դեմարկացիա, այսինքն՝ համապատաս–խան քարտեզի վրա տեղադրելու որոշ–ված սահմանային նշանները (սահմանա–յին սյուն, բուրգ, փշալարային ցանցեր
