նին։ 1916–17-ին սովորել է Մոսկվայի Գեղարվեսաական թաարոնի առաջին ստուդիայում։ Սովետական կարգերի հաս–տատումից հետո խաղացել է Լենինականի, Թիֆլիսի, Բաքվի հայկ․ թատրոններում։ 1926–28-ին եղել է Եվրոպայում, սփյուռ–քահայ թատերախմբերի հետ ելույթներ ունեցել Բրյոաելում և Փարիզում։ 1932-ից վերջևականապես հաստատվել է Լենինա–կանի Ա․ Մռավյանի անվ․ թատրոնում։ Բեմական բարձր կուլտուրայով են օժտ–ված Դ–ի լավագույն կերպարները՝ Կրու– չինինա (Ա․ Օստրովսկու «Անմեղ մեղավոր–ներ», 1939), Փառանձեմ (Դեմիրճյանի «Երկիր հայրենի», 1943), Տերտրուդ (Բալ– զակի «Խորթ մայրը», 1944), Սալոմե (Սուն– դուկյանի «Քանդած օջախ», 1947), Պո– լինա (Գորկու «Թշնամիներ», 1950)։ Գրկ․ Գ ա դ ա չ ի կ Ս․, Փ ա շ ա յ ա ն Ռ․, Եկաաերինա Դուրյան–Արմենյան, Լենինա– կան, 1966։ Ս․ Հարությունյան
ԴՈԻՐՈՎՆԵՐ, ռուս կրկեսային արտիստ–ների, կենդանիներ վարժեցնողների ըն–տանիք։ Անատոլի Լեոնիդո– վիչ Դ․ (1864–1916), հանդես է եկել 1879-ին, որպես ծաղրածու։ 1882-ից ցու–ցադրել է վարժեցված կենդանիներ։ Կըր– կեսի առաջին արտիստն է, որ դիմել է քաղ․ երգիծանքին։ Վլադիմիր Լեոնիդովիչ Դ․ (1863–1934),
ՌՍՖՍՏ վաստ․ արտիստ (1927)։ Ա․ Լ․ Դուրովի եղբայրը։ 1879-ից աշխատել է կրկեսում, որպես ծաղրածու–երգիծաբան ն վարժեցնող։ Կենդանիների բնազդների ն ռեֆլեքսների ուսումնասիրման, նրանց նկատմամբ մարդկային վևրաբերմունքի հիման վրա մշակել է վարժեցման համա–կարգ։ Անատոլի ԱնատոլնիչԴ․ (1887–1928), Ա․ Լ․ Դուրովի որդին։ Վլադիմիր Գրիգորևիչ Դ․ (1909–1972), ՍՍՏՄ ժող․ արտիստ (1967)։ Ա․ Լ․ Դուրովի թոռը։ Իր ելույթներում զու–գորդել է երգիծական ծաղրածուությունը ն վարժեցված կենդանիների ու թռչուն– ների ցուցադրումը՜․ 6 ուրի Վլադի–միր ո վ ի չ Դ․ (1909-1971), ՍՍՏՄ Ժող․ արտիստ (1971)։ ՍՄԿԿ անդամ 1947-ից։ Զարգացրել է պապի՝ Վ․ Լ․ Դուրովի ար–վեստի սկզբունքները։ Թերեզա Վ ա– ս ի լ և և ա Դ․ (ծն․ 1926), ՌՍՖՍՏ վաստ․ արտիստուհի (1969)։ Ա, Լ․ Դուրովի թո–ռը։ Ելույթ է ունենում (1947-ից) կենդանի–ների խառը խմբով։ Պատկերազարդումը տես 463-րդ էջում։
ԴՈՒՔՍ, դ ու կ, տ ու կ (լատ․ dux – առաջնորդ), 1․ պատվաստիճան, ռազմա–կան ն քաղաքական պաշտոն Տռոմեական կայսրության ուշ, բյուգանդական կայսրու–թյան վաղ ժամանակաշրջանում։ X դ․ Դ․ պատվաստիճանը տարածված է եղել Բյուզանդիայում, ուր զորավարի իրավա– սություններն անցել են Դ–ին կամ կաւոա– պանին, որին անհրաժեշտության դեպ–քում ենթարկվել են մի քանի բանակա– թեմեր։ Դ–երը XI դ․ ձեռք են բերել քաղ․ ու դատավարական իշխանություն և XII դ․ արդեև լիիրավ փոխարքաներ էին նա–հանգներում։ XI–XII դդ․ աղբյուրներում զորավար, արքոնտ, կատապան և Դ․ անվանումները հաճախ գործածվել են միմյանց փոխարեն։ 2․ Տին գերմանացի–ների մոտ Դ․ (հերցոգ) եղել է ցեղի ընտ–րովի առաջնորդը, վաղ միջնադարի Արն– մըտյան Եվրոպայում՝ ցևղային իշխան, ֆեոդալական մասնատվածության շըր– ջանում՝ ևրկրամասի տիրակալ։ Ռազմա– ֆեոդալական աստիճանակարգում զբա–ղեցրել է երկրորդ տեղը թագավորից հե–տո։ Ֆեոդալական մասնատվածության վերացումից հետո Դ․ եղել է ավագանու բարձր տիտղոսներից մեկը։ X–XI դդ․ Տայաստանի նվաճված նաևանգների կա–ռավարման համար Բյուզանդիայի նշա–նակած կառավարիչները կոչվել ևն Դ–եր (Տայքում, Վասպուրականում, Անիի կա՜ ւոապանությունոււէ)։ Տայաստանի բյու–գանդական հայազգի կառավարիչնևրն իրենց անվանել են դուկ, տուկ ևն, իսկ Արիստակես Լաստիվերտցին այդ անվա–նումների փոխարեն օգտագործել է գավա– ռապետ, գավառատեր, իշխան, կողմնա–կալ տերմինները։ Դ․ տուկ են անվանել նաև Եդեսիայի և Աևտիոքի խաչակիր կառավարիչներին, հոգնոր առաջնորդնե–րին (քրիստոնյա և մահմեդական); Հ․ Բարթիկյան ԴՈՒ ՖՈՒ (712–770), չիև բաևաստեղծ։ «Իևչ կար իմ հոգում, երբ ես մայրաքա–ղաքից գևացի Ֆինսյան» (755) պոեմում արտահայտել է մարդկաևց հավասարու–թյան մասին իր երազանքը։ Տայտնի է նրա մերկացնող բանաստևղծությունների գիրքը՝ «Երեք տիրակալ», «Երեք հրա–ժեշտ»։ Դ․ Ֆ․ բնաևկարային քնարերգու–թյան վարպետ Է, երգել է մարդու և բնու–թյան միասնության հավերժությունը («Գարնանային ջրեր», «Վաղ եմ արթնա–նում» ևև)։ Մեծ ազդեցություն է թողել ամբողջ Տեռավոր Արևելքի բանաստեղ–ծական արվեստի զարգացման վրա։
ԴՕՍԱԱՖ (ռուս․ ДОСААФ։ Добровольное общество содействия армии, авиации и флоту – Բաևակին, ավիացիային և նա– վատորմիև աջակցող կամավոր ընկերու–թյուն), աշխատավորնևրի մասսայական կազմակերպություն, որի նպատակն է աջակցել երկրի պաշտպանունակության ամրապնդմանը և աշխատավորևերի նա–խապատրաստմանը սոցիալիստական հայրենիքի պաշտպանության համար։ Դ–ին նախորդել են Օդային նավատորմի բարեկամների ընկերությունը (1923), Քիմ․ պաշտպանության ընկերությունը (1924), Ավիաքիմիակաե ընկերությունը (1925), Պաջըավիաքիմը (1927), ապա բանակին, ավիացիային, նավատորմին աջակցող առանձին ընկերություններ (1948), որոնց միավորումով 1951-ին կազմակերպվեց Դ․։ Ընկերությունն ունի իր կանոնադրու–թյունը, դրոշը և խորհրդաևշաևը։ Դ–ի հիմ– քըն են՝ գործարաններում, հիմնակու–թյուններում, կոլտնտեսություններում և այլուր ստեղծված սկզբևական կազմա–կերպությունները։ Ընկերության անդամ կարող են լինել 14 տարին լրացրած քա–ղաքացիները։ ՍՍՏՄ Դ․ ունի 330 հզ․ (1977) սկզբնական կազմակերպություն, որոնք ընդգրկում են 80 մլն անդամ։ Տրա– տարակվում են լրագրեր, ամսագրեր, տե–ղեկագրեր («Սովետսկի պատրիոտ», «Վոեննիև զնանիա», «Կռիլյա Ռոդինի» նն)։ Դ–ի բարձրագույն մարմինը ընկերու–թյան համագումարև Է, կենտրոնական կոմիտեի նախագահն է Սովետական Միու–թյան եռակի հերոս, ավիացիայի մարշալ Ա․ Պոկրիշկինը։ Ընկերությունը պարգևա– տըրվել է Լենինի և Կարմիր դրոշի շքա–նշաններով։ ՏՍՍՏ Դ․ անցել է կազմակերպական նույն ճանապարհը, ինչ և միութենականը։ 1977-ին հանրապետությունում կար 4720 սկզբնական կազմակերպություն։ Գոր–ծում են Դ–ի ավտոմոտոսպորտի, ռադիոյի, հրաձգային, ավիասպորտի և այլ ակումբ– ներ։ ՏՍՍՏ Դ–ի կեևտրոևական կոմի–տեի նախագահն է գեներալ–մայոր Ի․ Բաղ– րամյանը (1973-ից)։ Ընկերությունը պար– գնատրվել է ՏՍՍՏ Գերագույն սովետի պատվոգրով, ՏամԿԽ–ի, ՍՍՏՄ Դ–ի կենտրոնական կոմիտեի և ՏամԼԿԵՄ Կենտկոմի փոխանցիկ դրոշներով։ 1976-ի դեկտեմբերին կայացավ ՏՄՍՏ Դ–ի I հա–մագումարը։ Ա, Գրիգորյան ԴՕՐ^ԻՆԻ Ալսիդ Դեսալին (6․9․1802, Կուերոն – 30․6․18․57, Փարիզ), ֆրան–սիացի հնէաբան։ 1826–33-ին ճանապար–հորդել է Տարավային Ամերիկայով։ Փա– րիզի բնագիտական պատմության թան–գարանի հնէաբանության պրոֆեսոր (1853-ից)։ Նկարագրել է մի քանի տասնյակ ևգ․ օրգ․ մնացորդներ (փափկամորթներ, Փշամորթներ ևն)։ Զարգացևելով իր ուսուցչի՝ ժ․ Կյուվեի կատաստրոֆների տեսությունը, ևա գտևում էր, որ յուրա– քաևչյուր կատաստրոֆի ժամանակ տե–ղի է ունենում մայր ցամաքների ու օվկիա–նոսների գրեթե ակնթարթային հերթա–փոխում, բոլոր կենդանի արարածները ոչնչանում են, այնուհետն գերբնական ուժերի շնորհիվ ստեղծվում են նոր օրգա–նիզմներ։
