պետությունը Արարատյան երկրում, «Տեղե–կագիր ”ՀՍՄՀ ԳԱ, հաս․ գիտ․», 1960, № 7–8, «Լ՚ՀԳ», 1973, N° 6*․ Տ․ Փափազյան
ԵՐԵՎԱՆԻ ԾԻԱԻՈՏԻ ԿՈՄԲԻՆԱՏ փորձարարական, ՏՍՍՏ սննդի արդյունաբերության մինիստրության ձեռ–նարկություն։ Տիմնադրվել է 1924-ին, «Տայկոոպ» սպառողական ընկերության «Արամազդ», «Մասիս» և «Տրագդան» արհեստանոց–արաելևերի բազայի վրա։ 1967-ից կոչվել է Ե․ ծ․ կ․։ Ունի ծխախոտի, գլանակների, սովորական և ֆիլտրով բարձրորակ մակնիշի սիգարետների, ացե–տատային զտիչ ծխափողերի, տպագրա– վիմագրական արտադրամասեր, փորձա–րան։ Թողարկում է «Ախթամար», «Արին– բերդ», «Սալյուտ», «ՏԾ», «Սեան», «Տրազ– դան», «Մասիս», «Ավրորա», «Տայաս– աան» ն այլ տեսակի ֆիլտրով և սո–վորական բարձրորակ սիգարետներ, գլա–նակներ, որոնց 75% –ը ունի պետ․ որակա–նիշ։ 1975-ին արտադրվել է 9,1 մլրդ հատ սիգարետ և գլանակ, 3 մլրդ հատ ացետա–տային զտիչ ծխափող, 6,6 մլրդ հատ անֆիլտր և 2,2 մլրդ հատ ֆիլտրով բարձրորակ սիգարետ։ Արտադրանքն իրացվում է ՏՍՍՏ–ում և ՍՍՏՄ մյուս շրջաններում; Թողարկվող արտադրատե–սակները ներկայացվել են միութենական և միջազգային ցուցահանդեսների ու տո–նավաճառների (ՍՍՏՄ ԺՏՆ6, Լայպցիգ, Դամասկոս, Զակարտա, Թեհրան, Մոն– րեալ, Լոնդոն, Տոկիո ևն), ուր «Սալյուա»-ն ու «ՏԾ»-ն ստացել են 45, «Ախթամար»-ն ու «Արին–բերդը»-ը՝ 46 միավոր (բարձր–որակ սիգարետների միջազգային ընդու–նելի չափանիշը՝ 43 մ՜իավոր), իսկ «Ախթա– մար»-ը բազմիցս արժանացել է ոսկև մե–դալի։ ՍՍՏՄ–ում առաջին անգամ կոմ– բիևաաը յուրացրել է ացետատային ման–րաթելից զտիչ ծխափողերի արտադրու–թյան տեխնոլոգիան։
ԵՐԵՎԱՆԻ ԿԱԲԵԼԻ ԳՈՐԾԱՐԱՆ հոկ–տեմբերի 40-ա մյակի անվան , Էլեկտրա տեխնիկա– կան արդյունաբերության խոշորա– գույն ձեռնարկություն։ Տիմնադրվել Է 1945-ին, առաջին արտադրանքը տվել 1946-ին։ Ունի գլանման, տեսակագլան– ման, ձգման, ռետինապատման, հյուսման, փաթաթման, արծնապատման ար տա դրա–մասեր։ Տնաբերդ գյուղում (Արագածի Արտադրամաս Երևանի կաբելի գործարա–նում շրջ․) գործում է մասնաճյուղը։ Թողար–կում է ուժային կաբել, տեղակայ–ման և էլեկտրալուսավորման հաղորդա–լար, ներհատիչ և փողրակային կաբել, մերկ հաղորդալար են։ Նրա արտադրանքն օգտագործվում է էլեկտրատեխնիկական, նավթի և գազի արդյունաբերությունում, երկրաֆիզիկական աշխատանքներում, կենցաղում ևն։ Թողարկվող արտադրանքն իրացվում է ՍՍՏՄ բոլոր տնտ․ շրջան–ներում, առաքվում արտասահմանյան 11 երկիր (Ռումինիա, Բուլղարիա, ԳԴՏ, Չեխոսլովակիա, Տարավսլավիա, Աֆ–ղանս տան, Ալժիր նն)։ Բարձր հաճախա–կանության (1970-ին), տեղակայման (1971-ին), շարժակազմման (1975-ին) հա–ղորդալար երը ՍՍՏՄ ԺՏՆՑ–ում շահել են բրոնզե մեդալներ։
ԵՐԵՎԱՆԻ ԿՈՆՅԱԿԻ ԱՐՏԱԴՐԱԿԱՆ
ՄԻԱՎՈՐՈՒՄ, ՏՍՍՏ սննդի արդյու–նաբերության մինիստրության ձեռնար–կություն։ Տիմնադրվել է 1949-ին, ար– Երնանի կոնյակի գործարանում տադրանք տվել 1953-ից։ Միավորման գլխաշենքը նախագծել է ճարտարապետ Տ․ Մարգարյանը։ Մինչև 1975-ը կոչվել է Երևաևի կոնյակի գործարան։ Ունի թորման, կուպաժի, ևնացման, լցման, տա–րայի, մեխանիկական և այլ արտադրա–մասեր, գիտակաև փորձարան։ Արտա–դրում է 3–5 աստղանի օրդինար և «Տո– բելյաևակաև», «Արմենիա», «Ախթամար», «Տոնական», «Դվին», «Նաիրի», «Ընտիր», «Երնան», «40 տարի», «50 տարի» տեսա–կավոր՝ աշխարհում մեծ համբավ ունե–ցող կոնյակներ։ «Տոբելյ տնականը» ՄՍՏՄ–ում տեսակավոր կոնյակների առաջնեկն է։ 1955-ին արտադրվևլ է 337 հզ․, 1975-ին՝ 900 հզ․ ղկչ կոնյակ։ Ար–տադրանքն առաքվում է արտասահման–յան 21 ևրկիր (Չեխոսլովակիա, Լեհաս–տան, Տունգարիա, Բուլղարիա, Մոնղո– լիա, Կուբա, Պերու, Նոր Զելանդիա, ճապոնիա, Իրան, Արգենտինա, Ֆինլան–դիա ևն)։ 1955-ից միավորման արտադրած կոնյակները ներկայացվել են միջազգային ցուցահանդեսների ու համտեսների, շա– հել 39 ոսկե և 15 արծաթե մեդալ։ Տայ– կական կոնյակի բարձրորակությունը պայ–մանավորված է խաղողի տարբեր Փոփո–խակների ու ջրի որակով, նան՝ մշակման հատուկ տեխնոլոգիայով։ Որպես հումք օգտագործվում է «Գառան դմակ», «Ոս–կեհատ», «Մսխալի», «Կախեթի» ն այլ վւոփոխակներ։ Տեսակավոր կոնյակի ստացման տեխնոլոգիան մշակել են սո–ցիալիստական աշխատանքի հևրոս Մ․ Ա* Սեղրակյանը (տեսակների մեծ մասի հե–ղինակ) ն ուրիշներ։ X հնգամյակում նա–խատեսված է կատարելագործել կոնյակի արտադրության տեխնոլոգիան, ներդնևլ ժամանակակից սարքավորում, 1980-ին արտադրել մեկ մլն դկչ բարձրորակ կհն– յակ։
ԵՐԵՎԱՆԻ ԿՈՇԻԿԻ «ՄԱՍԻՍ» ԱՐՏԱ–ԴՐԱԿԱՆ ՄԻԱՎՈՐՈՒՄ, ՏՍՍՏ թեթն արդյունաբերության մինիստրության ձեռ–նարկությունների համախումբ։ Տիմնա– դրվել է 1962-ին։ Ներառում է Երնանի JSP I, III, IV (Քանաքեռի), V, VI, VII (Չկալովի անվ․), XII («Երկոշ») ֆաբրի–կաները, կոշիկի նորաձնության տունը, Լենինականի N« II և III, Կիրովակաևի N« X («Նոր–ուղի»), Կամոյի N» VIII ֆաբ–րիկաները։ Միավորման գլխամասային ձեռնարկությունը Երևաևի N« III ֆաբ–րիկան է։ Արտադրում է տղամարդու, կա–նացի, մանկական կոշիկ։ 1962-ին թո– ղարկևլ է 5 մչն 200 հզ․, 1975-ին՝ 10 մլն 200 հզ․ զույգ կոշիկ, որի 10% –ն ունի որա–կի նշան, 25%-ը՝ «Ն» ինդեքս, իսկ 6% –ը հատուկ նրբագեղ է։ Արտադրանքն իրաց–վում է ՏՍՍՏ–ում, առաքվում ՌՍՖՍՏ, միջինասիական հանրապետություններ, նաև արտասահմանյան 3 երկիր՝ Վիհա–նամ, Չեխոսլովակիա, Լեհաստան։ Միա–վորման ձեռնարկություններում աշխա–տում է մոտ 6 հզ․ մարդ։ 1976-ին պարգհա– տրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։ Նախատեսվում է 1980-ին թո– ղարկել 11 մլն 600 հգ․ qntjq բարձրորակ կոշիկ։
ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ, Երևանի Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանակիր պետական համալսարան, ՀՍՍՀ բարձրագույն և միջնակարգ մասնագիտական կրթության մինիստրության՝ բարձ–րագույն ուսումնական հաստատություն։ Հիմնադրվել է 1920-ի դեկտեմբերին, պաշտոնապես բացվել՝ 1921-ի հունվ․ 23-ին։ Պարապմունքները սկսվել են հունվ․ 24-ին։ Կոչվել է Երևանի ժողովըր– դական համալսարան; Գտնվում էր Աս– տաֆյան (այժմ՝ Աբովյան) Փողոցում՝ նախկին ուսուցչական սեմինարիայի շեն–քում, որ կառուցվել էր 1900–06-ին (3-րդ հարկը՝ 1933– 35-ին, ուս․ մասի աջ թնը' 1939-ին, ճարտ․ Վ․ Միրզոն)։ Նոր մասնա–շենք երի (ճարտ․ Է․ Տիգրանյան) կառու–ցումը սկսվել է 50-ական թթ․ Մռավյանի ու Չարենցի փողոցների միջև գտնվող հատվածում և շարունակվում է մինչն այժմ։ Ե․ հ–ի առաջին ռեկտորն էր Տ․ Մա– նանդյանը (1921)։ Նախապես ուներ եր–կու ֆակուլտետ՝ բնագիտական, հասա–րակագիտական։ Այնուհետև բացվեցիև ևորերը՝ գյուղատևտեսակաև, արևելագի–տական, տեխնիկական (1921), բժշկական
