Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 3.djvu/549

վող տարածություններում ձևավորվել եև կուլտուր–ոռոգովի հողեր։ Բնական բուսա–ծածկում գերակշռում են կիսաանապա–տային տիպերը՝ հատկապևս հոտավետ օշինդրը և չոր տափասաաևիև հատուկ փհտրա–խոտա–սիզախոտային տիպերը։ Բնական լանդշաֆտները քաղաքի տերի–տորիայում համարյա լրիվ վերւաիոխված են, ստեղծվել են անտառաշերտևր, քա–ղաքային այգիներ և պարկեր։ Քաղաքա–մերձ շրջաևևերում կուլտուրական լանդ–շաֆտի հիմնական տարրերը խաղողի ու մրգատու այգիներն են ն բանջարա–բոստանային կուլտուրաների պլանտա–ցիաները։ Բարդ ռելիեֆը և բազմազաև լանդ– շաֆտևերը դժվարացնում են քաղաքա–շինական աշխատանքները, միաժամա–նակ նպաստում ճարտարապետական ինք–նատիպ համալիրնևրի ստեղծմանը և քա–ղաքի համայևապատկերի գեղագիտական արտահայտչականությանը։ Ա․ Բաղդասարյան– Սովետական իշխանության տարինե–րին Ե–ի տարածքը մեծացևլ է աննախըն–թաց չափերով։ Քաղաքաշինական պլան–ների կենսագործման շնորհիվ վերջին հինգ տասնամյակում Ե–ի շրջագծի մեջ են մտել Աջափնյակը, Աբաբկիրի և Քա– ևաքեռի սարաևարթևրը, շրջապատի բնա–կավայրերը՝ Քանաքեռը, Ավանը, Շոր– բուլաղը, Նորագավիթը, Խարբերդը, Չար– բախը, Սովետաշենը, Դավիթաշենը, Նոր Արեշը ևն։ Այժմ վիթխարի տարածության վրա, Արարատի դեմդիմաց, Արարատից և Արագածից գրեթե նույն հեռավորությամբ փռվել է քաղաքամայր Ե․՝ իր արդ․ ձեռ–նարկություններով, բնակելի զանգվածնե–րով, ուս․, գիտական և կուլտուրական հիմնարկներով, ճարտ․ համալիրներով։ Ե–ի զարգացումը ուղեկցվել է բնակչու–թյան թվի արագ աճով (տես Աղյուսակ lj։ Այդ աճի աղբյուրներն են․ բնա–կան աճը՝ ծննդի խիստ ավելացումը մա–հացության նկատմամբ, և մեխանիկա–կան աճը՝ ինչպես Տայկական ՍՍՏ տար–բեր բնակավայրերում և ՍՍՏՄ մյուս հանրապետություններում բնակվող հա– Երնանի ծննդյան վը– կայագիբը՝ Արգիշտի Ա–ի սեպագիր արձա–նագրությունը քաղա–քի հիմնադրման մա–սին յերի, այնպես tl սփյուռքահայության ներ– հոսը։ 1922–26, 1932–36 և 1946–48-ին արտասահմանյան երկրներից (Սիրիա, Իրաք, Եգիպտոս, Լիբանան, Իրան, Տու– նաստան, Բուլղարիա, Ռումինիա, Ֆրան–սիա, ԱՄՆ, Թուրքիա, Կիպրոս) Մովե–տական Տայաստաև վերադարձավ ավե–լի քան 175 հզ․ մարդ, որի զգալի մասը մշտական բնակություն հաստատեց Ե–ում։ Աղյուսակ 1․ Ե–ի բնակչոէթյան աճը (հազարներով) Տարիներ Բնակչության թիվը 1913 30 1926 64,6 1939 204,2 1959 517,7 1970 775,2 1977 967,2 Ստեղծվեցին բնակելի նոր զանգվածներ՝ Արաբկիրը, Սեբաստիան, Նոր Արեշը, Կիրզան, Մալաթիան, Խարբերդը, Զեյ– թունը, Կիլիկիան՝ բնակեցված հիմնա–կանում հայրենադարձներով։ Ըստ 1970-ի մարդահամարի Ե–ի բնակչության ազգա–յին կազմն ուներ ևետևյալ պատկերը, հայեր՝ 738045, ռուսներ՝ 21802, քրդեր' 3804, ադրբեջանցիներ՝ 2721, ուկրաինա–ցիներ՝ 2643, հույներ՝ 896, հրեաներ՝ 629, ասորիներ՝ 586, վրացիներ՝ 383, այլ ազգություններ՝ 3519։ Առ 1-ը հունվարի 1977-ի Ե–ի բնակչու–թյան ընդհանուր թիվը կազմում Էր 967,2 հզ․ մարդ։ Ե․ բաժանված է 7 վար–չական շրջանի․ Լենինյան, Սպանդար– յան, Օրջոնիկիձե, Շահումյան, 26 կո–միսարների, Մյասնիկյան, Մովետական։ Տատակագիծը տես 552-րդ Էջից հետո՝ ներդիրում։ II․ Քաղաքային վարչությունը Ե–ի տարածքում պետական իշխանու–թյան մարմինը ժողովրդական դեպու–տատների քաղաքային սովետն Է։ Մայ–րաքաղաքի, ինչպես նաև ՏՍՍՏ մյուս վայրերի տեղական սովետների առաջին ընտրությունները տեղի են ունևցել 1921-ի նոյեմբերին։ Բանվորների, գյուղացինե–րի և զինվորների պատգամավորների Քաղաքային սովետում (խորհրդումյ ըն–տրվել է 300 պատգամավոր։ Քաղսովետի առաջին նստաշրջանը գումարվել է 1922-ի հունվ․ 1-ին։ Ե–ի քաղսովետը ձեռնամուխ է եղևլ տնտեսության վերականգնմանը, կուլտուրական–քաղաքական և տնտ․ շի–նարարության հարցերի լուծմանը։ 1921– 1935-ին Ե․ ուներ 3 քաղաքամաս (առա–ջին, երկրորդ, երրորդ)։ 1935-ին Ե․ բա–ժանվեց երկու շրջանի, 1939-ին ստեղծ–վեց երրորդ շրջանը։ Քաղաքի ընդլայն–մանը զուգընթաց կազմակերպվեցին նոր շրջաննևր։ Ե–ի և նրա սովետի դևրը ավելի բարձրացավ 1936-ին, երբ Անդրֆեդե– րացիայի լուծարքով Սովետական Տա–յաստանը անմիջականորեն մտավ ՍՍՏՄ կազմի մեջ, և Ե․ դարձավ միութենական հանրապետության մայրաքաղաք։ Սովետ–ների գործունեության մեջ նոր փուլ սկսվեց 1977-ին․ նոր սահմանադրության հիման վրա նրանք վերակազմվեցին ժողովրդա–կան դեպուտատների սովետների։ Ե–ի քաղսովետը, ինչպես և տեղական մյուս սովետները, ձևավորվում է դեմո–կրատական հիմունքներով, ընտրվում է բնակչության կողմից՝ ընղհանուր, հա–վասար և ուղղակի ընտրության ևիման վրա, գաղտնի քվեարկությամբ, երկու տարի ժամկետով։ XVI գումարման Ե–ի քաղսովետի կազմը, որ ընտրվել է 1977-ի հունիսի 19~ին, բաղկացած է 500 դեպու–տատից։ Դեպուտատների թվում կան 242 Երևանի հատակա–գիծը ըստ ժան Բա– տիաո Տավեռնիեի (1655)