գրերը հետագայում ոչնչացել են, դեռևս Y դարում թարգմանվել են ևայերենի (տես «Ցուցակ ձեռագրաց Մաշտոցի անվան Մա–տենադարանի», հ․ 1–2, Ե․, 1965–70։ Զարբևանալյան Գ․, Մատենա–դարան հայկական թարգմանությանց նախնյաց, Վնւո․, 1889)։ Տայ մատենա–գրության մեջ տարածում են գտել «Յա– ղագս երգոց Սաղմոսարանին», «Վասն ականց պատուականաց» գործերը և Ղու– կասի Ավետարանի թեմաներով գրված ճառևրը։ Ե․ Կ–ու «Գիրք հերձուածոց» եր–կը Եզնիկ Կողբացու «Եղծ ադանդոց»–ի սկզբնաղբյուրներից է; Լ․ Տեր–Պեարոսյահ
ԵՌԱԲԱՐԲԱՌ, մեկ վանկի սահմաննե–րում երեք ձայնավորի (կամ ձայնավոր ու ձայնորդ հնչյունների) զուգակցումը ար–տասանական սերտ միասնությամբ, զու–գակցվող տարրևրից մեկի վանկարար հատկության պահպանումով։ Ըստ վան–կարար և առավել լիահունչ տարրի դիր–քի, զանազանում են բարձրացող (երբ վանկարար տարրը վերջում է), իջնող (երբ վանկարար տարրը սկզբում է), բարձրացող–իջնող (երբ վանկարար տար–րը ոչ վանկարար տարրերի մեջտեղում Է) Ե–ներ; Գրաբարն ունեցել է եաւ (այգեաւք), իայ (միայն), ւոյ (այգւոյն) և այլ Ե–նևր։ ժամանակակից արևելահայ գրական լե–զուն Ե–ներ չունի։ Տես նաև Երկբարբառ։ Տ․ Պեւորոսյան
ԵՌԱԲԼՐԻ ՍԱՐԱՎԱՆԴ, գտնվում է Տայ– կական ՍՍՏ Գորիսի շրջանում։ Տվ–ում և հվ–արմ–ում ուղղորդ լանջերով իջնում է Որոտանի կանիոնը։ Արլ–ից սահմանա–գծվում է Գորիս գետի կիրճով, արմից՝ ժամանակավոր հոսք ունեցող Զորզորի հովտով։ Տս․ սահմանը պայմանականո–րեն անցնում է Իշխանասարի հվ․ ստո–րոտներով։ Բարձրությունը 1400–2400 մ է։ Կազմված է վերին պլիոցենի և չորրոր–դականի անդեզիտաբազալտներից, որոնք ծածկված են հողմնահարման հզոր կեղե– վով։ Ունի հվ–արլ․ դիրքադրություն և թույլ մասնատված մակերևույթ։ Ե․ ս–ում կան լավ արտահայտված խառնարաննե–րով բազմաթիվ հրաբխային կոներ (Գու– թանաթումբ, 2271 մ, Արորակ, 2842 г/, Եռաբլուր, 2123 մ), որոնց հարաբերական բարձրությունը հասնում է 150–-350 г/–ի։ Ունի չափավոր ցուրտ կլիմա։ Տարեկան տեղումները 650–700 մմ են։ Տարածված են թույլ կրազերծված սեահողերը։ Բու–սածածկույթը լեռնատափաստանային Է։ Մշակում ևն հացահատիկային կուլտու–րաներ։ Որոտանի էներգետիկ–ոռոգիչ համալիրի ավարտից հետո Ե․ ս–ի զգալի մասը ոռոգվելու է։ Զարգացման հեռա–նկարներ ունի պտղաբուծությունը։
ԵՌԱԳՈՒՅՆ ՄԱՆՈՒՇԱԿ, UI ն J ՈԼ Ա1 Ш- յի աչիկներ (viola tricolor), մա– նուշակազգիների ընտանիքի միամյա, երկամյա խոտաբույս։ Տերևները լայն ձվաձև կամ երկարավուն նշտարաձև են՝ բութ եզրերով։ Ծաղիկները եռագույն են, պտուղները՝ տուփիկ։ Վայրի վիճակում աճում է Եվրոպայում և Ասիայում։ Սելեկ–ցիայի միջոցով ստացվել են դեկորատիվ ձներ, որոնց ծաղիկները խոշոր են, գու–նեղ։ Ամենուր, ինչպես նաև ՏՍՍՏ–ում, կիրառվում է ծաղկային ձևավորումնե–րում։ Բազմացվում է սերմերով։ Վայրի Ե․ մ․ օգտագործվում է բժշկության մեջ՝ որպես խորխաբեր միջոց։
ԵՌԱԴԱՇՏ, եռադաշտյա ցանքաշրջանա–ռություն, բնորոշ է երկրագործության ցելային համակարգին՝ ցել, աշնանա–ցան, գարնանացան հաջորդականու – թյամբ։ Աստիճանաբար դուրս մղվեց ցան–քաշրջանառության ավևլի կատարելա–գործված ձևերի կողմից։ Տես նաև Երկրա–գործության համակարգեր։
ԵՌԱԹՄԲԵՐ, հրաբխային լեռնազանգ–ված Տայկական ՍՍՏ–ում, Գեղամա լեռնե– րի հյուսիս–արևելքում։ Առաջացել է ան– թրոպոգենում։ Բարձրությունը մինչև 2480 մ է, հիմքի տրամագիծը՝ մոտ 2,2 կմ։ Կենտրոնական մասը պսակվում է հինգ խոշոր և մի քանի մանր հրաբխային կո–ներով՝ կազմված լավաներից ու խարամ–ներից։ Գագաթնային մասում կա երկու խառնարան։ Լանջերը ծածկված են լեռ–նատափաստանային բուսածածկույթով և օգտագործվում են որպես ամառային արո–տավայրեր։ ԵՌԱԿ ԱԼՈՒՄ, մանր կամ փոշենման նյու–թերից կարծր և ծակոտկեն կտորներ ստա–նալու պրոցես։ Տես Ագչոմերացում, Փո~ շեմեաաւուրգքւա։
ԵՌԱԿԱՏԱՐ, լեռնագագաթ Տայկական ՍՍՏ–ում, Եղնախաղի լեռնաշղթայում։ Բարձրությունը 3011 մ Է։ Կազմված է վե– րին պլիոցենի անդեզիտաբազալտային լավաներից։ Լանջերը թեք են՝ ծածկված ալպյան մարգագետիններով։ Տիրապե–տում են սառնամանիքային հողմնահա– րումը ն նիվացիոն (ձնային) պրոցեսները։ Անթրոպոգենում ենթարկվել է սառցա–պատման։ Տվ–արլ․ լանջին պահպանվել է սառցադաշտային կրկեսը, որից սկիզբ է առնում Կատարաջրի տրոգը։
ԵՌԱԿԻ ԿԵՏ, երեք ֆազի կայուն հավա–սարակշռությանը համապատասխանող կետ նյութի վիճակի դիագրամի վրա, յուրաքանչյուր նյութի համար տրվում է ջերմաստիճանի (է) և ճնշման (p) որոշակի արժեքներով (p-t դիագրամի վրա)։ Օրինակ, ջրի Ե․ կ–ի t=0,0075°C, p= = 6․10՜3 մթն (ջրի Ե․ կ․ ջերմաստիճանի բացարձակ թերմոդինամիկական ցուցնա–կի հիմնական ռեպերային կետն է)։ Միա– բաղադրիչ համակարգի հավասարակշիռ վիճակում կարող են գտնվել միայն երեք ֆազ (տես Ֆազերի կանոն), ուստի Ե․ կ․ մեկն Է։ Եթե հնարավոր ֆազերի թիվը երեքից ավելի է (բյուրեղային մի քանի մոդիֆիկացիա ունեցող նյութեր), ապա ավելանում է նաև Ե․ կ–երի թիվը։ Նյութերի մեծ մասի Ե․ կ–ին համապատասխանող р<1 մթն։ Սակայն որոշ նյութերի, օրի–նակ, ՇՕշ–ի համար р>1 մթն («չոր սա– ռույցի» ստացման պայմանը)։
ԵՌԱԿՅՌՎԻ ԿՈՆՍՏՐՈՒԿՑԻԱՆԵՐ, շեն–քերի և կառույցների մետաղե, հիմնակա–նում պողպատե, կոնստրուկցիաներ, որոնց տարրերը միացվում ևն եռակցու–մով։
ԵՌԱԿՑՈՒՄ, տեղային հալման կամ հա–մատեղ դևֆորմացման ճանապարհով կարծր մարմինների չերկատվող միաց–ման տեխնոլոգիական պրոցես։ Եռակցման հետևանքով միացվող մարմինների աաոմ– ների (մոլեկուլների) միջև առաջանում են ամուր կապեր։ Սովորաբար Ե–մամբ միաց– նում են մետաղները, սակավ՝ ապակին, պլաստմասսաները և այլ նյութևր։ Ե․ կատարվում է 2 եղանակով՝ ևալմամբ (աղեղային, գազային եռակցում, գազա– էլեկտրական, թերմիտային ևն) և ճնշմամբ (գազամամլային, դարբնոցային ևն)։ Բա–ցի այդ, մետաղների Ե․ կատարվում է ըստ հալման համար անհրաժեշտ էներգիայի տեսակի (էլեկտրական, գազային, ատո– մա–ջրածնային, թերմիտային), պաշտպա–նական և լեգիրման մետալուրգիական միջոցներով (պաշտպանական գազերում ֆլյուսի տակ, կայունացնող ու գազա– խարամ առաջացնող և լեգիրող պատ–վածքներով էլեկտրոդներով), աղեղա–յին Ե–ման համար օգտագործվող Էլեկ–տրոդներով՝ հալվող և չհալվող (ածխե, վոլֆրամե), ըստ կիրառվող գազևրի (աց ետիլենաթթվածնային, ջրածնաթթված– նային ևն)։ Ե–ման միացումներից առա–վել տարածված են կցվանքային միացումը (Ե․ շինվածքների ճակատամասերով), եզ– րածածկով միացումը (եռակցվող մակե–րևույթները մի փոքր իրար ծածկոււք են), ծայրևծայր միացումը (մի մասի ճակատա–մասը եռակցվում է մյուսի կողմնային մակերևույթին), անկյունային միացումը (շինվածքների մասերը միմյանց նկատ–մամբ դրվում են անկյան տակ) ևն։ Մտեղծ– վում են Ե–ման նոր ձևեր՝ Ե․ շվւմամբ, հե– լիոեռակցում պայթյունով, վակուումում ճնշմամբ և Էլեկտրոնային ճառագայթով։
ԵՌԱՀՆՉՅՈՒՆ, ակորդ՝ կազմված երեք հնչյունից, որոնք դասավորված են կամ կարող են դասավորվել տերցիաներով։ Մաժոր և մինոր լադերի աստիճաններից կազմվող եռաևնչյունները չորս տեսակ ևն․ ցածից մեծ, վևրևից փոքր տերցիանե– րովԵ․ կոչվում է մեծ կամ մաժոր, հակառակ դասավորված տերցիաներով Ե․՝ փոքր կամ մինոր, երկու մեծ տերցիայով՝ մե–ծացված, երկու փոքր տերցիայով՝ փոք–րացված։ Ե․ ակորդի հիմնական տիպարն Է։ Մեծ և փոքր (կամ մաժոր և մինոր) Ե–ները կոնսոնանս են, մեծացված և փոքրացված Ե–ները՝ դիսոնանս;
ԵՌԱՆԿՅՈՒՆ, եռակողմ բազմանկյուն։ Ե․, կախված կողմերի երկարությունների փոխ– ևարաբերությունից և անկյունների մեծու–թյունից, լինում է սուրանկյուն (երեք անկյուններն էլ սուր են, նկ․ 1), ուղղան– ձճՀ1ճձձճ 1 2 3 4 5 6 կյուն (անկյուններից մեկն ուղիղ Է, նկ․ 2), բութանկյուն (անկյուններից մեկը բութ Է, նկ․ 3), հավասարակողմ կամ կանոնա–վոր (երեք կողմերն էլ հավասար են, նկ․ 4) և ևավասարասրուն (հավասար են գոնե երկու կողմ, նկ․ 5)։ Ե–ի յուրաքանչյուր կողմ Փոքր է մյուս երկուսի գումարից և մեծ՝ տարբերությունից։ Երկու Ե–ներ հավասար ևն (կոնգրուենտ ևն), եթև հա–վասար են դրանց համապատասխան կող–մերը, կամ երկու կողմերը և դրանցով կազմված անկյունները, կամ մեկական կողմ և դրանց առընթեր անկյունները։ Ե–ի մակերեսը հավասար է 1/2 ah, որտեղ a-ն կողմերից մեկն է (ընդունված որպես
