րաչիզմին։ Դ–ի նախնական ձևը կրոնա– բաբոյախռսական ուսմունքներն են (զրա–դաշտականություն , որփեոսականություն, գնոստիցիզմ, մանիքեություն), որոնք աշ–խարհի հիմքում դնում են բարու և չարի հակամարտությունը։ Քրիստոնեական կրոնա–փիլ․ մոնիզմի դիրքևրից այսպիսի Դ–ի քննադատությունը տվել է Եզնիկ Կողբացին։ Բուն իմաստով փիլ․ Դ–ի ուսմունքներ առաջանում են նոր ժամա–նակներում, երբ հստակ գիտակցվում է փիլ․ հիմնական հարցը և ձևավորվում են դրա լուծման դժվարությունները։ Այդպի–սի Դ–ի դասական նմուշ է Դեկարւոի մե–տաֆիզիկան, որն ընդունում է աստծու գաղափարից ածանցյալ երկու կեցու–թյուն՝ հոգեկան և մատերիական, որոնք իրենց հատկություններով (համապա–տասխանաբար՝ մտածողության և տարա– ծակաևությանյ չեն կարող ածանցվել միմ–յանցից։ Տեսական այլ հիմքի վրա է ձևա–վորվում և այլ երանգ ունի Կանտի Դ․։ Կանտը տեսական կամուրջ չի գտնում զգայական փորձի և մտահասու վերա– ցակաև էությունների միջև, և դա դրսե– վորվում է որպես գոյաբանական Դ․՝ «ինքնին իրերի» ու երևույթների աշ–խարհի երկվություն, իմացաբանա–կան Դ․՝ գիտելիքի փորձնական բովան–դակության և ապրիորի տրամաբանա–կան ձևի երկվություև։ Երկփեղկվում է և կաևտյան ամբողջ համակարգը՝ տրոհ–վելով տեսական և գործևական բանա–կանության ոլորտների։ Մատերիալիս–տական մոնիզմը հաղթահարում է փիլ* Դ․՝ լուծելով փիլիսոփայության հիմնա–կան հարցի ևևտ կապված տեսական դժվարությունները։ Հ․ Գևորգյան
ԴՈՒԲԻՆԻՆ Նիկոլայ Պետրովիչ [ծն․ 22․12․1906 (4․1․1907), Կրոնշտադտ], սո–վետական գենետիկ, ՍՍՏՄ ԳԱ ակադե–միկոս (1966)։ ՍՄԿԿ անդամ 1969-ից։ 1928-ին ավարտել է Մոսկվայի պետական համալսարանը։ 1932-ից աշխաաել է Լ1ՍՏՄ ԳԱ գիտահետազոտական ինստ–ներում, 1969-ից Ընդհանուր գենետիկայի ինստ–ի դիրեկտորն է։ Տիմնական գիտական աշ–խատությունները նվիրված են ընդ–հանուր և էվոլյուցիոն գեևետիկայի պրոբլեմևերին։ Դ․ (Ա․ Սերեբրովսկու հետ) բացահայտել է գենի տրոհելիու– թյան և կոմպլեմեևտացիայի երևույթը, տվել քրոմոսոմևերի կառուցվածքի ու ֆունկցիայի ամբողջականության գաղա–փարը, պոպուլյացիաներում հայտնաբե–րել է մահացու և ենթամահացու մուտա–ցիաների առկայությունը, մշակել է նաև ռադիացիոն ու Էվոլյուցիոն գենետիկայի մի շարք պրոբլեմներ, հետազոտություն–ներ կատարել տիեզերական գենետիկա–յի բնագավառում։ Արտասահմանյան մի շարք ԳԱ, Մեծ Բրիաանիայի գենետիկնե–րի ընկերության անդամ է։ Լենինյան մրցա–նակի դափնեկիր (1966)։ Երկ․ Молекулярная генетика и действие излучений на наследственность, М․, 1963} Общая генетика, М,, 1970*
ԴՈՒԲԼԻԿԱՏ, որևէ փաստաթղթի կրկնօ– րիևակ (երկրորդ օրինակ), իսկականի հեա ունի հավասար իրավական ուժ և տրվում է բնագրի կորստի դեպքում։ Դ հհմնականում ծառաւում է արդ․ և առևտրական կազմակերպություններին, նրանց գործառնությունների ընդհատու–մը կանխելու համար։ Երկաթուղային, ծովային և օդայիև միջազգային փոխա–դրումների ժամանակ ապրանք ուղարկո–ղին տրվում է Դ․» որպևս փոխադրվող բեռի ընդունման վերադիր (անդորրագրի ձևով)։
ԴՈՒԲԼԻՆ (Dublin, հին իռլանդերեն Dubh- lin-ից, բառացի՝ սև գետախորշ), Բալե– Ախա–Կլիախ (իռլանդերեն Baile Atha Cliath – վայր՝ ուռուտով ծածկված ծան–ծաղուտի մոտ), Իռլանդական Տանրա– պետության մայրաքաղաքը, երկրի քաղ․, տնտ․ և կուլտուրական կենտրոնը։ 778,1 հզ․ բն․ (1975 արվարձաններով)։
ԴՈՒՐՆԱ, քաղաք ՌՍՖՍՏ Մոսկվայի մար–զում, Մոսկվայից 128 կմ հյուսիս, Վոլգա– յի ափին, Դուբնա գետի միախառնման վայրից ոչ հեռու։ 50 հզ․ բն․ (1976)։ Այս–տեղ է գտնվում Մոսկվայի ռադիոտեխնի–կայի, էլեկտրոնիկայի և ավտոմատիկայի իևստ–ի մասնաճյուղը և միջուկային հե–տազոտությունների միացյալ ինստ–ը։ Քա–ղաք է 1956-ից։
ԴՈՒԲՐԱՎԻ, գյուղ Կրասնոդարի երկրա–մասի Սոչիի Ադլերի շրջանում, շրջկենտ–րոնից 15 կմ հյուսիս–արևմուտք։ Բնակիչ– ները՝ ռուսներ, հայեր։ Դ․ անտառատըն– տեսություն է (խցանածառի և էվկալիպտի աճեցում)։ Ունի ռուս, տարրական դըպ– րոց, ակումբ, բուժկայան։ Տայերը եկևլ են շրջակա գյուղերից, 1930-ին։
ԴՈՒԲՐՈՎԻՆ Նիկոլայ Ֆեոդորովիչ (1837– 1904), ռուս ռազմական պատմաբան։ Պե– տերբուրգի ԳԱ ակադեմիկոս (1890), հրե–տանու գևներալ։ Ավարտևլ է Միխայլով– յան հրետանային ակադեմիան։ 1869–ից Գլխավոր շտաբում զբաղվել է ռազմա– պատմական ուսումնասիրություններով։ 1882-ից եղել է Ռազմա՜գիտական կոմի–տեի անդամ, 1893-ից՝ ԳԱ գիտ․ քարտու–ղար, 1896-ից՝ «Ռուսկայա ստարինա» («Русская старина») ամսագրի խմբա–գիր։ Տեղինակ է բազմաթիվ հոդվածների և մենագրությունների, որոնք պարունա–կում են վւաստական ևարուստ նյութ (մասնավորապես արժեքավոր են հայ ժողովրդի պատմության XIX դ․ 1-ին կեսի վերաբերյալ նյութերը)։ «Կովկասումռուս–ների պատերազմի ու տիրակալման պատ–մությունը» (հ․ 1–6, 1871 – 88), «1853– 1856 թթ․ Արնելյան պատերազմը» (1878), «Ղրիմի միացումը Ռուսաստանին» (հ․ 1–4, 1885–89), «Տայրենական պատե–րազմը ժամանակակիցների նամակնե–րում» (1882) և այլ աշխաաություևևեր շարադրված եև պաշտոնական պատմա–գրության տեսանկյունից։ Երկ․ История войны и владычества русских на Кавказе, т․ 1–6, СПБ, 1871–88,
ԴՈՒԲՐՈՎԻՆՍԿԻ Իոսիֆ Ֆեոդորովիչ (կու–սակցական ծածկանունը՝ Ի ն ո կ և ն - տ ի) [ 14(26)․8․1877, գ․ Պոկրովսկ–Լի– պովցի (այժմ՝ Օրյոլի մարզի Մալոար– խանգելսկի շրջան) – 19․5(1․6)․1913], պրոֆեսիոնալ ևեղափոխական, բոլշևիկ–յան կուսակցության* գործիչ։ Կուրսկի (մինչև 1895) և Օրյոլի (1896) ռեալակաև ուսումևարաևևերում սովորելու տարիևե– րիև մասնակցել է նարոդովոլյան խմբակ–ների աշխատանքներին, հետո դարձել մարքսիստ։ Դ․ Մոսկվայի «Բանվորների միության» ղեկավարներից էր*․ ՌՍԴԲԿ II համագումարից (1903) հետո անցել է բոլշևիկևերի կողմը։ Եղել է Մոսկվայի Դեկտեմբերյան զիևված ապստամբությաև (1905) ղեկավարներից, մասնակցել
ՌՍԴԲԿ V համագումարի (1907, Լոնդոն) նախապատրաստմանը, որտեղ ընտրվել է ՌՍԴԲԿ ԿԿ–ի անդամ։ Բազմիցս ձեր–բակալվել և աքսորվել ք– Մահացել է Տուրուխանյան աքսորավայրում։ Վ․ Ի․ Լենինը, քևնադաաելով Դ–ի որոշ հաշտ–վողական սխալները, միաժամանակ բար– ձըր է գնաևատել նրան, որպես բանվոր դասակարգի գործին անսահմանորեն նվիրված հեղափոխականի։
ԴՈՒԲՐՈՎԻՑԱ, հայկական գաղթավայր Ուկրաինայում, XVII դարում (այժմ՝ հա–մանուն գյուղը Ուկրաինական ՍՍՏ Վին– նիցայի մարզի Բարի շրջանում)։ Լեհաս–տանի Սիգիզմունդ III թագավորը 1615-ի մարտի 21-ի հրովարտակով (Դ–ի հայերի մասին պահպանված հնագույն վավերա–գիրը) հայերին թույլատրում է հաստատ–
